V́ kiếm tiền mà phải chấp nhận đến lao động ở nơi đất khách quê người. Ngờ đâu nhiều người Việt lại bị lừa cú đau như vậy. Sang Nga làm việc với hứa hẹn mức lương hấp dẫn mà thực chất là sống cuộc sống như địa ngục.
Tuy nhiên, kèm theo niềm vui đoàn tụ là nỗi ám ảnh và gánh nặng nợ nần hiện rơ trên gương mặt và lời kể của các lao động vừa trở về khi mỗi người phải bồi thường hơn 100 triệu đồng. Nhớ lại 5 tháng ở xứ người, chị Th. chỉ có thể khái quát đó là "địa ngục"!
Ngập nợ, ngập nước mắt
"Chúng tôi gần như bị giam lỏng trong xưởng. Hoàn cảnh vốn đă khó khăn, tưởng rằng kéo nhau đi làm thợ nơi miền đất hứa để được cải thiện cuộc sống, ai ngờ mất cả ch́ lẫn chài, cuộc sống càng thêm lận đận…" - chị Th. tâm sự trong nước mắt khi nghĩ đến món nợ đang phải đối diện.
Số là, sau khi sang Nga, ngoài mức thu nhập theo hứa hẹn không đạt được, th́ theo chị Th., trong lúc làm việc luôn bị chửi bới, đe dọa. "Họ đâu có coi chúng tôi là người, nếu thực sự việc làm không nặng nhọc ngoài sức tưởng tượng th́ chúng tôi đâu phải cầu cứu để được trở về quê và chấp nhận đền bù hợp đồng cả trăm triệu đồng. Rơ ràng chúng tôi bị gài bẫy mà" - chị Th. tiếp tục khóc.
Tiếp lời chị Th., anh Q. kể dù là sức đàn ông nhưng anh vẫn không thể chịu nổi áp lực và lượng công việc phải làm, trong khi điều kiện sống và ăn uống quá kham khổ. "Trời lạnh, ăn uống thất thường, lương thấp, bị chửi mắng, bị nhốt không được tự do, sức khỏe không cho phép v́ lao động quá sức… Thoát về được đây, chúng tôi mới thấy ḿnh đă quá dại, quá ngây thơ khi nghe lời "rỉ tai" của người môi giới" - anh Q. buồn bă nói nhưng cũng không quên gửi lời cảm ơn đến Báo Người Lao Động khi đă kịp thời lên tiếng để anh và 4 lao động nêu trên được sớm trở về quê.
Gương mặt trầm ngâm, anh S. nhẩm tính tổng cộng mỗi lao động bị "mắc kẹt" khi trở về quê bị mất 5.000 USD, trong đó bao gồm các chi phí vé máy bay, phí làm thủ tục cư trú, xuất nhập cảnh và tiền bồi thường 100% hợp đồng. Theo anh S., tất cả họ đều là lao động phổ thông ít học, khó nắm rơ hết các điều khoản hợp đồng với đơn vị sử dụng lao động cũng như thủ tục về cư trú nước sở tại nên đă bị bắt chẹt. "Tiền đền bù hợp đồng cộng với số tiền thế chân hiện tôi đang gánh món nợ hơn 150 triệu đồng. Lăi mẹ đẻ lăi con giờ vẫn chưa biết tính thế nào…" - anh S. rơi nước mắt.
C̣n ông Dương Viết H. có vợ là bà Phạm Thị S. (người duy nhất trong nhóm vẫn bị "mắc kẹt" ở Nga) th́ chia sẻ gia đ́nh vừa mới cắt đi khoảnh đất để rao bán, những mong không phải vay nợ để bồi thường hợp đồng… "Khổ th́ cũng đă khổ rồi. Mắc bẫy th́ cũng đă thấy rồi. Giờ chỉ mong vợ chồng con cái được đoàn tụ" - ông Viết H. nói.
Yêu cầu làm rơ hành vi môi giới
Trong buổi nói chuyện, từ ông Dương Viết H. cho đến 5 lao động vừa trở về đều mong muốn cơ quan chức năng làm rơ vai tṛ của bà B., được cho là người môi giới. "Chúng tôi đề nghị làm rơ hành vi môi giới của bà B., làm rơ việc tổ chức đi lao động xuất khẩu có hợp pháp hay không. Không thể để hành vi lập lờ, có dấu hiệu lừa đảo, đưa nhiều người vào hoàn cảnh khốn khổ như chúng tôi nữa" - ông Viết H. và những lao động vừa trở về từ nước Nga nêu đề nghị.
Theo hồ sơ mà chúng tôi có được, bước đầu xác định đơn vị sử dụng lao động là công ty may mặc ở Nga nhưng do ông Th. người Việt Nam làm chủ tịch hội đồng quản trị. Cũng theo t́m hiểu, dù đến hiện tại chưa xác định việc tuyển dụng lao động tại đơn vị nói trên và các thủ tục liên quan có tính hợp pháp như thế nào nhưng trước mắt có thể thấy những người đi xuất khẩu lao động trước khi đi đă không t́m hiểu kỹ nên phải trả giá đắt.
Với cách tuyển dụng lao động kiểu "rỉ tai" với việc qua đến Nga mới kư hợp đồng, dù lao động có từ chối kư, đơn vị sử dụng vẫn nắm đằng cán; c̣n khi kư vào th́ coi như làm việc gần như không công trong cả năm trời để trả món nợ chi phí khi xuất cảnh. Đặc biệt, hủy hợp đồng th́ chủ sở hữu lao động càng "mừng" v́ ngoài việc phải bồi thường 100% hợp đồng, người lao động c̣n phải trả chi phí ăn ở theo tính toán của chủ sử dụng trước khi về nước. Luật sư Trần Cao Đại Kỳ Quân (Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) đề nghị cơ quan chức năng cần làm rơ hành vi của người môi giới, nếu có yếu tố lừa đảo th́ xử lư h́nh sự. Ngoài ra, làm rơ động cơ, hoạt động của đơn vị sử dụng lao động cũng như việc xuất khẩu lao động như trên có hợp pháp hay không.
Cảnh báo từ cơ quan chức năng
Trao đổi với phóng viên, một lănh đạo Sở Lao động - Thương binh và Xă hội (LĐ-TB-XH) tỉnh Đồng Nai khẳng định qua rà soát, thời gian qua không có trường hợp cá nhân nào đăng kư đi lao động xuất khẩu sang Nga thông qua sở. Theo quy định, các trường hợp xuất khẩu lao động đăng kư theo hồ sơ cá nhân buộc phải đăng kư qua sở này. C̣n nếu làm hồ sơ tập thể, trong đó những người đi xuất khẩu lao động bằng cách hợp tác với các doanh nghiệp dịch vụ cung ứng lao động hợp pháp th́ không phải thông qua sở.
Đáng chú ư, Sở LĐ-TB-XH tỉnh Đồng Nai c̣n khẳng định hiện tỉnh không có doanh nghiệp dịch vụ cung ứng lao động ra nước ngoài. Thế nhưng, thời gian qua, đă có không ít trường hợp lao động tại tỉnh Đồng Nai bị mắc "bẫy lừa" của các công ty dịch vụ "ma" khi đóng tiền cọc tham gia thi tuyển, làm hồ sơ, kư hợp đồng… Do đó, người dân chỉ nên đi xuất khẩu lao động theo đường chính thống, không đi "chui" qua đường du lịch, du học… Ngoài ra, phải t́m hiểu kỹ chi phí, tiền đặt cọc, quy tŕnh, thủ tục, công việc cụ thể, thu nhập, phúc lợi… trước khi ra nước ngoài làm việc.
Quay trở lại việc 5 lao động bị kẹt" ở Nga vừa mới về nước, ông Phạm Văn Cộng, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Đồng Nai, cho hay thông qua Báo Người Lao Động ông mới biết vụ việc. Sở sẵn sàng hỗ trợ người lao động nếu có thông tin từ gia đ́nh.