01/10/2021
South Vietnam’s Flags at the Capitol Riot
What was the flag of an extinct state doing amid the carnage?
By Tuan Hoang
Biên dịch: Jackhammer Nguyễn
Chuyện ǵ xảy ra đối với lá cờ của một quốc gia không c̣n nữa, trong vụ rối loạn?
Lá cờ Việt Nam cộng ḥa (RVN), một quốc gia đă mất vào năm 1975, xuất hiện trong cuộc tấn công điện Capitol ở Washington DC, ngày 6/1/2021, cùng với cờ Mỹ, cờ Trump, cờ Tea Party, cờ Confederate (các bang miền Nam ly khai trong nội chiến Mỹ) cùng cờ một số nước như Hàn Quốc, Canada, Nhật, Úc.
Tại sao lá cờ vàng ba sọc đỏ đó có mặt trong biến cố kinh hoàng đó?
Đây là một câu chuyện dài và phức tạp. Câu trả lời ngắn nhất có thể đó là biểu tượng của một nhóm người ủng hộ ông Trump, một nhóm khá đông đúc những người Mỹ gốc Việt.
Cái lư do phù hợp với họ để họ ủng hộ ông Trump là: Ông ấy là người cứng rắn nhất chống Trung Quốc, quốc gia gây đe dọa Việt Nam trong mấy chục năm nay. Trong cái nh́n của họ th́ đảng Cộng sản Trung Quốc (CSTQ) xâm lấn lănh thổ và chèn ép Việt Nam dựa trên sự bạc nhược của chính quyền Việt Nam.
Chống Trung Quốc và (hoặc) chống CSTQ, không phải là cảm xúc riêng của người Mỹ gốc Việt, thế hệ thứ nhất và thế hệ 1.5, mà nó c̣n có cả ở những người bất đồng chính kiến Trung Quốc và những di dân từ Philippines. Khảo sát cho thấy, có nhiều người Mỹ gốc Philippines, cũng như gốc Việt, bầu cho Trump. Thật ra ảnh hưởng của Trump bên trong Việt Nam c̣n lớn hơn là ở cộng đồng người Việt hải ngoại. Tôi không biết về những khảo sát bên trong Việt Nam, nhưng có nhiều bằng chứng, câu chuyện cho phép tin điều đó.
Nếu nh́n từ bên ngoài, th́ người ta sẽ nghĩ rằng có cờ của Hà Nội, cũng như cờ của các quốc gia khác trong sự kiện ngày 6/1/2021, nhưng cộng đồng người Việt hải ngoại lại là một cộng đồng tự nhận là chống cộng sản, với đa số đến từ miền Nam của nước Việt Nam Cộng ḥa ngày trước. Nhưng chống cộng sản không có nghĩa là nồng ấm trong chiến tranh với Hoa Kỳ, với tư cách là người khởi xướng cuộc chiến Việt Nam. Theo các nhà nghiên cứu sử học, trong đó có tôi, th́ chuyện chống Mỹ là có thật và rất đa dạng ở miền Nam trước kia, hậu quả của nhiều lư do: Ḷng ái quốc, thời thuộc địa, và những yếu tố khác nữa.
Những người tỵ nạn Nam Việt Nam đầu tiên đến Mỹ mang trong ḷng cảm xúc, cho rằng Mỹ đă bỏ rơi miền Nam Việt Nam. Họ nh́n chính phủ Mỹ ít nhất với sự nghi ngờ, tệ hơn là với sự giận dữ. Họ mang ơn xă hội Mỹ, với các nhà thờ và những tổ chức tôn giáo đă giúp họ b́nh ổn cuộc sống. Nhưng đó là sự mang ơn đa dạng, phức tạp hơn những người Mỹ.
Dần theo năm tháng, những người tị nạn Việt Nam có cái nh́n tích cực hơn về nước Mỹ, nhất là do những biến chuyển trong nước như là chuyện quốc hữu hóa nền kinh tế, trại tù cải tạo, thuyền nhân. Ngoài ra vai tṛ toàn cầu của nước Mỹ, chuyện tổng thống Reagan dùng lời lẽ chống Cộng mạnh bạo trước khi cùng Gorbachev chấm dứt chiến tranh lạnh, chuyện người Việt được xem như người thiểu số kiểu mẫu, người di dân kiểu mẫu, người tỵ nạn kiểu mẫu. C̣n có một câu chuyện dài khác nữa.
Lá cờ Việt Nam Cộng ḥa đă và đang là biểu tượng cho những sự kiện của người Mỹ gốc Việt.
Vốn đă mang tính dân tộc chủ nghĩa cao, tính biểu tượng của nó rất mạnh trong cộng đồng người tị nạn trong thập niên 1970, 1980. Nó không chỉ là căn cước và lịch sử của họ, đang bị chế độ mới ở Việt Nam xóa đi, mà nó c̣n là sự cần thiết cho họ v́ có quá ít – nếu không nói là không có ǵ hết – những biểu hiện cho căn cước và lịch sử của họ ở Mỹ như là bảo tàng, tượng đài, sự công nhận, sự tưởng niệm,…
Lá cờ và quốc ca Việt Nam Cộng ḥa là điều trong số rất ít những điều giữ cho căn cước và kư ức chính trị của cộng đồng người tị nạn sống c̣n.
Tất cả những cái đó giải thích cho sự có mặt của lá cờ Việt Nam Cộng ḥa trong ngày 6/1: Chỉ là câu chuyện trải nghiệm của người Mỹ gốc Việt, câu chuyện h́nh ảnh của lá cờ. Trong thập niên 1970, 1980, lá cờ có mặt ở những sự kiện mang tính sắc tộc, chẳng hạn như là Tết, hay là kỷ niệm ngày Sài G̣n sụp đổ. Ngoài h́nh ảnh của lá cờ, quốc ca Việt Nam Cộng ḥa cũng mang tính biểu tượng trong những dịp đó. Theo những ǵ tôi quan sát th́ những lúc đó có cờ nhưng không nhiều. Đôi khi lá cờ cũng có mặt ở những sự kiện không phải do người Việt tổ chức, nhưng thỉnh thoảng thôi.
Thập niên 1990 mang đến sự thay đổi lớn cho cộng đồng người Mỹ gốc Việt, cũng như là h́nh ảnh của lá cờ. Đó là rất đông cựu từ chính trị, tù cải tạo đến Mỹ, họ tiếp thêm năng lượng cho cộng đồng. Lá cờ và quốc ca trở nên quan trọng, như một biểu tượng. Người ta thấy nhiều cờ hơn ở những sự kiện mang tính sắc tộc. Và người ta cũng thấy thường xuyên hơn h́nh ảnh các sĩ quan quân đội Việt Nam Cộng ḥa với quân phục của họ. Điều này cũng thể hiện sự mất mát, cũng như căn cước của họ. Cờ, và ở mức độ ít hơn là quân phục, rất phổ biến ở các buổi tập họp chính trị, gây quỹ, họp mặt, tang lễ, và những sự kiện khác của người Việt. Sự kiện nhiều hơn, và cờ cũng nhiều hơn so với những năm trước đó.
Rồi h́nh ảnh của lá cờ cũng phổ biến hơn trong những sự kiện không mang tính sắc tộc. Có nhiều lư do về việc này. Một trong những lư do là hàn gắn những bất ḥa giữa nước Mỹ và những cựu binh Việt Nam Cộng ḥa. Hay là nhiều người Mỹ gốc Việt thuộc thế hệ 1.5 gia nhập quân đội Mỹ, mà những người này quen thuộc với h́nh ảnh chào cờ. Những người Việt trẻ hơn bắt đầu xem lá cờ như là di sản của họ. Một số hội đồng thành phố công nhận lá cờ như là biểu tượng cho cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở Mỹ sau ngày 11/9 cũng có thể góp phần vào h́nh ảnh lá cờ, chuyện chính trị ở quê nhà liên quan đến Trung Quốc, chắc chắn là một yếu tố quan trọng.
Sang những năm 2010, h́nh ảnh phổ biến hơn của lá cờ ở những sự kiện không mang tính sắc tộc có thể là do sự gắn kết nhiều hơn giữa chuyện chính trị ở quê hương và chuyện nội bộ nước Mỹ. Trong kỳ bầu cử năm 2016, và nhất là kỳ bầu cử năm 2020, lá cờ xuất hiện ở nhiều buổi vận động chính trị của ông Trump. Không có ǵ ngạc nhiên nếu như có nhiều cờ hơn ở những buổi như thế tại khu Tiểu Sài G̣n và trên toàn quốc. Cờ Việt Nam Cộng ḥa trở thành một điều mang ư nghĩa cho những người ủng hộ Trump. Sự xuất hiện của lá cờ vào ngày 6/1 vừa qua thể hiện rằng, những người Việt ủng hộ Trump vẫn tin vào những điều ông ta nói về cuộc bầu cử [gian lận].
C̣n rất nhiều điều đáng nói về chuyện này, ở Mỹ cũng như sang tận bên kia bờ Thái B́nh Dương. Có nhiều góc nh́n khác nhau về giới tính, tôn giáo, sắc tộc (sự phân biệt chủng tộc chống người da đen), tụ lại hoặc khác biệt nhau ở những cộng đồng Á châu khác nhau.
Tôi hy vọng rằng, tất cả những ǵ tôi tŕnh bày sẽ làm rơ hơn để t́m hiểu tại sao lá cờ lại có mặt trong cuộc biểu t́nh ngày 6/1/2021, một cuộc biểu t́nh trở thành bạo loạn.
_____
Tác giả: Tuấn Hoàng là giáo sư tại Đại học Pepperdine, California
Links:
https://www.asiasentinel.com/p/south-vietnams-flags-at-the-capitol