SÀI G̉N (NV) – Không ai nghĩ trong con hẻm nhỏ trên đường Lư Chính Thắng, quận 3, lại có cái chợ. Có khi chính những cái chợ nhỏ kiểu này là nơi nuôi sống nhiều gia đ́nh công chức, sĩ quan của chính thể VNCH và những ai bị mất tất cả sau biến cố 30 Tháng Tư, 1975.
Trong con hẻm này, chúng tôi gặp bà quả phụ Nguyễn Thị Xa, vợ cố trung tá sư đoàn Dù, quân lực VNCH, Trần Văn Sơn.
Bà quả phụ Nguyễn Thị Xa trong những ngày Tháng Tư năm 2016 ở Sài G̣n
(H́nh: Trần Tiến Dũng/Người Việt)
Bà Xa, ở tuổi ngoài bảy mươi, sức khỏe kém và trải qua hơn 40 năm buôn bán lam lũ kiếm sống nuôi 9 người con khi người chồng tử trận, vẫn giữ cốt cách của một phu nhân lữ đoàn phó, Lữ Đoàn 2, thuộc một sư đoàn VNCH tinh nhuệ.
Nói bằng giọng người Bắc-Sài G̣n trầm ấm, bà Nguyễn Thị Xa cho biết, bà là người Bắc, gia đ́nh vào Nam năm 1942, c̣n cố Trung Tá Trần Văn Sơn người tỉnh Quảng Trị.
Bà là nữ sinh trường Nguyễn Văn Khuê, ông học trường Sĩ Quan Bộ Binh Thủ Đức và như các mối t́nh của những người thanh niên yêu lư tưởng quốc gia và chính thể Dân Chủ-Tự Do, họ lập gia đ́nh trong thời chiến, chấp nhận mọi hiểm nguy một ḷng phụng sự lư tưởng “Tổ Quốc Trên Hết.”
T́m chồng trong ngày tàn chiến cuộc
Khi nhớ về chuyện xưa, bà Nguyễn Thị Xa kiềm nén xúc động, kể: “Ở tận Gio Linh, Quảng Trị, anh Sơn bị thương một mắt. Tôi hỏi, giờ anh đă là thương binh anh ở nhà với vợ con em, đừng đi trận nữa. Anh cười nh́n tôi rồi nh́n mấy đứa con nhỏ, lặng lẽ gật đầu nhưng ánh mắt anh lại nh́n về hướng khác. Sau đó anh lại đi. Tôi buồn nhưng không trách anh, thời chiến mà biết làm sao được!”
Cố Trung Tá Trần Văn Sơn sinh năm 1940, là sinh viên sĩ quan Thủ Đức khóa 11, là sĩ quan của binh chủng Nhảy Dù, đời binh nghiệp của ông trải suốt các điểm nóng trong giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến.
Bà quả phụ Nguyễn Thị Xa kể tiếp: “Tôi nhớ vào khoảng đầu Tháng Tư, 1975, tôi không c̣n tin tức ǵ về anh nhưng không biết anh đă mất. Tôi lên Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn và căn cứ ở Long B́nh để hỏi nhưng họ cũng không biết. Sau đó có đồng đội ảnh cho biết là ngày 15 Tháng Tư ảnh có nói chuyện trên đài. Tôi lại lên Bộ Tư Lệnh sư đoàn để đón những người chạy về hỏi tin tức. Không ai biết cả.”
Chân dung cố Trung Tá Trần Văn Sơn, lúc c̣n mang lon trung úy.
Theo bà Xa, gạch trắng dưới hai bông mai trong tấm ảnh chân dung này của
ông là do gia đ́nh thêm vào để lấy làm ảnh thờ tại gia (H́nh: Trần Tiến Dũng chụp lại)
“Ở gần nhà tôi là nhà ông lữ đoàn trưởng, cùng là vợ lính nên bà lữ đoàn trưởng cho tôi biết chồng bà và chồng tôi đă hy sinh. Sau đó, Bộ Tư Lệnh sư đoàn có nói là sẽ đón gia đ́nh tôi đi di tản, nhưng tôi không đi v́ không tin chồng ḿnh hy sinh. Tôi nhủ ḷng tiếp tục đợi anh, hơn nữa lúc đó cả đàn con c̣n nhỏ quá, tôi lại đang mang bầu đứa út, không thể đi. Rồi tôi gặp một ông đại tá, ông cho tôi hy vọng khi nói chồng tôi c̣n sống, đang bị giam ở đầm Bà Th́n, tôi mừng quá và tin là anh đă qua khỏi hiểm nguy.”
Vẫn theo lời bà Xa: “Sau 30 Tháng Tư, tôi có xin phép chính quyền Việt Cộng để đi Phan Rang t́m anh. Họ không cho giấy phép nhưng tôi liều đi đại. Tôi đón xe balua chở hàng đến Phan Rang. Tôi kiếm anh ở mọi nhà thương, nhà tù, nhà thờ, nhà chùa. Không ai biết ǵ về anh. Đi đâu cũng nghe người ta nói: Người chết nhiều quá làm sao biết ai với ai.”
Ở Phan Rang, tôi mừng muốn phát điên khi gặp một chiếc xe Jeep có huy hiệu binh chủng Nhảy Dù bị lật bên đường, không hiểu sao tôi tin trong chiếc xe đó có tin về anh. Nhưng rồi tôi lại tuyệt vọng khi người dân ở đây nói: “Dân quanh đây chôn lính ḿnh nhiều lắm, có đọc được tên trên áo cũng không nhớ nổi, mà cũng đâu có ai giữ thẻ bài làm ǵ.”
Tảo tần nuôi 9 người con
Sau khi biết không cách nào giữ được căn nhà gần bệnh viện V́ Dân, ở Sài G̣n, bà quả phụ Nguyễn Thị Xa dắt 9 đứa con đi kinh tế mới ở Cụ Bị, Bà Rịa.
Bà Nguyễn Thị Xa cho biết chỉ ở kinh tế mới 5 năm. Sau đó về lại Sài G̣n và tiếp tục mua bán để nuôi con. Chúng tôi hỏi, được biết bà trải qua tất cả mọi nghề mua gánh bán bưng, có lúc làm cả nghề mua bán ve chai để nuôi con. Bà nh́n chúng tôi, ánh mắt của người mẹ già như đang t́m lại được ánh sáng tinh anh từ nghị lực ngày trước.
Bà nói: “Anh đừng nói tôi mua bán ve chai, cứ nói chung chung là tôi mua bán đồ cũ là được rồi. Tôi may mắn có mấy đứa con trai đầu biết phụ mẹ nuôi em. Cực khổ lắm anh. Họ xét lư lịch, đâu cho con ḿnh học hành tới nơi tới chốn, phải lao động thuê mướn cho người ta khổ cực ngàn lần hơn mới kiếm sống được.”
Giấy thăng cấp cố Trung Tá Trần Văn Sơn được gia đ́nh ǵn giữ. (H́nh: Trần Tiến Dũng chụp lại)
Đồi Con Ngỗng và nguyện vọng người quả phụ
Những câu chuyện về chiến tranh, nhất là chiến tranh Việt Nam, hầu như được kể lại từ nhiều phía. Bỏ qua yếu tố tô son trét phấn của bên thắng cuộc, dư luận công chính luôn ư thức rằng: Chính nghĩa của cuộc chiến tranh không thuộc về bên chiến thắng với những chiếm đoạt, phân biệt đối xử tồi tệ với người lính thua cuộc và gia đ́nh họ.
Cách khác, sự tồn tại và vươn lên từ đống tro tàn cuộc chiến của gia đ́nh những quân nhân VNCH đă buông súng trong suốt thời hậu chiến mới là người thật sự chiến thắng, chiến thắng của phẩm giá và quyền con người trong nghịch cảnh đau thương nhất.
Trong câu chuyện của ḿnh, bà quả phụ Nguyễn Thị Xa luôn nhắc đến những đồng đội của chồng. Bà tế nhị nói: Tôi không rơ chồng tôi ăn ở thế nào với cấp dưới, nhưng mấy chục năm qua các ông ấy dù ở nước ngoài hay trong nước luôn quí trọng anh và nhớ đến gia đ́nh tôi. Bây giờ các ông ấy người đă mất, người th́ già rồi nhưng vẫn mong giúp tôi t́m được kỷ vật nào đó của anh để an ủi gia đ́nh.
Cách nay hai năm, tôi và một vài gia đ́nh có đến Đồi Con Ngỗng ở Phan Rang để t́m lần nữa tin tức hay kỷ vật về anh Sơn.
“Theo chỉ dẫn của một người địa phương, chúng tôi cúng và thắp hương ngay trên đồi cho các tử sĩ VNCH rồi khấn nguyện, nhưng khi đào lên th́ cũng chỉ thấy mấy thùng đạn, trong đó là phần xương thịt đă là cát bụi của các anh. Không có bất cứ kỷ vật nào. Nhưng với chúng tôi, cái am thờ bé nhỏ mà chúng tôi chung ḷng dựng nên nơi đấy thật sự có ư nghĩa cho cả người đă khuất và người luôn tưởng nhớ.”
Khi được hỏi về nguyện vọng cuối đời, ban đầu bà im lặng, phải một lúc sau mới bùi ngùi nói: “Phần tôi th́ chẳng mong muốn ǵ, có chăng là mong các chị em quả phụ khác, nhất là những người có hoàn cảnh khổ hơn cả tôi được quan tâm hơn.”
Chiến dịch Phan Rang-Xuân Lộc là một trong những trận chiến ác liệt cuối cùng của cuộc chiến tranh ác liệt nhất thế kỷ 20. Chính thể VNCH đă bị xâm đoạt và rồi đây lịch sử sẽ minh bạch phán xét. Nhưng ngày nay vẫn c̣n đó những con người, những gia đ́nh VNCH với nghị lực phi thường, bất kỳ có sự giúp đỡ nào vẫn phải cô độc hàng ngày, hàng giờ cố chữa lành vết thương chiến tranh trên thân xác và tâm hồn để tồn tại. Những ai sống ở trong nước dưới chế độ chuyên chế, nhất là những năm đầu sau biến cố 1975, mới có thể biết các trường hợp như bà quả phụ cố Trung Tá Lữ Đoàn 2, Binh Chủng Nhảy Dù, quân đội VNCH, để tồn tại được, là khó đến mức nào!
Trần Tiến Dũng/Người Việt