Tôi nhón chân lên cho cao , cố nhìn xuyên qua vai các bạn tù đứng trước mặt , liếc xem tấm bảng ghi tên thân nhân lên thăm . Tôi lẩm bẩm trong miệng :" Hôm nay là 23 Tết rồi , thế nào Má và Hạnh cũng lên ". Các bạn kế bên lao xao bàn tán , người tươi rói ra mặt , kẻ mặt mày ủ dột . Tôi đưa mắt lướt trên tấm bảng , từ trên xuống dưới . À , tên mình đây rồi , kế bên có chua thêm : người thăm , Mẹ và em gái .
Nhà thăm nuôi hôm nay thật đông vì là ngày 23 tết , ngày đưa ông Táo về trời . Các bà , các cô cố gắng đi thăm chồng con rồi còn phải về nhà đưa ông Táo chứ . Chúng tôi, khoảng 10 người được đưa đến một cái bàn dài có thân nhân ngồi sẳn một bên . Một tên " chèo " ngồi ở bàn giấy nhỏ ở cuối phòng để quan sát chúng tôi . Chúng tôi được liệt vào hạng "học tập" kém nên phải có người " chăm sóc " . Xung quanh nhà , la liệt những người " học tập tốt " được ra nhà thăm nuôi trước . Họ trải ny lông xuống đất , ngồi nói chuyện , ăn uống với vợ con trông rất hạnh phúc . Những người nầy được hưởng "chế độ" thăm nuôi một ngày , từ sáng đến chiều , được tự do đi lại . Còn những người ngồi ở bàn như chúng tôi , chỉ được ngồi một chổ và chỉ được gặp người nhà 2 tiếng . Bọn Việt Cộng thâm lắm , dùng chế độ phân biệt để làm đòn bẩy cho việc gọi là "cải tạo" cuả bọn chúng .
Tôi bước vào bàn , ngồi trước mặt mẹ và em tôi . Cảm thấy có một gương mặt quen thuộc . Tôi quay lại , à NCP , một sĩ quan trẻ thuộc một binh chủng nổi tiếng . Anh nhìn thấy tôi nhưng bẻn lẻn tránh ánh mắt của tôi . Gương mặt anh , tổng hợp một tình cảm pha trộn giữa nổi vui sướng và sự thẹn thùng . Tôi tế nhị làm như không thấy anh . Anh đang tiến vào phòng " hạnh phúc " . Ở trong tù , chúng tôi kháo với nhau như vậy . Đó là nơi xum họp với vợ của những người được chấm là cải tạo tốt , cải tạo tiến bộ . Thời gian được tưởng thưởng là 24 giờ , có thể là 48 hay 72 giờ tùy theo mức độ cải tạo. Nhiều người không giữ được tiết tháo , sống theo bản năng trong đó có một viên chức cao cấp từng là Tổng Trưởng , đã thụ hưởng những ân sủng nầy . Anh NCP là một sĩ quan trẻ , rất trẻ mà đã mang cấp bậc thiếu tá . Sau khi bị cùm một tháng , tôi bị chuyển vào chung đội với anh . Anh là người đầu tiên chào đón và giúp tôi mang hành lý vào . Anh sởi lởi nói chuyện vui vẽ . Tôi mến anh vì thấy anh còn trẻ mà cứng đầu và ... nghèo , không ai thăm nuôi , nghe nói vợ bỏ . Anh thường tâm sự với tôi , bọn VC dùng bẩy đàn bà ( ý anh nói vợ con ) để đánh sụp tinh thần sĩ quan QLVNCH và để mua chuộc một vài người làm ăng-ten . Anh nhấn mạnh với tôi : đi tù là mất tất cả chỉ còn lại danh dự . Tôi liếc về hướng anh , chỉ thấy tấm lưng anh đang khuất sau cánh cửa . Không biết tại sao vợ anh đổi bến , đổi lòng lên thăm anh . Tôi lắc đầu , chỉ biết thương cảm anh hơn là chê trách .
Tiếng mẹ tôi đều đều , ngắt quảng , có vẻ tức tưởi . Bà nói :" Người ta đi cải tạo 3 năm rồi về , rồi vượt biên rồi gởi quà về nuôi gia đình . Còn con , 5 năm, rồi 7 năm ,bây giờ 10 năm vẫn không thấy gì hết . Thằng công an khu vực đến nhà thăm hỏi , nói con " học tập " không tốt . Bộ con muốn ở luôn trong nầy sao ? Phải về lập gia đình , có vợ có con như người ta chớ ". Rồi bà sẳng giọng :" Tao biết mầy cứng đầu lắm . Tao nuôi mầy từ nhỏ tới lớn , tao biết mầy to gan . Đầu có 2 xoáy mà ". Tôi ngồi im thin thít , không dám hó hé . Tôi không dám tiết lộ là tôi đã trốn tù hai lần , còn sống là may lắm .
Mắt mẹ tôi hơi đỏ , giọng nói bà nhẹ như cơn gió thoảng : " Má già yếu rồi , mỗi lần đi thăm con , ngồi cả ngày , Má mệt lắm . Thức dậy từ 4 giờ sáng đến 10 giờ tối mới về tới nhà . Lần sau Hạnh sẽ đi thăm con , có thể 3 tháng , có thể 4 tháng , có thể lâu hơn nữa . Con rán dành dụm thức ăn Má cho . Anh mầy mất rồi , Má làm gì có tiền . Má già rồi ...." Tiếng già của bà nhẹ nhàng , kéo dài như tiếng chuông chùa ngân mãi bên tai tôi . Tâm tư tôi chùng xuống . Tình non , tình nước xa lơ , xa lắc đâu không thấy . Tình cảm mẹ già , sờ sờ trước mặt vẫn không nắm bắt được .
Hạnh thấy không khí có vẽ buồn , cô ấy xen vào :" Em có đem cho anh mấy quyển sách ". Hạnh biết tôi mê đọc sách nên nhập đề nói trước , rồi cô tiếp :"Chị Chi định lên thăm anh lần nầy nhưng Má không cho . Lần sau chỉ sẽ đi với em ". Thế là tôi bắt qua hỏi thăm người quen , người nầy , người nọ . Mười năm rồi , vật đổi sao dời . Một xã hội bình thường còn biến đổi , huống chi đây là xã hội bị bọn VC càn qua , quét lại . Bạn bè , người vượt biên , kẻ bỏ xác ngoài khơi , kẻ lên rừng vùng kinh tế mới . Bạn gái , người thì mất tăm hơi , kẻ ở lại tay bồng tay mang . Biết bao nhiêu chuyện mà thăm hỏi . Lật bật gần tới giờ , tên công an ra dấu còn 15 phút . Mẹ tôi nói :" Kỳ nầy , ngoài đồ ăn thường lệ , Má cho thêm một con gà giò để con ăn Tết . Thôi Má về , con rán giữ gìn sức khỏe ". Tôi theo tên công an về lại trại giam . Tôi không dám ngoáy cổ nhìn lại vì tôi biết Mẹ và em tôi đang nhìn theo tôi . Bước chân tôi bỗng nhẹ tênh . Hình như có tiếng nhạc đâu đây :
"Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình , rạt rào .
Tình mẹ như dòng suối hiền , ngạt ngào ....."
Vào trại giam , tôi nằm vật ra sàn nằm , bỏ mặc đống quà một bên . Tôi nằm bất động , cảm thấy bềnh bồng , chơi vơi ở một thế giới khác . Bỗng nhiên đôi mắt tôi đập vào túi cót nhỏ . Nó động đậy và nhúc nhích . Tôi sực nhớ con gà Mẹ cho , kẻo nó chết ngộp . Tôi choàng dậy , mở túi cót ra , ôm con gà nhỏ . Nó vùng vẩy yếu ớt , miệng thè luởi ra , chứng tỏ là khát nước và mệt lắm . Tôi kiếm sợi dây nhỏ , cột vào chân nó rồi đem ra sân cột vào hàng rào dây kẻm gai. Tôi đem cho nó một chén nước . Con gà đứng dậy không được vì bị cột hai chân cả ngày . Hai cánh chưa mọc lông đầy đủ , quạt quạt xuống đất , nó cố truờn tới , chúc mỏ xuống chén nước rồi ngước lên , làm vài lần , gương mặt tái xanh bắt đầu hồng trở lại . Tôi đem ra một ít gạo rải trước mặt nó. Con gà mái tơ ngơ ngác nhìn tôi không buồn ăn . Tôi nói :" Thôi nằm đó nghĩ mệt nha ".
Trại tù VC cấm nuôi thú vật , kỷ luật rất là nghiêm ngặt nhưng mấy ngày Tết , được nới lỏng . Buổi chiều , tôi bỏ con gà vào túi cót lại , đem vào kho . Đề phòng chuột tấn công , tôi treo túi cót lên cao . Buổi sáng trước khi đi lao động , tôi đem con gà buộc vào hàng rào dây kẻm gai . Con gà yếu sức , đứng chưa vửng . Tôi để cho nó một chén nước và ít gạo . Buổi chiều về thăm , con gà xơ xác , ủ rủ đứng im , nhắm mắt hình như ngủ . Một vài bạn tù đi qua nói :" Con gà bị bịnh , sắp chết rồi làm thịt đi ".
Thật là nan giải . làm sao đây ? Tôi nhớ lại lúc còn nhỏ , khoảng mười lăm , mười sáu tuổi , nhà có giỗ , mẹ và bà chị tất bật nấu ăn . Bà già sai tôi cắt cổ gà . Tôi lỉnh kỉnh rồi trốn mất . Đến khi đi tù , tôi vẫn không biết làm gà như thế nào . Vả lại con gà là quà mẹ cho , tôi muốn giữ lấy . Thôi kệ ,tới đâu hay tới đó . Tôi lấy viên thuốc trụ sinh để dành , tetracycline , bẻ làm tư , bóp nhuyển rồi hòa một tí nước . Tôi bóp mỏ gà cho hả ra , lấy muổng cho nó uống từng hớp một . Sau đó , lấy cơm vo từng viên rồi bỏ vào miệng nó . Tôi làm y tá thú y bất đắc dĩ . Xong rồi , tôi bỏ con gà vào túi cót , treo lên ở nhà kho . Tôi lẩm bẩm :" Rán mà sống nghe ".
Sáng hôm sau , việc đầu tiên là tôi mở túi cót xem con gà như thế nào , may mắn là nó vẫn còn cử động . Tôi lại trổ tài trị bịnh gà , cho uống thuốc và ăn cơm . Tôi lại buộc vào hàng rào kẻm gai rồi đi lao động . Buổi chiều đi làm về , vội vàng chạy tất bật đến xem con gà . Tôi vui mừng khi thấy nó vửng vàng đứng trên hai chân . Tôi thưởng cho nó vài con cào cào , châu chấu bắt được . Con gà nuốt ngon lành . Tôi nghĩ đến một cái chuồng xứng đáng cho nó . . Tôi thấy một anh bạn có một cái thùng ghép bằng các thanh gỗ , đóng xen kẻ có chừa các khe hở . Tôi mặc cả với anh bằng hai gói mì . Con gà bây giờ có một cái chuồng khang trang , sạch sẽ .
Mỗi ngày, sáng sớm tôi đem cột nó ở hàng rào, chiều tối bỏ vào chuồng đem vào kho . Trong lúc đi lao động , tôi cố bắt cào cào , châu chấu đem về cho nó ăn . Con gà bắt đầu quen tôi , thấy tôi về , nó mừng , tôi rờ nó , nó không sợ hãi . Con gà mái bắt đầu mọc lông ra đầy đủ , mập mạp , hồng hào, giống như cô gái đến tuổi trăng tròn. Nhiều anh bạn mặc cả để mua , tôi chỉ cười cười . Độ nửa tháng , tôi thả con gà đi ăn tự do . Buổi chiều tôi về , nó chạy đến mừng để được tưởng thưởng cào cào , châu chấu . Chiều tối , tôi đặt cái chuồng ở gần, nó tự động vào , tôi đem cất vào kho .
Một tháng sau , con gà lớn lên to đẹp , mặt hồng hào , đỏ ửng như một thiếu nữ xuân thì , tôi vẫn nuôi bình thường , xem như con thú cưng ở nhà . Không ai bắt được con gà , chỉ trừ tôi , gọi túc , túc là nó chạy đến . Một buổi sáng , đem chuồng ra ngoài , tôi thấy một trứng gà ở bên trong , tôi biết là con gà mái đẻ . Tôi để ý chu kỳ , con gà mái đẻ liên tục 15 ngày rổi nghĩ 20 ngày sau đó lại tiếp tục chu kỳ kế tiếp . Nhờ vậy mà tôi có thực phẩm bồi dưởng .
Anh Nguyễn bá Quát , dân biểu Tuy Hòa , làm trực sinh , danh từ VC đặt cho những người không đi lao động mà ở nhà lo quét dọn phòng ốc . Anh Quát nói với tôi :" Phước, cho con gà ấp đi . Tôi thấy có trống đó ". Tôi thấy cũng vui vui , để dành 5 trứng bỏ vào ổ , lót bằng quần áo cũ rồi đem gà mái đến ấp . Tạo hóa thật diệu kỳ . Bản năng làm mẹ của con gà mái bật dậy , nó say sưa nằm ấp cả ngày , quên ăn , quên uống . Tôi phải đem nó ra ngoài cho ăn uống rồi nó cũng chạy vào nằm ấp tiếp . Vài ngày sau , nở được hai con gà con .
Ngắm gà mẹ dẩn con đi ăn cũng là thú vui của tôi lúc đó . Gà mẹ nuôi con rất kỷ , kiếm được thức ăn gì cũng gọi con đến. Trới mưa xòe cánh che chở cho con , hai gà con ấm áp, ríu rít dưới cánh mẹ thấy mà thương . Mèo đến gần nó trở nên hung dử như muốn tấn công . Riêng tôi , bắt gà rất dể dàng , tôi kêu " túc túc " là gà mẹ chạy tới , tôi đưa tay nâng bầu diều của nó lên rồi bỏ vào chuồng , các gà con chạy theo . Hai gà con lớn dần , nhưng bộ lông đen tuyền , khác hẳn với lông màu vàng của mẹ .
Ba con gà càng lớn , càng đòi hỏi thực phẩm nhiều hơn . Làm sao tôi có lúa gạo mà nuôi bọn chúng ? Ban ngày , tôi thả gà đi rong . buổi chiều đi làm về , tôi bồi dưởng chúng bằng vài con cào cào , châu chấu . Mùa hè đến , cỏ cây ngoài đồng xơ xác , sâu bọ cạn kiệt , tôi đâm lo . Tình cờ thấy một anh bạn bắt được cắc kè , rắn mối , tôi bắt chước thử . Chúng tôi mỗi lần đi lao động ra đồng , di chuyển vài cây số . Tiếng chân xào xạc trên đường làm mấy con cắc kè , rắn mối sợ hãi bò lên cây lớn mọc ở dọc đường . Đặc biệt là bọn chúng chỉ bò lưng chừng thân cây rồi ngừng lại nhìn chúng tôi . Một anh bạn lí lắc , đi vòng qua thân cây phía bên kia để con vật không thấy, rồi lấy tay choàng qua, chụp đúng ngay chổ con vật đang bám vào thân cây . Cái hay là chụp đúng vị trí con vật . Anh bạn hí hửng bỏ vào hộp , không biết để làm gì . Tôi bắt chước thử , lần đầu tiên ra tay , hơi lo , nhưng cũng trúng đích . Mấy lần sau , quen tay nghề , không trật lần nào . Chỉ cần một con rắn mối thôi là đủ bồi dưởng cho ba con gà .
Đầu tháng năm , trận mưa đầu mùa tới , trong lúc làm cỏ, tình cờ lật mấy tảng đá , vô số ếch con nhảy ra . Thế là tôi có thực phẩm cung cấp cho ba con gà . Rồi chúng tôi được phân công trồng cây mè ( vừng) . Ếch nhái cũng cạn kiệt vì lớn lên chúng nhảy đi mất tiêu . Tôi xoay sang bắt sâu mè . Đặc biệt sâu mè lớn bằng ngón tay , thân hình màu xanh giống như cây mè . Mấy ngày đầu , gà ăn sâu mè , nhưng sau đó thì... chê , tôi không biết tại sao . Cỏ bắt đầu mọc , tôi quay qua bắt cào cào , châu chấu .
Một hôm , đi lao động về, thấy trại giam có vẻ khác lạ . Mấy tên " trật tự , văn hóa " ( các chức tước mà bọn VC phong cho những người phe ta , cam tâm làm tay sai cho bọn chúng) , đang hầm hầm lục soát các dãy phòng để bắt các thú vật mà người tù nuôi . Đúng là :
Người nách thước , kẻ tay đao ,
Đầu trâu , mặt ngựa ào ào như sôi.
Tôi vội vàng cḥạy về buồng giam . Anh Quát đứng trước cửa buồng , cười cười :" Phước đừng lo , con gà mẹ khôn lắm , dẫn con chạy vào rừng rồi , tụi nó không bắt được ". Tôi chạy đến hàng rào , kêu túc túc . Độ 15 phút sau , gà mẹ dẫn con chạy về , mặt đỏ ké , ríu ra , ríu rít , hình như muốn mét với tôi là vừa bị rượt bắt . Tôi thưởng cho chúng vài con cào cào , châu chấu . Gà mẹ lại bình tâm dẫn con đi kiếm ăn .
Tôi bắt đầu lo vì bọn " trật tự , văn hóa " sẽ bố ráp liên tục, rồi có ngày nào đó , bọn chúng cũng sẽ chộp được ba con gà . Tôi phải tìm giải pháp. Nhận thấy anh Thi , trung úy Cảnh sát , trưởng Cuộc bót Lê văn Ken, được ở một căn nhà nhỏ ở bên ngoài trại giam . Anh có tay nghề thợ may rất giỏi , bọn VC ưu ái cho anh ở riêng để phục vụ việc may quần áo cho bọn chúng . Anh Thi chơi thân với anh Chung , Thiếu tá khóa 20 VBĐL . Anh Chung và tôi thường hay đến chơi với anh Hồng , Thiếu tá Hải quân khóa 14 . Do đó tôi quen với anh Chung , tôi nhờ anh Chung giới thiệu anh Thi . Tôi trình bày khó khăn về 3 con gà , anh Thi xởi lởi , vui vẽ :" Tôi có chuồng nuôi gà , cứ đem ba con gà cho ở chung".
Sáng hôm sau , trong khi các đội tập họp trước cổng trại điểm số đi lao động , tôi vội chạy đến căn nhà may giao túi cót có đựng ba con gà cho anh Thi . Buổi chiều , đi làm về , tạt qua ghé thăm . Con gà mái dẩn hai con lủi thủi đi ăn riêng, cách xa đám gà của anh Thi . Thấy tôi , con gà mái dẩn hai con chạy tới có vẽ mừng . Tôi thưởng cho mấy con cào cào , châu chấu rồi vội vàng chạy về đội để nhập trại . Con gà mái chạy theo , tôi đứng lại khoát tay thậm chí dậm chân , làm dử, biểu nó quay trở lại . Tôi bỏ chạy đi , con gà mái đứng ngơ ngác nhìn theo .
Mấy ngày sau , anh Thi gặp tôi cho biết , ngày đầu tiên đám gà của anh Thi ăn hiếp ba con gà của tôi . Anh nói :" Con gà mẹ dử lắm , để bảo vệ con , nó dám đánh lại mấy con gà khác , rồi sau đó cũng huề nhưng mấy con gà của anh dẩn đi ăn riêng ". Tình hình êm ả được mấy tháng , chiều nào đi làm về tôi cũng ghé thăm . Con gà mẹ và hai gà con cũng quen đi với đời sống mới .
Lật bật vậy mà cũng giáp năm , chỉ còn một tháng nữa là Tết . Không khí trại giam có vẽ cởi mở vì chuẩn bị ăn Tết . Tôi đem ba con gà về chổ tôi ở , bọn chúng cũng thích ứng với đời sống gọi là mới mà là cũ nầy . Rảnh rang , tôi hay quan sát đời sống của ba con gà . Tôi thích thú so sánh đời sống tình cảm của bọn chúng với con người . Một hôm , ba mẹ con dẩn nhau đi kiếm ăn , ríu ra , ríu rít , thật là hạnh phúc . Bỗng từ đàng xa , một con gà trống , loại đẹp trai , lực lưỡng sáu múi , vỗ cánh hùng dũng cất tiếng gáy :" Ò Ó O Ò O ....". Con gà mái ngẫng đầu lên nghe rồi quyết định bước về phía con gà trống . Hai gà con lẻo đẻo theo sau . Tôi nhìn thấy rõ ràng và bật cười . Con gà mẹ quay lại mổ vào đầu hai gà con , mỗi đứa một cái , hình như nó muốn nói :" Tụi bây đừng theo tao để tao đi chơi ". Hai gà con ngơ ngác nhìn mẹ , rồi không biết hiểu ý hay không tôi thấy bọn chúng lủi thủi dẩn nhau đi riêng. Tôi liếc về cặp trống mái . Con gà mái e ấp đi kế bên anh gà trống hùng dũng giống như một thiếu nữ , bẻn lẻn , âu yếm đi kế bên người tình . Con gà trống với hai chân khỏe mạnh và móng sắc vừa cào đất kiếm thức ăn vừa kêu túc túc hình như nói lời âu yếm . Con gà mái kế bên , uống tràn hạnh phúc với các con trùng mà gà trống kiếm được. Tôi bật cười , ngẫm nghĩ : Tạo hóa thật diệu kỳ , ban cho loài người và sinh vật một quà tặng vô giá là tình yêu để lưu truyền sự sống và nòi giống . Tôi tiếp tục theo dõi ba con gà . Buổi chiều , sắp sửa vào chuồng, con gà mẹ rời người tình để trở về với hai con. Bọn chúng lại ríu rít thương yêu nhau . Tôi thấy con gà mẹ hơn hẳn nàng Trác văn Quân , bỏ cha , bỏ mẹ để đi theo chàng Tư Mã Tương Như khi nghe khúc nhạc Phượng Cầu Hoàng.
Một tuần lễ sau , một trong hai gà con bị bịnh chết , chỉ còn lại gà mẹ và một gà con . Đến ngày đưa ông Táo , Mẹ tôi và Hạnh lên thăm . Tôi bỏ hai con gà vào túi cót , đem ra nhà thăm nuôi và giao cho Hạnh :" Anh nuôi mấy con gà mến tay , mến chân không nở làm thịt . Hạnh đem về nuôi tiếp dùm anh". Cuối năm đó (1987) , tôi về , chuyến tàu vét của những người mà bọn VC gọi là " có nợ máu với nhân dân".
Một buổi lể " hoành tráng " tổ chức ở hội trường có phóng viên nhà báo và nhiếp ảnh quay phim . Đức Dù và tôi ngồi phía sau , giấu mặt đi để cho các vị tổng , bộ trưởng và đại tá ngất ngưởng , hân hoan ngồi phía trước . Một chiếc xe chở chúng tôi về Sài Gòn . Mười hai năm sau , Sài Gòn không thay đổi , đường phố vắng tanh ,im lìm, chỉ thấy các lá cờ đỏ phất phới đúng như nhà thơ Trần Dần đã viết :
Không thấy phố ,
Không thấy nhà ,
Chỉ thấy mưa sa ,
Trên màu cờ đỏ .
Tôi bước chân vào nhà đúng ngày 11/11/1987, mẹ tôi đang nằm trên ghế xích đu . Trong ánh sáng mờ mờ , mẹ tôi giở kiếng ra hỏi :" Con về đó hả ?". Tôi dạ . Tôi ngồi kế bên bà , nắm bàn tay gầy rạc , nổi đầy gân . Mẹ tôi và tôi im lặng, để hạnh phúc tràn đầy ngấm vào từng sớ thịt, vào tận mỗi tế bào . Lúc đó tôi muốn la lên :" Tôi không cần lý tưởng cao xa gì hết , tôi chỉ muốn hạnh phúc tầm thường vậy thôi ". Hạnh đi làm về , mừng rỡ . Câu đầu tiên , tôi hỏi Hạnh là hai con gà của anh như thế nào . Cô em gái lúng túng , mặt đỏ bừng , ấp a , ấp úng :" Nhà chật quá , em....em.....". Tôi hiểu và không nói gì . Tôi đã trải qua những tình cảm khắc nghiệt , đây chỉ là chuyện buồn nho nhỏ trong dòng đời . Nhưng tôi cũng cảm thấy buâng khuâng , man mác và hình như trong tâm hồn , tôi cảm thấy mất đi một cái gì đó mà không bao giờ lấy lại được .
Phước cafe