Chuyến công du Đài Loan ba ngày, từ ngày 10/08/2020, của bộ trưởng Y Tế Mỹ Alex Azar được cho là một bước ngoặt trong chiến lược tái tranh cử của tổng thống Donald Trump. Sau khi chính quyền tổng thống Donald Trump quyết định mở chiến dịch toàn diện chống đối thủ Trung Quốc. Đài Loan là mặt trận tiếp theo, sau Hồng Kông, Biển Đông, Tân Cương, gián điệp, thương mại, công nghệ, nghiên cứu, virus corona…
Bộ trưởng Y Tế Mỹ Alex Azar phát biểu tại cuộc hội kiến với tổng thống Thái Anh Văn ngày 10/08/2020 tại Đài Bắc, Đài Loan. REUTERS - POOL
Trên nguyên tắc, bộ trưởng Y Tế Mỹ thăm Đài Loan để t́m hiểu kinh nghiệm chống dịch và nghiên cứu bào chế vac-xin pḥng Covid-19. Đài Loan là bên đầu tiên cảnh báo với Tổ Chức Y Tế Thế Giới về khả năng virus corona lây từ người sang người ngay từ tháng 12/2019, trong khi lúc đó Bắc Kinh vẫn khăng khăng bác bỏ.
Việc cử bộ trưởng Y Tế đến thăm Đài Loan được Washington tính toán rất kỹ, “cho thấy chính quyền Mỹ tôn trọng hệ thống, mà vẫn thách thức Trung Quốc”, theo nhận định của ông Douglas Paal, người từng điều hành Viện Mỹ tại Đài Loan dưới thời tổng thống George W. Bush, với AFP . Ngoài ra, việc “không chọn một cố vấn An ninh Quốc gia hoặc một người có chức vụ tương đương cho thấy rằng chính quyền Mỹ thử tiến càng gần càng tốt đến lằn ranh đỏ của Trung Quốc, nhưng họ không muốn vượt qua”.
Hoa Kỳ công nhận một nước Trung Quốc duy nhất, nhưng vẫn thận trọng duy tŕ quan hệ không chính thức với Đài Loan và trở thành nhà cung cấp vũ khí số một cho ḥn đảo. Một số điểm đă bắt đầu thay đổi từ khi ông Donald Trump nhậm chức tổng thống. Ông trở thành nguyên thủ Mỹ đầu tiên kể từ năm 1979 điện đàm với đồng nhiệm Đài Loan, khi bà Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) gọi điện chúc mừng ông đắc cử. Chính quyền Trump đă bán thêm nhiều vũ khí tối tân cho Đài Bắc, trong đó có nhiều chiến đấu cơ hiện đại.
Hoa Kỳ vẫn chỉ trích gay gắt Trung Quốc gây áp lực khiến Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) không xem xét cảnh báo của Đài Loan về đại dịch Covid-19.
Chuyến công du của bộ trưởng Y Tế Alex Azar c̣n có một ư nghĩa biểu tượng khác : Mỹ đánh giá cao “sự minh bạch, nền dân chủ năng động của xă hội và văn hóa Đài Loan”, trái với sự mập mờ, lấp liếm, vụ lợi của Bắc Kinh khi giúp nước khác chống virus corona, mà tổng thống Trump luôn gọi là “virus Trung Quốc”, thay v́ dùng tên gọi chính thức Covid-19.
Tổng thống Mỹ vẫn đẩy trách nhiệm cho chính quyền Bắc Kinh đă không ngăn dịch bệnh “tại gốc” và những lời chỉ trích Trung Quốc gia tăng theo cường độ nguyên thủ Mỹ bị chỉ trích về chiến lược xử lư dịch ở trong nước, cũng như về thái độ coi thường sức khỏe cộng đồng.
Đài Loan, nơi có chưa đầy 500 ca nhiễm và chỉ có 7 ca tử vong v́ Covid-19, trở thành một quân cờ trong thế trận tái tranh cử tổng thống của ông Donald Trump. Theo chuyên gia Gerrit van der Wees, đại học George Mason, ban đầu, tổng thống Donald Trump do dự về việc thắt chặt quan hệ với Đài Loan trong khi vẫn đang đàm phán về thương mại với Bắc Kinh. Nhưng những quyết định gần đây của Bắc Kinh về Hồng Kông, người Duy Ngô Nhĩ, hoạt động bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông…, đă khiến ông thay đổi ư kiến.
Chuyến công du của bộ trưởng Azar diễn ra vào lúc quan hệ Mỹ-Trung đang trong giai đoạn xấu nhất kể từ khi thiết lập bang giao vào năm 1979 và chuyến đi này bị Bắc Kinh cảnh báo là mối đe dọa cho “ḥa b́nh và ổn định”. Tuy nhiên, chuyên gia Gerrit van der Wees cho rằng “chính quyền Trump ít quan tâm đến phản ứng của Trung Quốc”, mà thấy đây là “một cơ hội ủng hộ chặt chẽ hơn Đài Loan, nơi đă xây dựng được một nền dân chủ năng động và là một sức mạnh tích cực cho thế giới”.
Đối với Đài Loan, không được Liên Hiệp Quốc công nhận là một Nhà nước độc lập, chuyến công du của bộ trưởng Y Tế Mỹ là bước mở đầu cho việc kết nối ḥn đảo với cộng đồng quốc tế. Sau khi Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia tại đặc khu hành chính Hồng Kông, Đài Loan lo cho số phận của ḿnh và không từ bỏ bất kỳ cơ hội nào để đánh động dư luận thế giới: Bắc Kinh vẫn đe dọa dùng vũ lực thống nhất Đài Loan trong trường hợp ḥn đảo tuyên bố độc lập, hoặc có can thiệp từ nước ngoài, kể cả Mỹ.