Tôi năm nay 21 tuổi, đang du học tại Mỹ. Kết thúc 4 năm Đại học, tôi muốn về Việt Nam. Nhưng ai cũng ngăn cản: ‘Đi đi, đừng về!’
Bố mẹ tôi làm trong ngành y. Hai người bắt đầu nói về chuyện du học và định cư tại Mỹ khi tôi mới học 11. Mẹ thường hay kể công việc hằng ngày tại bệnh viện, để tôi hiểu lời hối thúc ‘đừng về Việt Nam’ bắt nguồn từ 20 năm sống trong bức xúc của mẹ: ‘Bệnh viện của mẹ có một bác giám đốc lên chức từ những năm 80. Kể từ đó, bác đă cho không biết bao nhiêu họ hàng từ Bắc, Trung vào làm hộ lư, điều dưỡng, kỹ thuật viên,… Với ‘quyền lực mềm’ của giám đốc, bác chỉ nói một tiếng, có anh trưởng khoa nào không dám nhận người? Toàn con ông cháu cha. C̣n những sinh viên chính quy, nắm tấm bằng Đại học, phải trầy trật khổ sở để được bước chân vào cổng viện. Không chỉ ở đây, mà bất cứ nơi đâu tại Việt Nam này cũng có ‘quyền lực mềm’ giống thế hoặc hơn thế. Nhiễu nhương lắm. Hách dịch lắm. Về làm ǵ hả con?’
Khi không thuyết phục được tôi, ba mẹ viện đến d́. D́ bảo: ‘D́ hiểu là con muốn về Việt Nam để cống hiến. Nhưng, ở nơi này, tài năng của con không có cơ hội phát triển. T́m cách định cư đi. Khi đă có kinh tế, con muốn làm ǵ cho quê hương mà chẳng được!’ Không chỉ bố mẹ, d́, mà các bác đang sống ở Mỹ đều đồng ư với quan điểm ấy.
Lăng kính Mỹ: ‘Lư do nào để quay về quê hương?’
Trong ṿng tṛn bạn bè của tôi, chỉ ra ai không muốn về Việt Nam th́ rất dễ. C̣n t́m người quyết tâm trở lại th́ thật khó khăn. Nhiều bạn lưỡng lự, không ai dám chắc chắn hai chữ: ‘Sẽ về!’
Tôi có một cô bạn thân đang học ngành Công nghệ thực phẩm. Cô bảo: ‘Ngành ḿnh học, về nước không xài được. C̣n đường ở Canada th́ rộng mở. Ḿnh không muốn trở về để chật vật kiếm một chỗ làm sau 4 năm vất vả!’ Một người bạn khác chia sẻ: ‘Từ lúc quyết tâm theo đuổi sự nghiệp sản xuất âm nhạc, ḿnh đă biết. Tại Việt Nam, ḿnh sẽ không làm được.’ Một chị theo học kinh tế th́ bảo: ‘Đơn giản chị không muốn!’ Chị đang đi thực tập rất nhiều nơi, kiếm t́m một chỗ tài trợ visa cho ḿnh. Anh bạn học kỹ sư hóa, vừa apply thạc sĩ thành công nói với tôi: “Anh thích nghiên cứu khoa học, Việt Nam sao có đất cho anh? Về ư? Anh không thể.” Những thằng Mỹ th́ hỏi thẳng vào mặt tôi: ‘Tụi mày từ Việt Nam đến đây học, thụ hưởng văn hóa của tụi tao, thụ hưởng cả những đồng tiền bố mẹ tao c̣ng lưng đóng thuế. Học xong mày phủi tay quay về nước, thế th́ có công bằng với tụi tao hay không?’
Giữa ḍng ư kiến ‘Đi đi, đừng về!’ dữ dằn như thác lũ đẩy tôi lùi lại, tôi nh́n về quê hương, cố gắng t́m một lư do cho ḿnh quay lại. Nhưng t́m hoài mà không thấy. Chưa bao giờ sách giáo khoa nói về những cái cúi đầu của chúng tôi trên đất Mỹ, v́ nỗi tự ti quê hương thua kém hơn, mà chỉ bảo: ‘Nước ta rừng vàng biển bạc.’ Chưa bao giờ chúng tôi được dạy về ‘trách nhiệm công dân’. Chúng tôi chỉ học ganh đua điểm số, chứ không học cách cùng nắm tay nhau mà đi xây dựng đất nước. Chưa bao giờ bố mẹ nói tôi phải có trách nhiệm với Việt Nam, mà chỉ nói: ‘Đừng về để dẫm vào đường cụt. Trên mảnh đất này, người tài không có cơ hội. V́ tương lai của con, hăy đi đi’
Việt Nam ơi, người có cho tôi một lư do để trở về?