* Ngày 16 tháng 9, cách đây 48 năm, chiến trận "Mùa hè đỏ lửa" (theo cách gọi của người dân miền Nam) tại Quảng Trị kết thúc sau gần ba tháng quần thảo ác liệt. Trong suốt cuộc chiến tranh Việt Nam, kể cả ngoài Bắc lẫn trong Nam, không có nơi nào đau thương ngút trời, máu chảy thành sông, tổn thất nhân mạng khủng khiếp cho bằng Quảng Trị!
Theo thống kê chưa đầy đủ th́ có ít nhất 36.000 lính bộ đội từ miền Bắc và 26.000 lính của quân đội Sài G̣n đă chết. Chưa hết, c̣n hàng chục ngàn dân lành vô tội tại Quảng Trị hóa thành vong hồn oan uổng.
* Đâu ai chọn nơi để sinh ra. Người dân VN sống ngoài bắc bị chết trong cuộc chiến, thảy đều được cử hành tưởng niệm, thương tiếc mỗi năm. C̣n người dân Việt sống trong thị thành lẫn thôn quê thuộc vùng kiểm soát của chánh quyền Việt Nam cộng ḥa, chết bởi chiến tranh th́...
Chẳng bao giờ quên nổi h́nh ảnh những đoàn người gồng gánh, địu con chạy nháo nhào khỏi vùng chiến sự. Đạn lạc, pháo rơi.
Cụ già héo quắt, đôi mắt hoảng loạn, ôm xác con trên tay.
Bé thơ day vú mẹ cạn sữa dần, bé khóc đến khản giọng mà không hề hay biết người mẹ đă chết thảm bên đường tản cư!
Họ không phải là đồng bào da vàng Việt Nam? Không một lời thương tiếc, tưởng niệm họ từ sau năm 1975 đến nay.
* Tôi nhớ đến câu chuyện của vua Trần Nhân Tông, người lập nên Thiền phái Trúc Lâm Yên tử.
Sau khi nạn binh đao chấm dứt, nhà vua không tra xét lư lịch, mà ḥa giải cả với những quan tướng không cùng chung ư hướng với triều đ́nh (xem Đại Việt Sử kư toàn thư, quyển V, kỷ nhà Trần, nxb KHXH, Hà Nội, tr.65).
... Không học hỏi chút nào từ vua Trần Nhân Tông, mà cứ nói xoen xoét là "kế thừa truyền thống"! 45 năm rồi kể từ năm 1975, trời ơi, gần nửa thế kỷ mà vẫn thản nhiên, lạnh tanh.
Lợm giọng, và buồn nôn không thể tưởng ./.