Hàng loạt nghệ sĩ, người mẫu, người dẫn chương trình (MC) có tiếng ở Sài Gòn gần đây đều bị nhà nước điểm mặt chỉ tên trong một chiến dịch tấn công trực diện và rộng lớn, lần đầu tiên vào giới showbiz vốn nhiều tai tiếng.
Nhưng điều gây ngạc nhiên là vụ tấn công các nghệ sĩ diễn ra vào lúc cả nước đang vô cùng bấn loạn với nhiều công việc thật sự cấp bách như đại dịch COVID-19 hoành hành, người dân đói khổ trong vòng vây phong tỏa, kinh tế sụp đổ tan hoang và ngoài biển tàu giặc nghênh ngang lấn chiếm và đe dọa.
Vụ tấn công giới nghệ sĩ biểu diễn ở Sài Gòn cũng diễn ra ngay sau khi một chiến dịch tương tự ở TQ, hạ bệ những thần tượng của giới trẻ như ngôi sao màn bạc
Triệu Vy (Zhao Wei), Trịnh Sảng (Zheng Shuang), Ngô Diệc Phàm (Kris Wu)… Sự trùng hợp về thời gian với vụ đàn áp ở TQ, cũng như tính chất không hợp thời điểm của cuộc tấn công không thể không khiến cho người dân đặt câu hỏi, đâu là nguyên nhân chính của sự việc và qua vụ đàn áp nhà cầm quyền muốn truyền đi thông điệp gì?
Nam diễn viên Ngô Diệc Phàm (Kris Wu) vừa bị chính quyền TQ bắt giam với cáo buộc cưỡng hiếp. Trong hình, diễn viên Ngô Diệc Phàm tham dự buổi ra mắt bộ phim “xXx: Return Of Xander Cage” của Paramount Pictures vào ngày 19 tháng Giêng, 2017, tại Los Angeles, California. (Hình minh họa: Angela Weiss/AFP via Getty Images)
Từ trước cho đến nay, đối với giới văn học nghệ thuật, nhà nước Việt Nam chỉ trừng trị nặng nề những văn sĩ thi sĩ quảng bá các tư tưởng đối nghịch với đảng Cộng Sản, đòi hỏi tự do, dân chủ, nhân quyền; đồng thời nuôi nấng một đội ngũ
"văn nô" chuyên ca tụng chế độ đổi lấy chức quyền, tiền tài và danh vọng.
Ấy thế, nhưng cuộc tấn công lần này lại nhấm vào giới nghệ sĩ trình diễn, những người vốn xa lạ với các cuộc đấu tranh chính trị, đấu tranh tư tưởng trong lòng chế độ mà chỉ tập trung để kiếm tiền, kiếm danh vọng dưới chiêu bài
"làm nghệ thuật".
Tối ngày 16 tháng 9, đài Truyền Hình Việt Nam VTV1 phát sóng một chương trình dài hơn 20 phút có tên
"Báo động văn hóa ứng xử của nghệ sĩ", với hình ảnh các nghệ sĩ được đề cập đều có dấu gạch chéo (
X) trên mặt. Nội dung chính của chương trình là lên án những lời phát ngôn tục tĩu trên mạng xã hội cũng như chuyện không minh bạch trong vấn đề từ thiện, quảng cáo sai sự thật, lan truyền tin giả… của các nghệ sĩ
"gây bức xúc dư luận". Nhưng trọng tâm phê phán của VTV có lẽ là hoạt động quyên góp của một số nghệ sĩ làm nổi bật tình trạng người dân không tin, không đóng góp cho các tổ chức của nhà nước như Mặt Trận Tổ Quốc hoặc Hội Chữ Thập Đỏ.
"Một danh hài, một MC quen thuộc, một nữ ca sĩ vợ của một cầu thủ nổi tiếng rồi một nam ca sĩ xuất hiện dày đặc trên mạng với cái mác ông hoàng nhạc Việt. Điều đang khiến cho công chúng đang đặt dấu hỏi lớn về tính minh bạch trong các hoạt động từ thiện. Chưa bao giờ cụm từ 'sao kê' lại nóng như thế trên các diễn đàn mạng. Một số góc khuất đang được phơi bày khi một số nghệ sĩ dính dáng đến chuyện tiền bạc", bà Kim Ngân, dẫn chương trình, nói nhưng không gọi đích danh những ai.
Chỉ có thể suy đoán là, vụ tấn công vào một số nghệ sĩ, đúng hơn là vào niềm tin mà người hâm mộ đặt vào họ, cho thấy hai điều tức tối của nhà cầm quyền trước khả năng thu hút công chúng của các nghệ sĩ thành danh. Đó là cái khả năng mà nhà cầm quyền đã đánh mất, và hai là nhà cầm quyền muốn ngăn chặn từ trong trứng nước xu hướng tôn sùng thần tượng của công chúng, khi những thần tượng đó không phải là những
"anh hùng cách mạng" do đảng
"bịa" ra.
Khi cuộc sống ngày càng bức bí và tệ hại, không chỉ vì dịch COVID-19 mà vì các biện pháp chống dịch ngu xuẩn và độc ác của nhà cầm quyền các cấp thì niềm tin vào đảng, vào tính chính danh của nhà nước đã xuống đến mức thấp chưa từng thấy.
Trong cơn khốn đốn vì dịch, người dân không chỉ phản đối mà đã bắt đầu khinh rẻ và ghê tởm các giới chức cao cấp nhất của chế độ cùng như những lời phát ngôn và hành động gian trá của họ. Trong hoàn cảnh bế tắc như vậy, chính quyền không dung thứ cho một thực thể nào khác được công chúng ủng hộ, cho dù đó là một chức sắc tôn giáo hay một nghệ sĩ nổi tiếng và có ảnh hưởng đến tâm lý, suy nghĩ của một bộ phận công chúng trong xã hội.
Những sai phạm, khiếm khuyết trong việc vận động và chi tiêu các khoản tiền cứu trợ có thể được giải quyết một cách êm thấm trong khuôn khổ pháp luật dân sự, đâu cần phải tổ chức những cuộc tấn công mang tính chất bôi nhọ trên mạng xã hội, trên truyền thông quốc gia như VTV đã làm nếu chính quyền không coi đây là một cơ hội để
"lột mặt nạ những người của công chúng" như các diễn viên, nghệ sĩ nói trên.
Hành động trấn áp này buộc các nghệ sĩ phải co lại trong nghề nghiệp của mình, tránh xa các hoạt động của xã hội dân sự như quyên góp từ thiện, và không được cạnh tranh với đảng và nhà nước trong việc chiếm lấy cảm tình của người dân.
Ở TQ tình hình này cũng tương tự như vậy sau khi đảng của ông Tập Cận Bình mở chiến dịch đàn áp ngành công nghiệp giải trí, ngăn chặn sự trỗi dậy của văn hóa không lành mạnh từ những người nổi tiếng từ cuối tháng Tám vừa qua. Không ai giải thích thế nào là không lành mạnh, nhưng chỉ sau một đêm, hình ảnh và các tác phẩm có sự tham gia của diễn viên Triệu Vy bị xóa sạch trên mọi trang web, cũng như các nơi phát hành video lớn nhất của quốc gia cộng sản này.
Các trang mạng tranh luận, bịa đặt các chuyện thâm cung bí sử… và thậm chí là những bài mạt sát
Triệu Vy theo quan điểm của đảng lập tức mọc lên và lan tràn. Diễn viên
Trịnh Sảng bị điều tra tội trốn thuế và phải nộp phạt $46 triệu, giống như trường hợp một diễn viên gạo cội khác,
Phạm Băng Băng (Fan Bingbing), nổi tiếng trong phim
"X-Men: Days of Future Past", bị ép phải xin lỗi và nộp phạt $70 triệu ba năm trước đây.
Cuộc trấn áp các nghệ sĩ TQ được coi là ví dụ mới nhất về sự quyết đoán của đảng Cộng Sản trong việc khẳng định vai trò độc tôn của đảng trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, chống lại thứ
"văn hóa lai căng" từ phương Tây như tôn sùng thần tượng, xếp hạng người nổi tiếng và ảnh hưởng của những người này trong xã hội.
Việt Nam và TQ tuy ở hai trình độ phát triển cao thấp khác nhau nhưng có chung một nền tảng ý thức hệ, một mô hình quản trị xã hội theo kiểu Cộng Sản toàn trị. TQ làm chuyện gì thì y như rằng Việt Nam cũng làm như vậy sau đó một thời gian ở cấp độ thô sơ và kém cỏi hơn. Cuộc trấn áp các nghệ sĩ ở Việt Nam do vậy không đơn giản chỉ là vấn đề hành xử kém văn minh hay thiếu minh bạch trong hoạt động từ thiện của các nghệ sĩ mà sâu xa hơn là một hành động chính trị nhất quán nhằm ngăn chặn sự cạnh tranh ảnh hưởng với đảng và nhà nước của các hoạt động dân sự, củng cố vị trí độc tôn của đảng ngay cả trong hoạt động nghệ thuật và nghệ sĩ.