Trung Quốc sẽ 'hung hăng hơn'. Đó là nhận định của cựu trợ lư ngoại trưởng Mỹ Kurt Campbell. Theo đó, Trung Quốc muốn khẳng định vị thế của ḿnh ở châu Á và cạnh tranh với Mỹ.
"Tôi rất lo lắng rằng Trung Quốc sẽ liều lĩnh và hành xử theo cách hung hăng hơn, gây lo ngại lớn ở khắp khu vực", ông Kurt Campbell, cựu trợ lư của Cựu ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và được cho là kiến trúc sư trưởng chính sách "Xoay trục" sang châu Á của chính quyền Obama, nói với chúng tôi trong cuộc gặp riêng tại Hà Nội cuối tháng 10/2019.
Ông Campbell nói về hoạt động phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông, trong đó có việc điều tàu Khảo sát Hải Dương 8 và các tàu hộ tống xâm phạm vùng nam Biển Đông của Việt Nam, vi phạm Công ước luật biển năm 1982 của Liên Hợp Quốc (UNCLOS).
Cựu trợ lư ngoại trưởng Mỹ Kurt Campbell. Ảnh: Reuters.
Đánh giá ư đồ của Trung Quốc khi để tàu Hải Dương 8 khảo sát phi pháp gần 4 tháng, từ đầu tháng 7 đến cuối tháng 10/2019, Campbell cho rằng có sự kết hợp của ba giả thuyết. Thứ nhất, Bắc Kinh muốn báo hiệu sẽ tăng cường các hoạt động ở trong khu vực "đường lưỡi ḅ", không chỉ với Việt Nam, mà c̣n với các bên khác cùng có tranh chấp. Đây được coi là động cơ chính và là thách thức lâu dài với các nước như Việt Nam, Malaysia, Philippines. Thứ hai, Trung Quốc thể hiện tín hiệu "rất không hài ḷng" khi Việt Nam khai thác dầu ở Biển Đông, dù khu vực này thuộc vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Hà Nội. Thứ ba, Trung Quốc muốn "nhắc nhở" Việt Nam về việc hợp tác với các nước khác.
Campbell cho rằng các tín hiệu của Bắc Kinh đưa "rất nghiêm trọng". Theo đó, Trung Quốc không chỉ có các hoạt động trong khu vực thuộc "đường lưỡi ḅ" tự vẽ ra để đ̣i yêu sách gần như toàn bộ Biển Đông, mà c̣n tăng cường nhắc đến các thực thể, dù chúng không có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lư theo luật quốc tế. Campbell cho rằng các nước cần phải thận trọng khi Trung Quốc gia tăng các các hoạt động ở khu vực thuộc "đường lưỡi ḅ" và đ̣i EEZ cho các đảo nhân tạo.
Trước thực tế Bắc Kinh bất chấp luật pháp quốc tế, Cựu trợ lư ngoại trưởng Mỹ vẫn tin tưởng vào sức mạnh của cơ chế này.
"Điều quan trọng nhất là chúng ta duy tŕ tuân thủ luật quốc tế và thể hiện rằng các nước đồng ḷng về vấn đề này", Campbell nói.
Trong cạnh tranh chiến lược với Mỹ, Trung Quốc cũng thể hiện sự đối đầu ngày càng tăng. Cựu trợ lư ngoại trưởng Mỹ cho rằng Washington và Bắc Kinh sẽ không đi xa đến mức đối đầu công khai hay có xung đột quân sự, nhưng sẽ có nguy cơ xảy ra các sự cố do sơ suất, như tai nạn trên Biển Đông.
Theo Campbell, các tàu và máy bay của Trung Quốc thường hoạt động thiếu thận trọng gần các thiết bị quân sự của Mỹ ở Biển Đông. Có một vài trường hợp hai bên suưt va chạm. Ông nhắc lại sự cố năm 2001, khi máy bay do thám EP-3 ARIES II của Hải quân Mỹ va chạm với Tiêm kích cơ J-8II của Trung Quốc, ở khu vực cách đảo Hải Nam khoảng 110 km. Tiêm kích cơ J-8II của Trung Quốc bị phá hủy, phi công được coi là đă chết. Trong khi đó, EP-3 ARIES II hạ cánh khẩn cấp trên đảo Hải Nam, 24 thành viên đội bay của Mỹ đều an toàn. Họ bị bắt, thẩm vấn và được thả 11 ngày sau đó. Chiếc EP-3 được tháo rời và đưa trở về Mỹ.
Campbell cho rằng có thể "sẽ sớm có thêm tai nạn như vụ EP3", nhưng các tai nạn đó có dẫn tới xung đột hay không là điều khó dự đoán.
"Các sự cố trên biển là riêng lẻ, nhưng nếu có thiệt hại về người, căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc có nguy cơ leo thang", Campbell nói.
Một số người đánh giá Tổng thống Mỹ Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh sẽ đạt được thỏa thuận thương mại và quan hệ hai bên sẽ bớt căng thẳng. Tuy nhiên, Campbell cho rằng cạnh tranh về cấu trúc là điều căn bản, do đó một thỏa thuận thương mại khó làm dịu t́nh h́nh. Thương mại chỉ là một "triệu chứng" của các vấn đề tồn tại giữa Washington và Bắc Kinh. Cùng với nguy cơ va chạm ở Biển Đông đă nêu ở trên, hai nước c̣n xung đột trong lĩnh vực công nghệ.
"Tôi cho rằng Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục bất ḥa", Campbell nói.
Máy bay H6-K do Trung Quốc điều ra Biển Đông năm 2018.