Những đốm lửa lập ḷe trong bếp, tiếng củi khô cháy đượm, tôi ti hí mắt nh́n ra, mạ đang nhóm bếp nấu nước sôi trước khi mặt trời lên…
Tôi nhớ da diết mùi chan chát, mằn mặn của bữa cơm trưa ăn vội trên băi biển để ba tôi kịp ra khơi t́m mẻ ruốc mới...
ẢNH: TÁC GIẢ CUNG CẤP
Vẫn nhớ như in dù trời rét căm hay những hôm trời chói chang, hừng hực của gió Lào... mạ vẫn đều đặn trở dậy trước khi chú gà trống vỗ cánh định gáy to, mạ nấu nước sôi để sáng trời ba cha con tôi pha ḿ, cả ba cha con tôi đều chung “phụ huynh” là mạ.
Trải dài theo bờ biển, làng tôi chẳng có ǵ ngoài những đồi cát trắng “đặc sản” với mùa hè gió Lào thổi, nắng gắt cùng mùi khen khét và mùa đông rét mướt, cắt da cắt thịt. Những người phụ nữ của làng quê ấy, làn da xạm đen, rám nắng, lưng c̣ng v́ những ngày ghe đầy ắp cá, chạy nhanh cho kịp phiên chợ quê.
Xa xa bóng người phụ nữ liêu xiêu, mảnh khảnh cùng đôi quang gánh đầy những con ruốc li ti... mạ chọn nghề mắm ruốc, lúc ấy nuôi cả ba tôi học bổ túc văn hóa ở tuổi 47, cả hai anh em tôi đang miệt mài trên ghế trường trung học. Ai ngờ được chỉ với thân h́nh chưa đầy bốn chục kilogam đấy mà mạ tôi gồng gánh cả gia đ́nh... để khi ngồi viết những ḍng này nước mắt tôi vẫn đang rơi lă chă.
Mười hai giờ trưa, giữa mùa nắng tháng sáu, tháng bảy miền Trung, ai đă từng ghé đến mảnh đất Triệu Vân (xă băi ngang thuộc huyện Triệu Phong, Quảng Trị) quê tôi th́ chắc rằng không quên được h́nh ảnh nắng gió nơi đây... thế mà mạ đang mải miết đạp đều chân trở về nhà sau buổi sáng đi bán ruốc dạo. Chiếc xe đạp của mạ không có phanh bao giờ, bao nhiêu lần tôi ḍ hỏi, mạ cười bảo chẳng ai đi được xe đạp của mạ đâu. Cũng như việc nếu mạ nghỉ bán th́ những khách hàng mua ruốc của mạ biết t́m đâu hương vị ruốc mạ làm.
Ruốc tươi, sau khi được đưa vào bờ, mạ và những cô khác sẽ gánh về nhà, bằng những bàn tay thạo nghề những con ruốc sạch sẽ cát được đem đi phơi nắng vài tiếng rồi lại được trộn với muối, tiếp tục phơi nắng, xong đâu đấy sẽ cho vào cối, giă cho tới khi nhuyễn ra cùng với muối, cuối cùng cho vào chum cẩn thận để ủ ruốc khoảng vài tháng sau là có thể đem ra ăn dần... tất cả đều làm thủ công, cẩn thận, tỉ mỉ. Nếu để kể lại cho người từ nơi khác đến t́m hiểu về nghề này tôi kể bon bon không bỏ một công đoạn nào, nhưng để bắt tay vào làm th́ măi tôi chẳng làm được món mắm ruốc ngon như của mạ. Những ngày được bận rộn đến vậy, vất vả, nắng nôi nhưng tôi vẫn luôn thấy nụ cười hài ḷng trên khuôn mặt rám nắng ấy của mạ, bởi lẽ một mẻ ruốc như thế có thể mua được hàng chục gói ḿ cho cha con tôi ngày ấy.
Tiếng c̣i tàu làm tôi sực tỉnh, tôi đang ở tận trời nam, Phú Quốc nơi đảo ngọc xa xôi, sáng sáng không được nghe tiếng mạ dậy nhóm bếp, tiếng lách cách xe đạp đi bán ruốc về giữa trưa, tiếng vỗ cánh định gáy của chú gà trống măi vẫn chẳng kịp giờ thức giấc của mạ tôi, và cả tiếng sóng biển vỗ bờ lẫn vào tiếng gọi nhau của mạ, của các cô trong làng mỗi lần ghe trúng mẻ ruốc lớn... Tôi nhớ da diết mùi chan chát, mằn mặn của bữa cơm trưa ăn vội trên băi biển để ba tôi kịp ra khơi t́m mẻ ruốc mới, tôi nhớ da diết từng ấm nước sôi “xao xuyến” trên bếp lửa sáng sớm của mạ: - Dậy rót nước vào b́nh thủy cho mạ rồi đi học nghe bé! Tiếng mạ dặn khi tôi vẫn đang mơ màng, cáu gắt v́ con gà trống đáng ghét phá mất giấc mơ tôi.
Mạ vẫn đang vui vẻ trên cung đường đầy nắng gió ấy, bởi đấy là niềm vui mỗi ngày, là hương vị mắm ruốc rất đỗi thân quen, ai ăn rồi hẳn nhớ măi không quên!
Vẫn là nghề của mạ, nuôi anh em tôi lớn khôn đến tận bây giờ, dù xa quê nhưng vẫn luôn khắc khoải về mảnh đất nghèo khó từng ngày đổi mới - Quảng Trị thân thương!