Nếu Sống Chỉ Để Rồi Chết…!
Cách đây hơn nửa thế kỷ, nhạc phẩm “60 Năm” của cố nhạc sĩ Y Vân ra đời đă thu hút sự quan tâm và mến mộ của rất nhiều người yêu âm nhạc. Với những ngôn từ đơn giản và ḍng nhạc Twist mới mẻ khá sôi động và lôi cuốn lúc bấy giờ, tác giả đă đưa vào ḷng người những suy ngẫm đậm chất triết lư về sự mong manh, ngắn ngủi của kiếp người. Ca khúc “60 Năm” phần nào diễn tả một sự thật trần trụi về sự sống – cái chết, cũng như thốt lên nỗi niềm nuối tiếc của kiếp nhân sinh: “Em ơi có bao nhiêu – 60 năm cuộc đời. 20 năm đầu – sung sướng không bao lâu. 20 năm sau – sầu thương cao vời vợi. 20 năm cuối – là bao.”
Sống để rồi chết – đó là quy luật có phần nghiệt ngă, nhưng là quy luật bất di bất dịch không ai không phải ngang qua. Chính tác giả Thánh vịnh cũng thốt lên mấy lời vừa như có tính khẳng định, lại vừa có chút nuối tiếc, thêm chút thắc mắc, nhưng cũng đầy ư khuyên răn: “Đời chúng con tàn tạ, kiếp sống thoảng qua, một tiếng thở dài. Tính tuổi thọ, trong ngoài bảy chục, mạnh giỏi chăng là được tám mươi, mà phần lớn chỉ là gian lao khốn khó, cuộc đời thấm thoát, chúng con đă khuất rồi.” (Tv 90,9-10).
Như vậy, việc sinh ra của bất kỳ con người nào trên trái đất này đều đă sẵn mang một “bản án tử h́nh”. Bản án ấy luôn treo lơ lửng trên đầu và không ai biết trước được thời điểm thi hành án. Kẻ trẻ – người già, kẻ bệnh – người đang khỏe, kẻ đạo đức – người tội lỗi, kẻ quyền cao chức trọng – người thấp cổ bé họng, kẻ vui – người buồn… tất cả đều có thể ra đi bất cứ thời điểm nào dù muốn dù không.
Như thế, phải chăng cuộc sống quá ư vô nghĩa và hết sức phi lư như chủ nghĩa hư vô phương Tây trong thời đại của triết gia Nietzsche rao giảng mà chính triết gia đă mạnh mẽ tố cáo: Hư vô chủ nghĩa dạy người đời rằng: “Đời không đáng sống. Tất cả mọi sự đều vô ích. Thôi, cứ sống cho qua ngày. Sống chờ đợi. Chờ chết.”[1]
Buông trôi. Có thể gọi những người sống mà không quan tâm đến ư nghĩa cuộc đời, không t́m hiểu tại sao ḿnh lại sống để rồi phải chết là những kẻ buông trôi. Họ bước vào cuộc đời không lư do v́ họ chẳng để ư ǵ đến lư do; và rồi họ kết thúc cuộc sống cũng chẳng cần hỏi tại sao. Ấy vậy mà khi đang sống, họ vẫn lo “chạy”, thậm chí là cật lực chạy từ ngày này qua ngày khác để tích lũy, để thỏa măn nhu cầu, để nở mày nở mặt với thiên hạ,… và rồi họ chết.
Một số khác khá hơn th́ cũng có suy nghĩ, có cật vấn bản thân, cũng t́m hiểu… nhưng rồi cũng chỉ biết “sống để rồi chết”. Họ thấy đời sống thật sự vô nghĩa. Bởi họ tin rằng chết là dấu chấm hết của cuộc sống, nên họ t́m cách đạt cho kỳ được tất cả mọi sự khi đang sống. Tuy nhiên, chắc hẳn rằng chẳng ai – dù đạt được hay nếm hưởng được tất cả mọi sự trên đời có thể có hạnh phúc – khi biết rằng rồi đây ḿnh sẽ chết và tin rằng thế là chấm hết. Đó quả là điều hết sức phi lư. Chết đối với họ là sự phi lư nhất, đau đớn nhất và đáng nguyền rủa nhất. Cho nên, họ nếm hưởng mọi thứ luôn với một cảm giác nuối tiếc và đau khổ kèm theo. Đó là cả một sự dày ṿ lớn lao cho đến tận cuối cuộc đời.
Thậm chí ngay cả những người cố gắng t́m ư nghĩa sống bằng tu tập nhân đức, bằng việc sống tốt, sống yêu thương, sống vui vẻ… để rồi cũng chỉ để chết th́ đời sống vẫn hết sức phi lư, vô nghĩa. Cứ cho là sống tốt sẽ chết đẹp; sống tốt sẽ lưu danh muôn thuở đi nữa, th́ những người sống tốt cũng sẽ đi vào cơi hư vô chẳng khác chi bất cứ ai, kể cả những kẻ tàn ác, những bạo chúa,… Bởi v́, nếu sống chỉ để mà chết và chết là dấu chấm hết của con người ấy th́ đời tưởng nhớ có được chi, đời tán tụng có thêm ǵ, hay đời thù ghét nguyền rủa cũng có mất mát chi. Họ đâu bị ảnh hưởng ǵ từ đời nữa.
Những người vô thần lên tiếng phủ nhận các tôn giáo và cho rằng tôn giáo chỉ như thuốc phiện ru ngủ con người. Họ chủ trương hay nói đúng hơn, họ tuyên truyền việc xây dựng một cuộc sống tươi đẹp ngay tại thế và chỉ trong khi tại thế chứ chết là chấm hết. Tuy nhiên, nếu chết là chấm hết th́ hạnh phúc tại thế, sự thụ hưởng tất cả nào c̣n có lợi ích ǵ đâu. Rồi cũng đi vào cơi tiêu diệt. Rồi cũng vào chốn hư vô. C̣n như tôn giáo: Nếu xét theo một nghĩa thế tục như những người vô thần gán ghép đi nữa, th́ dẫu nó là liều thuốc phiện mê hoặc, xoa dịu cơn đau cho con người th́ nó vẫn là loại thuốc tốt hơn loại thuốc mà ông tổ vô thần Karl Marx đă kê đơn. Bởi lẽ, nếu tính toán lợi ích theo kiểu thế tục đi nữa th́ như triết lư đặt cược của Blaise Pascal[2] cuối cùng vẫn chọn tôn giáo là phần mang lại lợi ích hơn, thực tiễn hơn và đảm bảo hơn.
Sống để mà chết. Nhưng, chọn chết như thế nào để sống ra làm sao mới là chuyện đáng bàn. Socrates, triết gia Hy Lạp vĩ đại từng phát biểu: “Suy cho cùng, triết lư đích thực chỉ là một sự tập luyện, một sự đón trước cái chết.”[3] Nghe một cách thoáng qua có vẻ như triết gia cũng đồng ư với bao người rằng “sống chỉ để mà chết”. Tuy nhiên, xét câu nói đó trong toàn bộ triết lư của ông, cũng như nh́n vào cái cách mà ông đă sống và chết cho triết lư sống của ḿnh, ta lại thấy việc hướng đến cái chết của Socrates mang một ư nghĩa khác. Cái ư hướng của ông không giống như quan niệm của những người theo chủ nghĩa vô thần hay nhiều người khác nhắm tới.
Socrates đă không ngừng t́m kiếm sự thật của chính ḿnh. Triết gia đă cố công suốt cả cuộc đời t́m lời giải đáp cho cuộc sống của chính ông và của con người nói chung. Chính việc đi t́m kiếm ư nghĩa sống chính là cách duy nhất mang lại ư nghĩa cho cuộc sống và sự tồn tại. Để rồi, triết gia dám đối diện với cuộc sống, đối diện với cái chết hầu khám phá ra sự thật trần trụi của kiếp nhân sinh. Từ đó, ông hướng đến cái chết và coi nó như là một cánh cửa mở ra một cuộc sống khác trọn vẹn, viên măn và bất diệt. Do đó, sống và chết trong thế giới phải làm sao là sự chuẩn bị tốt nhất cho cuộc sống sau cánh cửa sự chết. Hay nói cách khác, việc sống và chết mà Socrates hướng tới mang một niềm hy vọng của sự sống lại, sự sống dồi dào, vĩnh cửu.
Với đức tin Kitô giáo, niềm hy vọng hay khát vọng mà những người như Socrates theo đuổi được giải thích trọn vẹn và thành toàn nơi Đức Kitô Phục sinh. Quả thế, nói như thánh Phaolô khi rao giảng về Đấng Phục sinh th́ “nếu Đức Kitô đă không trỗi dậy, th́ lời rao giảng của chúng tôi trống rỗng, và cả đức tin của anh em cũng trống rỗng.” (1Cr 15,14). Chính sự kiện Phục sinh là câu trả lời đầy đủ nhất cho câu hỏi về ư nghĩa cuộc sống con người.
Chúa Kitô từ thượng giới đă hạ ḿnh xuống làm người. Ngài đă đi đến tận cùng của kiếp người để chạm đến nỗi đau đớn lớn nhất và khiến con người kinh sợ nhất là cái chết. Qua đó, Ngài khơi dậy ngọn lửa của niềm hy vọng qua việc đánh bại tử thần và Phục sinh khải hoàn. Ngài đă sống và cũng đă chết như một con người, nhưng Ngài đă Phục sinh để tiêu diệt hoàn toàn quyền thống trị của tử thần. Nhờ sự chết và Phục sinh của Chúa Kitô mà chúng ta có thể hy vọng vào sự phục sinh của chính ḿnh trong Ngài. Với niềm hy vọng đó và với sự tin tưởng vào sự trợ giúp của Chúa, chúng ta có thể đối diện với cái sự thật trần trụi của kiếp người: Sống để mà chết. Từ đó, chúng ta thực sự sống một cuộc sống ư nghĩa, hạnh phúc, hầu không dừng lại ở cái quy luật nghiệt ngă kia nhưng đi xa hơn trong niềm hy vọng: Sống để mà chết và chết để được Phục sinh trong Chúa Kitô.
Băng Tâm
http://lamhong.org/