Chắc hẳn không ai c̣n xa lạ với cái tên PGS. TS Bùi Hiền. Người gây ồn ào một thời v́ công tŕnh cải tiến chữ viết Tiếng Việt. Mới đây ông tiếp tục có chia sẻ về thành quả lớn nhất của ḿnh.
Năm 2018, công tŕnh nghiên cứu hơn 40 năm về cải tiến phụ âm "Tiếq Việt” của PGS.TS Bùi Hiền (nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, nguyên Phó viện trưởng Viện nội dung và phương pháp dạy học phổ thông) được công bố gây nhiều tranh căi.
Những ngày cuối năm, VTC News đă có buổi tṛ chuyện với PGS Bùi Hiền để nghe ông bày tỏ, tâm sự sau những ồn ào về công tŕnh này.
Năm 2018 đầy sóng gió
PGS Bùi Hiền cho biết, năm 2018 là năm sóng gió của ông. Sau những ồn ào khi công tŕnh được công bố, ông đă tổng hợp lại những ư kiến nhận xét đáng chú ư nhất để xem cần sửa ǵ, đồng thời để nghiên cứu thêm.
Ông tập hợp được 70 bài (trong đó, có 50 bài ủng hộ, 20 bài phản đối kịch liệt) đáng chú ư nhất. Ông cũng thu thập được nhiều ư kiến nhưng đó đều là những bài không nghiêm túc, không có nội dung, nên ông bỏ.
Trước khi nghiên cứu, PGS Bùi Hiền đă lường trước được những ư kiến “ném đá”. Tuy nhiên, v́ thấy chữ quốc ngữ vào Việt Nam hơn 100 năm mà vẫn c̣n "lôi thôi", người viết này, người viết nọ. Hơn nữa, một Quốc gia độc lập th́ phải có chính tả và Việt Nam lại không có nên ông quyết tâm dành thời gian nghiên cứu về chữ viết.
Ông Hiền thấy chữ cái hiện hành để lại rất nhiều khó khăn cho người Việt Nam nên mới đi t́m xem chữ này là chữ nào. Quá tŕnh t́m hiểu, ông phát hiện ra đây là chữ Tây chứ không phải chữ Tiếng Việt.
Thầy Hiền cho rằng không có bất kỳ ai giỏi nhất Tiếng Việt v́ khi đọc đều có lỗi về chính tả như “tr-ch”, “s-x”.... Việt Nam lại không có chữ cái thống nhất Quốc gia trong khi tiếng Nga, Pháp, Anh...đều có chuẩn riêng.
Từ khi chữ quốc ngữ được đưa vào Việt Nam, lúc nào cũng có người muốn sửa đổi. Trong quá tŕnh nghiên cứu, PGS Bùi Hiển gặp nhiều khó khăn, căng thẳng. Nhưng v́ muốn truyền tải được hết những ư mà chữ cái hiện hành không làm được, đồng thời thấy chữ cải cách viết gọn, thoát ư nên ông vượt qua mọi khó khăn.
PGS Bùi Hiền kể, khi thấy ông nội vất vả chuyển đổi chữ viết tiếng Việt bằng phương pháp thủ công, người cháu là Bùi Tiến đă rủ bạn thân ngành Công nghệ thông tin mày ṃ làm phần mềm chuyển đổi tiếng Việt. Sau hơn một tháng, phần mềm hoàn thành.
Tuy nhiên, PGS Bùi Hiển vẫn gặp nhiều khó khăn như lọc nguyên âm, dùng thuật toán riêng cho một số từ bất quy tắc.
Sử dụng phần mềm này, PGS Bùi Hiền thực hiện thao tác chuyển đổi văn bản bằng tiếng Việt hiện tại sang chữ cải cách rất đơn giản và nhanh. Tuy nhiên, vẫn c̣n một số lỗi chưa xử lư được liên quan đến nhiều điểm bất quy tắc của chữ Quốc ngữ hiện hành. Ông cũng đă chuyển đổi nhiều tác phẩm sang chữ cải cách như Chinh phụ ngâm, Truyện Kiều, Sống ṃn và nhiều tác phẩm nổi tiếng khác.
“Tôi rất tự hào về công tŕnh này, v́ đây là bản chữ cái duy nhất trên thế giới đạt tŕnh độ một âm tương ứng với một chữ, một chữ tương ứng với một âm để ghi lại toàn bộ hệ thống tiếng nói.
Tác giả công tŕnh cải cách chữ viết tiếng Việt cho rằng, dù năm qua đă công bố công tŕnh 40 năm nghiên cứu về chữ viết nhưng công tŕnh chưa hoàn chỉnh tuyệt đối mà c̣n phải tiếp thu nhiều ư kiến.
Ông Hiền đồng ư với ư nhận xét của GS Ngô Như B́nh là ủng hộ bộ cải cách chữ viết nhưng phải để lại chữ tr, ch, s và x với mục đích chiếu cố khi mỗi vùng miền có cách phát âm khác nhau.
Hiện tại, GS Hiền nhận thấy ḿnh chưa thống nhất được chính âm khi ông dùng chính âm tiếng Hà Nội, nhưng có ư kiến cho rằng phải thu thập tất cả ư kiến vùng miền.
“Tôi lấy tiếng Hà Nội làm chính âm của tiếng Việt th́ họ phản đối. Tôi thấy họ phản đối trên cơ sở chính trị nhiều hơn là cơ sở khoa học.
Ngôn ngữ là một bộ phận của văn hóa, trong đó, chữ viết là bộ phận của ngôn ngữ. V́ vậy, dân tộc nào chưa có chữ viết là thiệt tḥi. Công tŕnh 40 năm tôi dành tâm huyết nghiên cứu đă được công bố.
Năm 2019, tôi sẽ dành thời gian theo một đam mê khác đó là ngôn ngữ Nga và sẽ tham gia với tư cách là người góp ư về sự trong sáng của tiếng Việt”, PGS.TS Bùi Hiền khẳng định.
Mong muốn công tŕnh ứng dụng thực tế
Dù sau khi công bố công tŕnh nhận nhiều phản ứng mạnh mẽ, PGS Bùi Hiền vẫn b́nh tĩnh đón nhận, bởi ông tin vào tính khả thi của công tŕnh và tâm huyết của bản thân, c̣n mọi người ứng dụng hay không th́ tuỳ mỗi người.
Thầy Hiền đă mất 40 năm nghiên cứu công tŕnh khoa học này với mong muốn cải tiến chữ quốc ngữ hướng tới việc nâng cao hiệu quả của bộ chữ cái Latinh trong giai đoạn phát triển và hội nhập vào cuộc cách mạng 4.0.
“Nhiều bạn bè, đồng nghiệp, học tṛ lo lắng và gọi điện hỏi thăm nhưng tôi vẫn khỏe, vẫn tươi cười và tiếp tục với công việc của ḿnh. Đây là nghiên cứu, đề xuất khoa học cá nhân, việc có thể áp dụng hay không do Chính phủ quyết định. Tuy nhiên, tôi vẫn mong muốn công tŕnh được ứng dụng thức tế.
Hiện tại, có thể Chính phủ và Bộ GD&ĐT chưa có chủ trương cải tiến chữ quốc ngữ nhưng sau này, các cơ quan liên quan thấy hợp lư với bộ cải cách tiếng Việt này th́ có thể triển khai”, ông Hiền cho hay.