1.3. Trọng của người
Người lương- thiện, có đạo đức là người biết trọng tài sản, của cải của người khác.
Tài sản là huyết mạch, liên hệ đến mạng sống của con người.
Hăy b́nh tâm suy nghĩ, chúng ta không muốn ai cướp đoạt tài sản của ḿnh, th́ không thể nào chúng ta lại đi chiếm đoạt tài sản, của cải của người khác.
Các hành vi bất lương dùng đủ mọi mưu mô, mánh khóe, lường gạt để chiếm đoạt đều là trộm cướp.
Người đươc coi là đạo đức, dĩ nhiên là không trộm cướp, không tán thành và không giúp đỡ những người có hành động trộm cướp.
Của cải của ai, là người ấy có quyền chi dụng và có quyền để lại cho con cháu. Ta không nên phạm đến của cải của người ta.
Không phải chỉ những đứa ăn trộm ăn cắp mới là người bất lương mà thôi.
Điên đảo giả dối để đánh lừa người ta, đi vay vỗ nợ, bắt được của rơi mà không trả, cũng là bất lương cả
Ta phải biết rằng cái ǵ đă là không phải của ḿnh th́ ta đừng đem ḷng tham mà chực lấy không, v́ rằng lấy không của người ta, là một sự rất trái với đạo công bằng: (14)
14.- Quốc Văn Giáo Khoa Tư/Luân lư /Sơ Đẳng. Trọng của người, trang 71
1.4. Không vọng ngữ
Dùng lời lẽ, ngụy biện để làm sai lạc sự thật, nhầm đem lại lợi lộc cho ḿnh, làm hại người khác đều là nói dối, vọng ngữ.
Người đạo đức là người tôn trọng sự thật, không có tâm tham ác, không tán thành sự nói dối.
Chuyện không nói có, chuyện có nói không, dựa vào những nguồn tin vu vơ để kết tội người khác là vọng ngữ
.Trong gia đ́nh và trong xă hội mà con người thiếu ḷng tin với nhau th́ cuộc sống ấy vô cùng đau khổ.
Tuy nhiên cũng có những trường hơp v́ mục đích cứu người lương thiện, bất đắc dĩ phải nói lời không thật; đây là một ngoại lệ (một vị Bác sĩ phải dùng lời an ủi bịnh nhân).
Không nói dối bao gồm cả không nói lời ác khẩu, nói xấu, nói vu, chửi mắng, nhục mạ xúc phạm đến phẩm giá con người; không dùng lời trao chuốc, phù phiếm nhầm làm cho người khác có suy nghĩ sai lầm, đi đến hành động sai trái.
Sự nói xấu là cái tật cứ đi bới móc chuyện xấu của người ta mà nói. Người nói xấu là có ác ư hoặc để thỏa ḷng ghen ghét, hoặc để khoe cái hay và che cái dở của ḿnh. Người nói xấu là người hèn hạ đáng khinh, v́ chỉ nói những lúc vắng mặt người ta, để làm cho người ta mất danh giá.
Vậy không những ta không nên nói xấu ai, mà cũng không nên nghe chuyện người ta nói xấu nhau (15)
Nói vu là đặt chuyện ra mà vu cho ai để hại người ta, hay là làm cho người ta mất danh giá. Những người nói vu là người hèn mạt, bày đặt ra chuyện nọ tṛ kia để làm cho người ta mang tai mang tiếng, phải những điều oan ức, khó ḷng mà rửa sạch được.
Ta đi học, đă biết điều phải trái, th́ ta chớ hề nói vu cho ai bao giờ. Ta nên cho những điều ấy là điều hèn mạt, đáng khinh bỉ. (16)
16.- Quốc Văn Giáo Khoa Tư/Luân lư/Sơ Đẳng Sự nói vu, trang 58
Ngoài ra, chúng ta nên nhớ rằng:
Của-cải của người ta, không phải chỉ nói riêng về tiền bạc, ruộng nương, nhà cửa, đồ đạc mà thôi, lại có một thứ của cải quí giá hơn nữa là cái danh giá ở đời.
Danh giá tức là danh thơm tiếng tốt của người biết tự trọng ḿnh, biết quí cái tư cách làm người, mà khinh bi những điều hèn mạt đê tiện.Của cải mất đi th́ c̣n làm ra được, chớ cái danh giá đă mất th́ khó ḷng mà lấy lại được.
Thánh nhân dạy rằng “Quân tử thành nhân chi mỹ, bất thành nhân chi ác”, nghĩa là người quân tử làm thành tiếng hay cho người, chớ không làm thành tiếng xấu cho ai bao giờ.
Vậy bổn phận ḿnh trong xă hội là phải trọng cái danh giá của người ta, đừng có nói xấu ai, nói vu cho ai điều ǵ. (17)
17.- Quốc Văn Giáo Khoa Tư/Luân lư/Sơ Đẳng. Trọng danh giá người, trang 55-56.
2. L̉NG BIẾT ƠN MỌI NGƯỜI TRONG XĂ HỘI
Mọi người sống trong xă hội đều có tương quan nhau. Do nương nhờ nhau mà cuộc sống của mỗi cá nhân mới an ổn. Trong gia đ́nh th́ cha mẹ, vợ con, anh em nương tựa nhau.
Ngoài xă hội, mọi người không thể sống lẻ loi. Tách rời mọi người ra, chúng ta không có cuộc sống an toàn.
Cho nên đối với mọi người, chúng ta phải biết ơn, không được làm tổn hại.
Câu tục ngữ “Uống nước nhớ nguồn,” nói lên tinh thần biết ơn, là truyền thống đạo lư của con người Việt Nam.
Người làm ruộng có trồng trọt cấy cày, th́ ta mới có thóc gạo mà ăn. Thợ nề, thợ mộc có làm nhà, th́ ta mới có nhà mà ở. Thợ dệt có dệt vải, thợ may có may áo, th́ ta mới có đồ mặc vào ḿnh. Quyển sách ta học cũng phải có người làm, người in. Cái đường ta đi cũng phải có người sửa, người quét. Nói tóm lại, nhất thiết một chút ǵ ta cần dùng đến, cũng là có người chịu khó làm việc mới nên. (18)
18.- Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đ́nh Phúc, Đổ Thận (1935). Người ta phải làm việc. Quốc Văn Giáo Khoa Thư. Lớp Dự Bị Nha Học Chính Đông Pháp. In lần thứ mười. Nhà xuất bản: Quê Mẹ Paris (Pháp), in lại năm 1983 trang 9. Sau nầy ghi Quốc Văn Giáo Khoa Thư/Lớp Dự Bị
Thật vậy, trong xă hội muốn sinh tồn th́ mọi người phải có bổn phận đem sức ḿnh giúp vào sự ích lợi chung.
Bài “Giấc mộng” dạy học sinh biết yêu mến và nhớ ơn mọi người.
Nằm mộng thấy nông phu lại bảo:
“Ra công làm kiếm gạo từ đây.
Tao thôi chẳng có nuôi mầy,
Phải lo trồng trọt cấy cày cho siêng.”
Người dệt cửi dặn mỉnh làm áo;
Chú thợ hồ lại bảo cầm bay!
Bơ vơ chẳng kẻ đoái hoài,
Tôi mang thơ thẩn đọa nầy cùng nơi.
Tôi túng thế vái trời cứu thử,
Lại thấy kia sư tử trên đàng!…
Tỉnh ra, thấy sáng, mơ màng!
Tiểu công hút gió, rộn ràng trên thang;
Nghe máy dệt rần rần tiếng chạy;
Ruộng đâu đâu cũng cấy đă xong.
Phận ḿnh nghĩ lại thong dong,
Mới hay dưới thế ai không nhờ người.
Từ ngày rơ cuộc đời đắp đồi,
Cám thương người xă hội như nhau.
Dập d́u kẻ trước người sau,
Sức riêng một ít giúp vào lợi chung.
Nguyễn ngọc Ẩn
(100 Bài Tập đọc, Lớp Nhứt và Lớp Nh́)
Bài học “Nên giúp đỡ lẫn nhau” cho thấy hinh ảnh hai cậu bé phụ đẩy xe giúp ông lăo, là bài học nhắc nhở học sinh về t́nh tương thân tương ái.
Trời nắng to. Đường th́ dốc. Một ông lăo đẩy chiếc xe lợn. Trên chiếc xe có có ba bốn con lợn to, chân trói, bụng phơi và mồm kêu eng-éc. Ông lăo cố đẩy cái xe, mặt đỏ bừng, mồ hôi chảy, mà xe vẫn không thấy chuyển.
Mấy cậu bé đang chơi trên bờ đê, thấy thế, vội chạy tới, xúm lại, buộc dây vào đầu xe mà kéo hộ.
Xe lên khỏi dốc, ông lăo cám ơn các cậu và các cậu cũng lấy làm vui ḷng, v́ đă giúp được việc cho người. (19)
19.- Quốc Văn Giáo Khoa Tư/Lớp Dự Bị, trang 27.
Trong quá tŕnh dựng nước và giữ nước, những bậc tiền nhân đă đổ biết bao nhiêu xương máu để vun bồi và tô điểm cho mảnh giang san gấm vóc. Họ là những vị anh hùng dân tộc.
Anh hùng, không phải chỉ có những người có chiến công hiển hách, có tài năng nổi bật làm những việc phi thường được ghi công trong sách sử, mà c̣n biết bao nhiêu người, đủ mọi tầng lớp, mọi giai cấp đă âm thầm cống hiến đời ḿnh cho quê hương dân tộc, không bao giờ được nhắc đến tên tuổi. Họ là:
Anh Hùng vô danh
1. Họ là những anh hùng không tên tuổi
Sống âm thầm trong bóng tối mông mênh,
Không bao giờ được hưởng ánh quang vinh,
Nhưng can đảm và tận t́nh giúp nước.
2. Họ là kẻ tự ngh́n muôn thuở trước,
Đă phá rừng, xẻ núi, lấp đồng sâu,
Và làm cho những đất cát hoang vu
Biến thành một dăy san hà gấm vóc…
3. Họ là kẻ anh hùng không tên tuổi,
Trong loan ly như giữa lúc thanh b́nh,
Bền một ḷng dũng cảm, chí hy sinh,
Dâng đất nước cả cuộc đời trong sạch.
4. Tuy công nghiệp không ghi trong sử sách,
Tuy bảng vang, bia đá chẳng đề tên,
Tuy mồ hoang xiêu lạc dưới trời quên,
Không ai đến khấn nguyền dâng lễ vật.
Nhưng máu họ đă len vào mach đất,
Thịt cùng xương trộn lẫn với non song,
Và anh hồn cùng với tấm tinh trung
Đă ḥa hợp làm linh hồn giống Việt. (20 & phụ lục)
Việt Tâm (100 Bài tập đọc Lớp Nhứt & Lớp Nh́)
3. T̀NH YÊU QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC
T́nh thương yêu gia đ́nh, cha mẹ anh em và người thân là t́nh cảm khởi đầu cho t́nh yêu đồng bào, t́nh yêu quê hương đất nước.
“…Con sẽ cảm thấy t́nh yêu nước, khi con ở nước ngoài, và chợt nghe thấy một người trong đám thợ thuyền nói tiếng nước con, theo ḷng con xúi dục, tự nhiên con đến hỏi chuyện người bạn không quen ấy. Con sẽ cảm thấy t́nh yêu nước khi con nghe người ngoại quốc lăng mạ xứ sở con, ḷng tức giận sẽ làm cho con nóng mặt…” (21)
21.- Hà Mai Anh: Ḷng ái quốc, trang 70.
Nhằm un đúc tinh thần yêu nước cho học sinh, đề cao ḷng tự hào dân tộc, ca ngợi những chiến công oanh liệt bảo vệ tổ quốc của các bậc tiền nhân, bài thơ sau đây nhắc nhở học sinh chăm chỉ học để sau nầy nối chí tiền nhân (22 & phụ lục)
22.- Có ư kiến cho rằng bài thơ Giờ Quốc Sử của Đoàn Văn Cừ được trích từ bài thơ “Bản đồ nước Việt” của cùng tác giả để đưa vào sách giáo khoa (?). Xem phần phụ lục
GIỜ QUỐC SỬ
Những buổi sáng, vừng hồng le lói chiếu
Trên non sông, làng mạc, ruộng đồng quê,
Chúng tôi ngồi yên lặng, lắng tai nghe
Tiếng thầy giảng suốt trong giờ Quốc sử.
Thầy tôi bảo: “Các em nên nhớ rơ,
“Nước chúng ta là một nước vinh quang.
Bao anh hùng thưở trước của giang san,
Đă đổ máu v́ lợi quyền dân tộc.
Các em phải đêm ngày chăm chỉ học,
Để sau này nối được chí tiền nhân.
Ta chắc rằng, sau một cuộc xoay vần,
Dân tộc Việt sẽ là dân hùng liệt.
Ta tin tưởng không bao giờ tiêu diệt,
Giống anh hùng trên sông núi Việt Nam.
Bên những trang lịch sử bốn ngàn năm,
Đầy chiến thắng, đầy vinh quang máu thắm.”
Đoàn Văn Cừ (Tập đọc lớp Nhất)
4. T̀NH YÊU NHÂN LOẠI
“Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”
Con người cùng sống trên quả địa cầu, không phân biệt màu da, chủng tộc. Tất cả đều là nguời như nhau, sao nỡ giết hại nhau. Chuyện kể hai người lính của hai quốc gia đối nghịch giao chiến nhau. Sau chiến trận, cả hai đều bị thương, nằm lại trên chiến trường…(23)
23.- Trần Văn Chánh (2012).
T̀NH NHÂN LOẠI
Sau một trận giao tranh ác liệt,
Giữa sa trường xác chết ngổn ngang.
Có hai chiến sĩ bị thương,
Hai người hai nước hiện đương nghịch thù.
Họ đau đớn khừ khừ rên siết,
Vận sức tàn cố lết gần nhau.
Phều phào gắng nói vài câu,
Lời tuy không hiểu, hiểu nhau nỗi ḷng:
Họ hai kẻ không cùng Tổ quốc,
Nhưng đă cùng v́ nước hy sinh.
Cả hai ôm ấp mối t́nh,
Yêu thương đất nước, gia đ́nh, quê hương.
Đêm dần xuống, chiến trường sương phủ,
Một thương binh hơi thở yếu dần.
Trước khi nhắm mắt từ trần,
Xót thương người bạn tấm thân lạnh lùng.
Anh cởi áo đắp trùm lên bạn,
Rồi tắt hơi! thê thảm làm sao!
Cho hay khác nghĩa đồng bào,
Nhưng t́nh nhân loại c̣n cao hơn nhiều!
Đặng Duy Chiểu (Quốc văn mới)
IV. KẾT LUẬN
Dù thời gian có trôi qua, hoàn cảnh có biến đổi, nhưng giá trị đạo đức làm người trong các trang sách quốc văn, như kính yêu cha mẹ, t́nh thầy tṛ, bè bạn, ḷng yêu quê hướng đất nước, t́nh yêu đồng bào và t́nh nhân loại…vẫn in sâu trong kư ức của các học sinh qua bao thế hệ.[
Thương yêu con người, biết quư trọng đích thực cuộc sống an b́nh của con người [b][size=3][color=green][i]là nét đặc sắc nhứt của nền văn hóa dân tộc Việt Nam hàm chứa trong các sách giáo khoa môn quốc văn của nền giáo dục Miền Nam trước 1975.
Tóm lại, trong giai đoạn trước năm 1975 nội dung các sách giáo khoa môn quốc văn của nền giáo dục miền Nam chú trọng đến những vấn đề đạo đức truyền thống, hướng tới triết lư giáo dục của Việt Nam Cộng Ḥa :
Nhân bản - Dân tộc - Khai phóng.
https://sites.google.com/site/namkyl...nam-truoc-1975