Gibbs

Tháng 2 năm 2020, giá vàng miếng SJC ở Việt Nam cao hơn giá vàng thế giới khoảng hai triệu đồng/lượng. Một năm sau, mức chênh lệch này là tám triệu đồng và đến giữa tháng 5 năm 2022, vàng SJC đắt hơn vàng thế giới gần 19 triệu đồng/lượng.

Một số chuyên gia kinh tế cho rằng, giá xăng và giá vàng trong nước thường phụ thuộc vào giá của thế giới. Mức chênh lệch quá lớn hiện nay là do những quy định của Nhà nước về kinh doanh đã lỗi thời. Cũng có người cho rằng, gần 10 năm nay Việt Nam không nhập khẩu vàng dẫn đến nguồn cung khan hiếm. Cung không đủ cầu dẫn đến giá vàng SJC tăng cao chót vót.

Theo Tiến sĩ Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường Giá cả thuộc Bộ Tài Chính, Việt Nam không sản xuất được vàng cho nên giá vàng trong nước phải phụ thuộc giá vàng thế giới. Trước kia người ta cho giá vàng trong nước và giá vàng thế giới chênh nhau khoảng 500 ngàn. Đến thời kỳ ông Bình làm Thống đốc thì giá chênh lệch cao lắm là hai triệu đồng một lượng. Thời gian gần đây, có những lúc giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới 19 triệu một lượng. Ông nêu những lý do dẫn đến giá vàng SJC quá chênh lệch với RFA sáng 16 tháng 5 năm 2022:

“Thứ nhất, Nghị định 24 về quản lý kinh doanh vàng ban hành năm 1012, cách đây mười năm. Thời kỳ đó ở Việt Nam vàng hóa rất mạnh. Mọi thứ mua bán, trao đổi đều dựa trên cơ sở giá vàng. Để chống tình trạng vàng hóa có thể dẫn đến nhiều hệ lụy khác như buôn lậu hay mất ổn định chính sách tiền tệ, chính việc không muốn cho người dân có vàng hay không muốn người dân kinh doanh vàng nên điều kiện kinh doanh vàng rất chặt chẽ, Nhà nước buộc phải ra Nghị định 24. Những cái đó không phù hợp với thông lệ quốc tế.

Lý do thứ hai cũng cực kỳ quan trọng. Với Nghị định 24 như vậy, Nhà nước quy định Việt Nam chỉ có một thương hiệu vàng duy nhất. Đó là SJC. Ở các nước không bao giờ họ làm như vậy. Các nước họ căn cứ vào tuổi vàng để quy định thương hiệu vàng. Có rất nhiều thương hiệu vàng. Việt Nam chỉ có một. Chỉ có Nhà nước mới công nhận loại vàng thương hiệu SJC. Chính vì vậy nó làm cung cầu mất cân đối và giá vàng quá chênh lệch so với giá vàng thế giới.”

Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng được ban hành năm 2012. Theo đó, Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Ngân hàng Nhà nước là cơ quan thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động kinh doanh vàng theo quy định của pháp luật. Hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép. Cũng theo Nghị định này, chỉ Ngân hàng Nhà nước mới có thẩm quyền xuất khẩu vàng nguyên liệu, nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng, cấp giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu cho doanh nghiệp theo một số điều khoản quy định.

Thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước đã chọn SJC làm thương hiệu vàng miếng quốc gia. Việt Nam chỉ có một thương hiệu vàng miếng duy nhất là SJC. Các loại vàng nhẫn, vàng trang sức do các doanh nghiệp tự sản xuất.

Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho rằng, Nghị định 24 đã góp phần chống vàng hóa nền kinh tế thời điểm đó. Bây giờ những quy định này không còn phù hợp khi chênh lệch giữa giá vàng thế giới và trong nước cao kỷ lục. Báo Dân Trí dẫn lời Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh: “Trong điều hành thực tế, chúng ta phải có điều chỉnh để thị trường vàng trong nước liên thông với thế giới, thể hiện ở việc xuất khẩu, nhập khẩu vàng sao cho hợp lý. Hơn nữa, chúng ta đã chấp nhận nền kinh tế thị trường thì phải xây dựng một thị trường vàng theo những thông lệ quốc tế”.

Giá vàng thế giới hôm 16 tháng 5 năm 2022, là khoảng 50,7 triệu đồng/lượng, thấp hơn giá vàng SJC khoảng 18 triệu đồng/lượng. Giá vàng thế giới cũng thấp hơn giá vàng trang sức trên 4 triệu đồng/lượng.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nêu quan điểm của bà với RFA vào sáng 16 tháng 5:

“Có vẻ như ở Việt Nam người ta lo lạm phát ở Việt Nam. Trong điều kiện họ lo về lạm phát gia tăng, lo đồng tiền Việt Nam mất giá thì họ phải tìm cách để giữ giá trị tài sản tốt hơn bằng vàng. Mặt khác, sự phục hồi kinh tế sau COVID-19 cũng vẫn khó khăn.

Ngoài chuyện COVID ra thì ảnh hưởng bởi cuộc chiến Ukraine cũng làm ảnh hưởng kinh tế Việt Nam nhiều mặt. Xu hướng đầu tư của các doanh nghiệp trong nước cũng vẫn còn khó và thị trường chưa có nhu cầu cao. Do đó, họ phải tìm cách khác để giữ đồng tiền. Thực sự xưa nay ở Việt Nam cũng có thói quen trữ vàng hoặc đồng ngoại tệ để yên tâm hơn.

Trong khi đồng đô la cũng đang biến động thì tôi nghĩ họ giữ vàng là xu hướng về mặt tâm lý rõ ở Việt Nam. Giá vàng cao thì cũng có thể có lợi cho một số người kinh doanh vàng. Thời gian vừa qua, giá vàng chênh lệch quá cao mà tôi cũng chỉ theo dõi trên kênh chính thức của báo chí, hay trên mạng tin tức về kinh tế. Tôi thấy chưa có lý giải nào hợp lý vì sao tình trạng tại Việt Nam lại như vậy.”

Cũng theo bà Phạm Chi lan, khi chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng quốc tế tăng cao, những người đầu cơ thường mua đô la để mang lậu vàng vào, áp lực mất giá lên tiền đồng ngày một lớn hơn. Giá vàng tăng cao cũng khiến hoạt động gửi tiền không còn hấp dẫn, người gửi tiền sẽ chuyển sang giữ vàng khiến áp lực lạm phát tăng cao, giá các loại hàng hóa khác cũng lên theo.

Thống kê của Hội đồng vàng Thế giới (World Gold Council) vào giữa tháng hai vừa qua cho thấy, Việt Nam là nước có thị trường vàng miếng lớn nhất Đông Nam Á vào năm ngoái và nằm trong số 10 thị trường lớn nhất thế giới về mặt hàng này trên toàn cầu.

Người Việt Nam thường có thói quen dự trữ vàng. Khi tiền đồng liên tiếp mất giá, người dân coi vàng là công cụ cất giữ, đầu tư an toàn cùng với đồng đô la Mỹ. Thống kê từ Ngân hàng Phát triển châu Á cho thấy, người Việt Nam nắm giữ vàng tính trên mỗi đồng đô la thu nhập nhiều hơn bất kỳ người dân nước nào trên thế giới.

__________________