Thật khá sốc khi cầm trên tay tờ Le Monde với bài viết có đề tựa "Hăy giữ chặt con virus của mày, đồ Trung Quốc bẩn thỉu", khiến người dân Pháp khi nh́n thấy dân châu Á đeo khẩu trang đi ngược là chuyển sang lề đường bên kia, rảo bước chạy, lấy tay bịt mũi, bịt miệng, cũng v́ dịch virus corona là thủ phạm cho sự kỳ thị, v́ vậy chưa bao giờ là nạn nhân của sự kỳ thị chủng tộc ở bất cứ cấp độ nào tại Pháp.
Người Hoa ở Paris thường tổ chức đón Tết Nguyên Đán hàng năm, nhưng năm nay, các hoạt động lễ hội mừng Tết Canh Tư bị hủy (h́nh minh họa)
Ở Paris lâu thành quen, trở lại luôn luôn có cảm giác về nhà. Nếu có đi Việt Nam th́ cũng chỉ thoang thoảng hương đưa của một chuyến về chơi.
Xa Paris c̣n nhớ bánh mỳ baguette nâu gịn, nhớ nắng vàng rừng Boulogne mỗi sáng Chủ Nhật chạy jogging, tiếng ḥ reo trên sân 'Parc des Princes-Công viên các Hoàng tử' mà đội cầu Paris St.Germain gây nhiều thất vọng hơn hy vọng trong Champion de League.
V́ vậy tôi khá sốc khi cầm trên tay tờ Le Monde với bài viết có đề tựa "Hăy giữ chặt con virus của mày, đồ Trung Quốc bẩn thỉu".
Bài báo nêu trường hợp của Minh, một bạn gốc Việt bị một lái xe xúc phạm bằng câu nói bẩn thỉu, sau khi cố t́nh phóng xe qua vũng đọng trên đường làm tạt nước lên người.
Bài báo kể về một bà mẹ người Philippines dẫn con đi chợ tại siêu thị Fontenay-sous-Bois, buồn bực khi thấy một người đàn ông chỉ vào mặt con gái bà, nói với đứa con trai đi cùng, phải tránh xa hạng người này.
Elodie ở Lyon là nhân chứng cho một hành động tương tự trong một cửa hàng fromagerie, "một cặp vợ chồng đă từ chối người bán hàng phục vụ họ, v́ cô ấy có gốc châu Á. Cô ấy đă khóc".
'Tại một số nhà hàng, nhiều người khách đă chần chừ, bỏ đi khi thấy trong restaurant có mặt thực khách da vàng.'
Một sinh viên Nhật xin dấu tên kể : "Ở fac, khi em ho, mọi người đều cằn nhằn là em sẽ làm lây lan dịch bệnh cho tất cả ".
Trên tầu điện ngầm, hai người gốc Châu Á ngồi khoang bốn chỗ, hai chỗ khác trống, tầu đông nhưng không ai đến ngồi.
Vincent gốc Philippines, một nhân viên hăng vận tải SNCF vốn xuề x̣a, chỉ cười lúc bạn bè trêu mầu da nâu của anh, lần này nổi cáu trước câu khiêu khích: "Ê, ê, tại sao mày không đeo khẩu trang? " của một người trên sân Gare de Lyon.
Đài 'France Bleu' ngày 30/01 cho biết là tại nhiều nhà hàng, khách sạn, một số khách hàng c̣n từ chối để người châu Á phục vụ.
Có những nhân viên thu ngân ở siêu thị bật khóc v́ bị khách sỉ nhục : "Các người hăy trở về quê nhà đi và hăy giữ lấy căn bệnh của các người ".
Khổ nhất là các em nhỏ người gốc Á, tại trường các em bị bạn bè chế giễu, réo gọi bằng cái tên 'Corona'.
Phụ huynh một gia đ́nh Pháp-Việt đă phải nói ḿnh là người Lebanon để tránh bị đàm tiếu cho con gái. Một giáo sư gốc Hoa dạy trong một trường ở quận 16 cảm thấy phải "thành khẩn khai báo, dù không bắt buộc" vào thứ tư với các cha mẹ học tṛ rằng, lâu không về thăm nhà hay đi đến các vùng phụ cận Vũ Hán thời gian gần đây và sống trong một khu phố "hoàn toàn Pháp".
Đâu cũng thấy trên mạng xă hội những lời than thở về những điều người châu Á phải gánh chịu.
Một số người gốc Á, nhất là người Trung Quốc, thậm chí không dám ra khỏi nhà v́ sợ phải nghe những lời thù hằn, chế giễu, sợ bị quy là thủ phạm mang virus corona vào Pháp.
Nhiều nhà hàng, cửa hàng của người Hoa ở Pháp nói họ bị thất thu v́ nỗi sợ lây lan virus corona
Nhà hàng, khách sạn người Hoa đều than phiền họ thất thu đến 40% lợi nhuận dịp Tết vừa rồi. Nhiều người khách đă chần chừ, bỏ đi khi thấy trong restaurant có mặt thực khách da vàng.
Chợ, siêu thị bán đồ ăn, rau quả châu Á đều gặp phải hiện tượng sụt giảm lượng khách.
Người Pháp có quá khứ song hành với Đông Dương hơn một thế kỷ. Họ hiểu, quư trọng người Việt, ít khi vơ đũa cả nắm, cho tất cả người châu Á vào chung một rọ rồi dán lên đó cái nhăn 'Made in China' hay gọi đổng.
Đặc sản phở, nem, bánh cuốn được phụ nữ Việt chạy chiến tranh, đảm đang, mang cái tần tảo, chịu khó xứ ḿnh qua xứ người nuôi chồng, chăm con nên cái khéo, đậm đà vượt mặt 'món lính' trở thành 'linh kiệt' chốn kinh kỳ.
Người Việt vốn hội nhập tốt. Hiểu theo nghĩa lành là thế, nghĩa xấu là quên tiệt nhiều thứ, sống như Tây, lấy vợ Tây, ngày âm không rành, đi không coi giờ xuất hành tốt xấu. Được cái rèn con th́ thôi rồi. Hàng xóm cứ lấy gương mấy đứa con lai ra răn con ḿnh. Người Việt đỗ đạt lại chẳng kém ai, nên ít kẻ dám bới lỗi vặt để bĩu môi hay cạnh khóe.
Năm nào cũng có hàng ngàn người ở Pháp mắc bệnh cúm mùa (h́nh minh họa)
Dịch cúm không lạ, năm nào cũng đến. Chớm đông, Bộ Y tế Pháp đều đều khuyến cáo người dân đi tiêm vacxin chống căn bệnh vốn tăng đột biến khi chuyển mùa. Cúm vẫn gọi là cúm mùa, chiếm tới 15,3% dịch vụ SOS Médecins.
Từ tháng 11 đến nay có 8821 người mắc cúm mùa, 311 ca nặng, phải nhập viện. Số người thiệt mạng v́ nguyên căn này là 26. Trong số 5 bệnh nhân nhiễm cúm corona, không có ca nào tử vong.
Chính chuyên (bệnh cúm mùa) th́ đă ra ma, lẳng lơ (cúm corona) vẫn chưa đưa ra cánh đồng mà dân Pháp nh́n thấy dân châu Á đeo khẩu trang đi ngược là chuyển sang lề đường bên kia, rảo bước chạy, lấy tay bịt mũi, bịt miệng là sao ?
Virus corona là thủ phạm cho sự kỳ thị ?
Ở Paris, việc các hoạt động lễ hội, các cuộc diễu hành mừng Tết Canh Tư tại quảng trường Republique đă bị hủy hoàn toàn không do phía Pháp.
Phát biểu trên đài Europe 1, thị trưởng Paris Anne Hidalgo, thông báo quyết định trên được đưa ra do ư kiến của các hội đoàn người Hoa : "Chính cộng đồng người Hoa ở Paris đă muốn hủy cuộc diễu hành dự kiến diễn ra tại quảng trường Republique (…). Chúng ta không nên lùi bước trước nỗi lo sợ, nhưng cũng phải chú ư, tôn trọng quyết định của các hội đoàn Hoa kiều tại Paris".
Bộ trưởng Y Tế Agnès Buzin, giải thích quyết định loại các hoạt động Tết Nguyên Đán không phải là một biện pháp liên quan tới vấn đề vệ sinh dịch tễ.
Hay là do các biện pháp khắt khe TQ thi hành tại Vũ Hán?
Phải chăng các biện pháp khắt khe thi hành tại Vũ Hán là hệ lụy phản cảm dẫn đến cách nh́n sai lệch, phản ứng thiếu tính nhân bản của một số người Pháp ?
Tin tức được truyền đến người dân Pháp qua truyền h́nh do AFP trích dẫn truyền thông Trung Quốc đă gây dư chấn không hay : "Những ai đến từ Hồ Bắc phải thông báo cho nhà chức trách khu vực, v́ có thể những người này làm lây nhiễm bệnh. Những người được xác minh là người Hồ Bắc hoặc Vũ Hán sẽ bị theo dơi chặt chẽ, không thể tự ư ra, vào một khu phố, thậm chí c̣n không được đi mua thức ăn.
Bí thứ đảng ủy một khu phố ở Bắc Kinh cho biết nếu cần, khu phố sẽ cử người đi mua thực phẩm giúp.
Nhà chức trách một khu vực ở Thạch Gia Trang, phía tây nam Bắc Kinh, treo thưởng 2.000 nhân dân tệ cho bất kỳ ai cung cấp thông tin về những người đă ở Vũ Hán trong 2 tuần qua.
Một phụ nữ ở Bắc Kinh trên đường từ cửa hàng thực phẩm về nhà. H́nh chụp hôm 7/2
Tại một số vùng, người dân trở về từ tỉnh Hồ Bắc, Vũ Hán bị dân làng tẩy chay. Cư dân từ Hồ Bắc cũng nhận được các cuộc gọi điện thoại hàng ngày và phải ghi lại nhiệt độ của họ trong khoảng hai tuần".
Người Pháp b́nh thường sẽ không thể nào hiểu được, một nhà cầm quyền nào có thể hạ lệnh quây cả 50 triệu dân không cho tiếp xúc với thế giới bên ngoài, treo thưởng cho ai phát hiện người nào là người đến từ vùng dịch, săn như săn thú, dùng gỗ, thép chặn cửa những người bị coi là nhiễm bệnh, hoặc h́nh ảnh một người ngă bất tỉnh cách bệnh viện chỉ 50m mà không ai chạy đến cứu.
Điều đó trái với quy tắc ứng xử trong một xă hội văn minh.
Ở Pháp, cảnh sát không hỏi 'anh là ai ?' mà hỏi 'anh đă làm ǵ ?'. Cũng như nh́n thấy người hoạn nạn không giúp đỡ sẽ bị truy cứu trách nhiệm h́nh sự.
'Điều ǵ xảy ra với một cường quốc đứng thứ hai thế giới?'
Một bạn phóng viên đi cùng ra đón chuyến bay công dân Pháp về từ Trung quốc, hỏi tôi : "Điều ǵ đă xảy ra với một cường quốc đứng thứ hai thế giới? Tuyên truyền chính thức khẳng định rằng, khoa học, chứ không phải dân chủ, sẽ cứu đất nước.
"Nhưng người ta thắc mắc về bội số dịch bệnh ở Trung Quốc trong hơn hai mươi năm: AIDS ở Hà Nam vào những năm 1990, H5N1 năm 1997, SARS năm 2003, lại H5N1 năm 2006, cúm gia cầm H7N9 năm 2013, dịch sốt lợn châu Phi 2018, bây giờ là Corona ?".
Khu trung tâm Bắc Kinh thường ngày nhộn nhịp, nhưng giờ vắng tanh. H́nh chụp ngày 7/2
Anh nói tiếp "Giải thích cho tao, nếu tử tế, thật sự muốn diệt trừ đại dịch này, sao Trung Quốc lại cản trở Đài Loan gia nhập Tổ chức Y Tế Thế Giới - WHO ? Lănh đạo Canada, Nhật Bản đă lên án cách hành xử đó.
"Đài Loan có đội ngũ y tế giỏi, cũng có nhiều ca nhiễm 'virus Vũ Hán' nhưng TQ không công nhận độc lập của ḥn đảo nên chơi vậy. Họ chỉ muốn phô trương cơ bắp, không có một sự hợp tác thật sự nào. Cơ bắp có chống được virus không? Dập một chỗ, chỗ khác không dập th́ gọi ǵ là dập đại dịch? ".
Anh t́m trên Iphone cho tôi xem phân tích của nhà tội phạm học Claremont McKenna tại Đại học California:
"Khi các nhà lănh đạo Trung Quốc tuyên bố chiến thắng chống lại virus, họ sẽ cảm ơn Đảng Cộng sản Trung Quốc và nhà lănh đạo Tập Cận B́nh. Một khi sự thật là ngược lại: Đảng Cộng sản là người chịu trách nhiệm chính tai họa này ".
Theo Minxin Pei, không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, "coronavirus là một căn bệnh của chế độ chuyên chế Trung Quốc".
"Về mặt tổ chức, hệ thống độc đảng, dựa trên bí mật, sự mờ ám, kiểm duyệt và kiểm soát xă hội đối với dân số của nó, tạo ra tất cả những thảm họa này. "
Tôi im lặng không trả lời anh, suy nghĩ của tôi đến với 58 triệu người dân Hồ Bắc vô tội.
Nạn kỳ thị ở đây, ở nước Pháp này, lối nào tuồn ra?
Phải chăng nhà cầm quyền Trung Quốc tráo trở quá nhiều nên chẳng c̣n ai tin? Hậu quả, thần dân của họ phải gánh chịu bài xích ở khắp mọi nơi?
*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của nhà báo tự do Phạm Cao Phong, hiện sống và làm việc tại Paris, Pháp.