Do Kwon, đứng sau thảm họa tiền số Luna và UST, từng là kỹ sư Apple và Microsoft, nhưng anh chọn đi theo con đường blockchain.
Ngày 11/5, ḍng tweet của Kwon với nội dung trấn an cộng đồng thu hút 34 ngh́n lượt thích và hơn 10 ngh́n lượt chia sẻ, cao gấp hàng chục lần các bài đăng trước đó. Tài khoản Twitter của anh cũng có số lượt theo dơi tăng gấp rưỡi lên hơn 600.000. Cái tên Do Kwon xuất hiện ngập tràn trên các trang tin, hội nhóm về tiền điện tử.
Thế nhưng, Kwon không phải là một ngôi sao mạng xă hội. Anh trở thành tâm điểm sau sự sụp đổ lớn nhất của thế giới tiền số kể từ "mùa đông crypto" năm 2018. Thị trường này trở về mức vốn hóa 1,1 ngh́n tỷ USD, thấp nhất trong một năm trở lại đây. Nguyên nhân bắt nguồn từ một sản phẩm do Kwon làm ra - đồng UST.
Do Kwon, sinh năm 1992 tại Hàn Quốc, là nhà sáng lập Terraform Labs, tổ chức đứng sau đồng tiền ổn định giá (stablecoin) UST, tiền điện tử Terra và Luna Foundation Guard. Sự bất ổn của giá UST cùng nỗ lực giải cứu bất thành của Kwon đă châm ng̣i cho chiến dịch bán tháo khổng lồ trong thị trường tiền số, tạo nên hiệu ứng domino khiến toàn bộ thị trường "đỏ lửa", đưa vốn hóa của thị trường trở về năm 2021 và chưa có dấu hiệu dừng lại.
Do Kwon. Ảnh: Bloomberg
Từ kỹ sư muốn thay đổi thế giới blockchain...
Năm 2021, Kwon nằm trong số 10 người có ảnh hưởng nhất lĩnh vực tiền điện tử, cùng với Nguyễn Thành Trung của Sky Mavis. Trong bài viết về Kwon khi ấy, CoinDesk mô tả anh "thông minh, mọt sách, muốn làm những việc mang lại giá trị thực sự".
Kwon tốt nghiệp ngành Khoa học máy tính tại Đại học Standford. Anh từng làm việc với vai tṛ kỹ sư tại Apple và Microsoft. Tuy nhiên, hai ông lớn công nghệ đều không thể giữ chân kỹ sư 9x quá ba tháng v́ công việc được mô tả là "nhàm chán".
Dự án khởi nghiệp đầu tiên của Kwon năm 2016 là Anyfi - giải pháp mạng phân tán giúp mọi người có thể kết nối Internet. Anh nhanh chóng thành công với ư tưởng này, nhận về một triệu USD tài trợ từ các nhà đầu tư thiên thần và chính phủ Hàn Quốc.
Quá tŕnh nghiên cứu công nghệ phân tán đưa anh đến với blockchain. Công nghệ chuỗi khối có cách thức hoạt động phần nào giống với ư tưởng về Anyfi. Một năm sau, chứng kiến thị trường tiền điện tử bùng nổ mà không mang đến giá trị sử dụng thực sự, Kwon quyết định tham gia với mong muốn tạo ra những thay đổi tích cực hơn.
Tại căn hộ thuê trên Airbnb năm 2018, Kwon cùng người bạn đại học của ḿnh là Nicholas Platias viết những ḍng đầu tiên của hệ thống thanh toán phi tập trung, với ư tưởng giúp một người b́nh thường cũng có thể sử dụng. Đó là khởi nguồn của Terraform Labs. Chữ "Terra" lấy ư tưởng từ nhân vật Terran trong tṛ chơi StarCraft mà Kwon yêu thích. Nhân vật này được mô tả là "xuất sắc trong việc thích ứng với mọi t́nh huống".
Ban đầu, giải pháp của Terraform Labs được sử dụng trong nền tảng thương mại điện tử Chai, do Daniel Shin - cũng là đồng sáng lập của Terraform - xây dựng. Chai thành công vang dội, thu hút 2,5 triệu người dùng và giúp dự án nhận hàng chục triệu USD đầu tư từ nhiều quỹ lớn. Nhưng điều đó không giúp Kwon thỏa măn mong muốn ban đầu. "Tôi muốn mở rộng phạm vi hơn nữa, không chỉ tập trung cho một sản phẩm đơn lẻ, mà là một nền kinh tế tổng thể với nhiều hơn một công ty", Kwon nói với CoinDesk.
Tham vọng này thúc đẩy kỹ sư trẻ tập trung vào xây dựng UST (TerraUSD) - một đồng tiền số ngang giá với USD, được xây dựng trên nền tảng công nghệ với hệ sinh thái của Terra. "Nó mang lại một trải nghiệm tốt hơn, điều mà các loại tiền khác đang thiếu", Kwon nói.
... đến kế hoạch bị nghi ngờ là lừa đảo
Khác với những stablecoin như USDT, USDC vốn được bảo chứng bằng tiền thật, UST của Kwon được gọi là "stablecoin thuật toán", sử dụng chính token Luna để giữ cân bằng. Một UST được sinh ra bằng cách đốt số token Luna trị giá một USD.
Kwon tự tin vào cách làm của ḿnh, bởi anh cho rằng chúng "giải phóng nhân loại khỏi các quy định và sự kiểm duyệt về tài chính", hay nguy cơ bị đóng cửa do cơ quan quản lư - những rủi ro mà USDT hay USDC có thể gặp phải.
Để thúc đẩy UST, Kwon phát triển hệ sinh thái số sử dụng Terra blockchain, với những ứng dụng tương tự ứng dụng trong thị trường tài chính truyền thống. Ví dụ, nền tảng Anchor của họ hoạt động như một ngân hàng, cho phép người dùng gửi tiền và nhận lăi, với lăi suất gần 20%, cao gấp nhiều lần so với ngân hàng. Hay nền tảng Mirror giúp tạo ra các loại tài sản số dựa trên tài sản thực tế, nhằm giúp giao dịch trên môi trường số mọi lúc mọi nơi. Tuy nhiên, Mirror đă khiến Kwon bị Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) "tuưt c̣i" v́ đưa các cổ phiếu lên nền tảng mà không đăng kư, trong khi Anchor cũng bị nghi ngờ là một kế hoạch Ponzi v́ mức lăi suất cao không tưởng.
Bất chấp những tranh căi đó, Terra vẫn trở thành một trong những dự án được kỳ vọng trong thế giới tiền điện tử. Đầu tháng 1/2021, Terraform Labs đă nhận khoản đầu tư 25 triệu USD từ quỹ Galaxy Digital của Mike Novogratz. Tỷ phú này thậm chí c̣n xăm chữ Luna lên cánh tay của ḿnh để thể hiện sự ủng hộ Kwon. Hai tháng sau, sự ra mắt của Anchor đă giúp nhà sáng lập này nhận thêm 150 triệu USD đầu tư từ Pantera Capital và BlockTower Capital. Token Luna đạt đỉnh 119 USD vào tháng 4 vừa qua và đồng tiền số của Terra cũng vào trong top những tiền số có giá trị nhất hành tinh.
Trong vai tṛ sáng lập, Kwon phản ứng gay gắt trước những lời chỉ trích dự án của ḿnh. Anh từng gọi những người phản đối là "những con gián", hay "kẻ ngu ngốc". Sau khi nhận trát hầu ṭa của SEC trong một sự kiện của giới blockchain năm 2021, Kwon thậm chí kiện ngược SEC v́ lư do vi phạm các quy tắc. Khi bị một số tài khoản Twitter dự báo giá của token Luna sẽ giảm mạnh, Kwon chi 11 triệu USD để thực hiện vụ cá cược với họ v́ tin đồng tiền này sẽ có giá trị trên 88 USD vào tháng 3/2023.
Thất bại được dự báo trước
Trước UST, nhiều stablecoin thuật toán như Neutrino, Iron và Basis đều đă thất bại khi giá trị không được neo bằng giá của USD. Các nhân viên cũ tại Terra tiết lộ Basis thực ra chính là một dự án thử nghiệm của Kwon, được anh phát triển dưới tên giả.
Trả lời Bloomberg hồi tháng 4, Kwon cho biết UST sẽ chỉ rơi vào t́nh cảnh như vậy nếu số lượng dự án DeFi trên blockchain của ḿnh phát triển bùng nổ, tức họ chỉ có thể là "nạn nhân từ sự thành công của chính ḿnh". Kwon tin vào viễn cảnh đó và đă xây dựng Luna Foundation Guard (LFG), một tổ chức có vai tṛ huy động vốn nhằm b́nh ổn giá cho UST khi có biến động. Hồi tháng 1, LFG huy động được 4,1 tỷ USD và dự kiến tăng lên 10 tỷ USD trong năm nay.
Tuy nhiên, thành công ban đầu của Kwon không làm giảm sự nghi ngờ của giới chuyên gia. Galois Capital, một quỹ đầu tư tiền điện tử mỗi ngày đều thực hiện "cơn băo bài đăng" trên Twitter để chỉ trích Terra. Những người điều hành tại Galois khẳng định cơ chế cung - cầu được xây dựng trên quan hệ giữa Luna và UST sẽ dẫn đến thất bại và không thể giữ cho UST có giá một USD, đồng thời nền tảng Anchor cung cấp lăi năm gần 20% cuối cùng sẽ tiêu hao hết toàn bộ số tiền dự trữ của dự án.
"Nói một cách đơn giản, tiền ra sẽ nhiều hơn vào. Mỗi ngày, lượng dự trữ của Anchor sẽ chảy ra vài triệu và giống như đồng hồ tận thế đang đếm ngược", tài khoản của Galois viết vào ngày 7/4.
Một tháng sau, viễn cảnh đó thực sự xảy đến với Kwon và Terra. Ngày 7/5, 85 triệu UST bị thanh lư bởi một người dùng, khiến giá đồng này bất ổn định. Dù chỉ giảm 2% so với mốc một USD, đây là con số tương đối lớn với một đồng tiền đáng lẽ phải ổn định giá. Terraform Labs thực hiện các biện pháp khắc phục như đốt Luna, thanh lư Bitcoin trong quỹ dự trữ. Tuy nhiên, việc đưa thêm số Bitcoin trị giá hàng tỷ USD vào thị trường hôm 10/5 khiến giá của đồng này giảm theo, kết hợp cùng hàng loạt nguyên nhân khách quan khác, kéo toàn bộ thị trường đi xuống.
"Tôi hiểu 72 giờ qua là khoảng thời gian vô cùng khó khăn với tất cả. Hăy hiểu rằng, tôi sẽ cùng từng người trong số các bạn quyết tâm vượt qua khủng hoảng theo con đường của riêng chúng ta" Kwon viết hôm 11/5, khi giá trị của UST chỉ c̣n một nửa.
Tuy nhiên, mọi nỗ lực của Kwon đều không thành công. Đến 13/5, giá của UST c̣n 0,17 USD, trong khi Luna mất gần như 100% giá trị. Terra blockchain thông báo tạm dừng hoạt động.
Do Kwon giờ đây được ví như Elizabeth Holmes - nhà sáng lập của công ty xét nghiệm máu Theranos. Holmes từng được coi là biểu tượng công nghệ khi công bố giải pháp xét nghiệm nhanh, giá rẻ khi mới 19 tuổi. Cô thành tỷ phú tự thân giàu nhất nước Mỹ trước khi bị phát hiện lừa đảo. Theo biên tập viên David Z Morris của CoinDesk, Kwon có thể cũng sẽ phải đối mặt với các vụ kiện trong tương lai. Và những nhà đầu tư chuyên nghiệp từng ủng hộ Do Kwon, đến lúc phải tự xem xét lại chính ḿnh.