Chưa đầy một tuần kể từ khi tàu khảo sát Trung Quốc Hải Dương Địa Chất 8 rời khỏi khu vực sau một cuộc đối đầu căng thẳng kéo dài một tháng giữa hai nước, khiến chiếc tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 của Trung Quốc đă quay trở lại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Hiện giờ bộ Ngoại Giao Việt Nam chưa có phản ứng ǵ về thông tin nói trên.
Tàu thám hiểm "Hải Dương Địa Chất 8" của Cục Khảo sát Địa chất Trung Quốc (Ảnh: China Geological Survey)
Động thái mới nhất đă được các chuyên gia dự đoán ngay từ lúc tàu Hải Dương 8 rời khỏi Băi Tư Chính và di chuyển đến Băi Chữ Thập, nơi tranh chấp chủ quyền với Philippines và cũng là nơi Trung Quốc đă xây dựng thành đảo nhân tạo.
Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, chuyên gia nghiên cứu cấp cao thỉnh giảng tại Viện Nghiên Đông Nam Á (ISEAS) ở Singapore, nói với VOA từ ngày 8/8 rằng:“Nếu mà chỉ để thay người, lấy dầu, kiểm tra máy móc, lương thực, nước… th́ khả năng lớn là nó sẽ quay lại”.
Dự đoán này cũng được một chuyên gia nghiên cứu cao cấp khác của ISEAS, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, đưa ra vào cùng thời điểm.
Bắt đầu căng thẳng ṿng 2?
Tàu Hải Dương 8, với sự hộ tống của các tàu hải giám Trung Quốc, đă đi vào khu vực thuộc đặc quyền kinh tế của Việt Nam từ ngày 3/7 với lư do là để thực hiện khảo sát địa chấn trong vùng biển đầy tiềm năng mà Trung Quốc và các nước láng giềng, trong đó có Việt Nam, đang tranh chấp chủ quyền.
“Thực ra th́ nó không phải là thăm ḍ ǵ cả, mà nó biết trước là dưới đó có khí, dầu hay không là nó biết thừa rồi. Nhưng nó muốn khẳng định nó có chủ quyền ở đấy nên cho tàu vào và đơn phương thực hiện các hoạt động kinh tế”, TS. Hà Hoàng Hợp nhận định với VOA.
Theo ông, việc đưa tàu Hải Dương 8 đến hoạt động ở Băi Tư Chính đă được Bắc Kinh “cảnh báo” từ hồi tháng 6, sau khi đă “trao đổi với một số nơi ở Việt Nam” và “đ̣i Việt Nam phải bắt công ty Nhật và công ty Nga phải rút khỏi chỗ đấy. Nếu không rút th́ họ sẽ có hành động mạnh”.
Theo thông tin mới nhất từ các tài khoản Twitter chuyên cập nhật t́nh h́nh Biển Đông IndoPacific_SCS_Info, th́ ngoài việc đưa con tàu thăm ḍ với tổng trọng tải 6.918 tấn trở lại Băi Tư Chính vào ngày 13/8, Trung Quốc c̣n thay thế tàu hải giám 35111 bằng tàu 45111 đến khu vực gần Lô 06.1, bể Nam Côn Sơn, phía tây bắc Băi Tư Chính, nơi hoạt động của giàn khoan Hakuryu 5 Nhật và công ty Rosneft Việt Nam B.V. (công ty con của Công ty Rosneft của Nga) vừa gia hạn hoạt động cho đến hết ngày 15/9, bất chấp yêu cầu của Bắc Kinh là phải dừng hoạt động.
"Ṿng 2 của hải chiến năm 2019 bắt đầu...", trang IndoPacific_SCS_Info nhận định sau khi thông báo về sự hiện diện trở lại của Hải Dương 8 trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Nguy cơ xung đột vũ trang
Sự kiện tàu Hải Dương 8 hoạt động trong khu vực gần Băi Tư Chính đă đẩy căng thẳng trong quan hệ Việt-Trung lên đến đỉnh điểm, kể từ sau vụ Bắc Kinh đưa giàn khoan HD-981 vào Biển Đông năm 2014.
Đây cũng là lần đầu tiên Hà Nội liên tục lên tiếng phản đối nhiều lần và gửi công hàm chính thức tới Bắc Kinh. Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại về khả năng cao sẽ xảy ra xung đột vũ trang nếu Trung Quốc tiếp tục “lấn tới” với những hành động mà Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gần đây gọi là “cưỡng ép” láng giềng trên Biển Đông.
Theo phân tích của TS. Hà Hoàng Hợp, do tương quan lực lượng giữa Việt Nam và Trung Quốc khá chênh lệch, nên một khi “các biện pháp ḥa b́nh” của Việt Nam không cản được Bắc Kinh đưa tàu thăm ḍ, thậm chí cả giàn khoan, quay trở lại hoạt động trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam, th́ chỉ với “mấy chục tàu hải cảnh nhỏ”, lực lượng chấp pháp của Việt Nam không thể “xua đuổi” tàu thăm ḍ hay giàn khoan của Trung Quốc, dễ dẫn đến khả năng “nổ súng” trước sự lấn áp và khiêu khích của Trung Quốc.
TS. Hà Hoàng Hợp dự đoán nếu t́nh huống xấu trên xảy ra, Việt Nam chắc chắc sẽ phản ứng lại, mặc dù lănh đạo hai bên đều đă nói rơ với nhau rằng phải “nh́n vào đại cục mà xử lư các bất đồng”.
“Việt Nam vẫn biết rằng lực lượng của ḿnh mỏng hơn, yếu hơn, nhưng khi đă bị tấn công th́ họ sẽ phản ứng lại. Đấy là điều có thể khẳng định chắc chắn, không khác được. Việt Nam không để xảy ra bị động như hồi năm 1988, để cho Trung Quốc chiếm đảo Gạc Ma đâu”.
Theo TS. Hà Hoàng Hợp, ngoại giao và pháp lư vẫn là những biện pháp tốt nhất để tránh xung đột vũ trang giữa các bên, và cũng là giải pháp được cộng đồng ASEAN và quốc tế ủng hộ.
Hiện Việt Nam chưa lên tiếng chính thức về động thái mới nhất này của Trung Quốc.