|
Boléro và chỉ có Boléro mới làm người nghe thỏa măn được những câu chuyện t́nh”.
Những bài t́nh ca giai điệu Boléro mang đậm dấu ấn quê hương một thời làm thổn thức biết bao trái tim trước năm 1975, nay được hát lại. Những người yêu mến Boléro bây giờ thấy những bài t́nh ca ấy như những con chim trở về tổ ấm véo von bù đắp lại một thời đă xa.
* SỨC SỐNG MĂNH LIỆT
Nếu nhạc sĩ Hồng Vân viết Đồi Thông Hai Mộ bằng một giai điệu khác mà không phải Boléro th́ chắc rằng bản nhạc này đă chết từ lâu rồi. Cũng như bài thơ Màu Tím Hoa Sim của Hữu Loan có 3 nhạc sĩ phổ nhạc nhưng chỉ Những Đồi Hoa Sim mang giai điệu Boléro của nhạc sĩ Dzũng Chinh là phổ biến nhất. Cũng giống Hàn Mặc Tử của Trần Thiện Thanh v́ Boléro mà tên tuổi ông gắn với nhạc phẩm này mặc dù ông có hàng trăm ca khúc khác và có lẽ bài hát sống măi được là nhờ Boléro chăng ?
Ḍng nhạc phát triển rực rỡ ở miền Nam này đă chuyên chở thân phận t́nh yêu, những t́nh tự quê hương, lột tả mọi góc cạnh cuộc đời, làm thỏa măn người nghe của mọi tầng lớp. Nó chỉ như một thứ t́nh cảm thuộc loại vườn chuối, buồng cau... của con người lao động khi mà vinh hoa phú quư c̣n là thứ rất xa vời !
V́ sao so với Tango, Slow, Valse..., Boléro chiếm lĩnh thị trường ca nhạc thời bấy giờ ? Để lư giải điều này, người viết - với tư cách là một người đam mê Boléro từ thuở thiếu thời - xin trả lời mộc mạc rằng : “Boléro là những t́nh khúc quê hương mà nhạc sĩ đă dùng âm nhạc để vẽ nên một bức tranh nông thôn, những t́nh yêu đôi lứa đẹp như trăng rằm, sự nghiệt ngă của chiến tranh, những số phận con người trong từng hoàn cảnh, những dạt dào tình làng nghĩa xóm, không tiếc sức người c̣ng lưng trên đồng lúa, nương dâu mà cha ông chúng ta đă đánh đổi không chỉ bằng mồ hôi mà cả máu”.
Những đứa trẻ sinh ra sau năm 1975 nh́n quê hương qua “lăng kính màu hồng”, khác với thế hệ chúng tôi, nh́n quê hương qua những trái hỏa châu chiếu sáng; những sớm mai ngóng tin chồng, tin cha từ chiến trường; những đêm giật ḿnh v́ tiếng đại bác... Quê hương tôi chỉ là lùm tre, con sông nhỏ, một miếng đất bạc màu trên mảnh vườn thưa thớt cọng rau, ngọn cỏ... vậy mà tôi yêu đến vô hạn.
* B̀NH DÂN NHƯNG ĐÂU DỄ VIẾT
Không ít ca sĩ t́m Boléro để thử sức nhưng “bỏ của chạy lấy người” là điều dễ hiểu v́ Boléro tuy b́nh dân nhưng để hát, để viết cho... tới th́ không dễ chút nào ! Ngoài ra, có không ít người “thức một đêm, sáng ngày thành nhạc sĩ” muốn làm mới Boléro để chứng tỏ ta đây, nhưng đó chỉ là sự cưỡng bức thô bạo dưới danh nghĩa sáng tạo, đă làm chói tai người nghe bằng những nhạc cụ điện tử, đă “lai” Boléro. Đây là một việc làm đáng trách của một số ca sĩ, nhạc sĩ trẻ nôn nóng thành danh và kiếm tiền từ ḍng nhạc này.
Ngày nay, nhạc sĩ trẻ không thể viết được Boléro. Nói vậy không có ǵ quá đáng bởi nhạc sĩ đi trước có hoàn cảnh lịch sử hoàn toàn khác bây giờ. Ngày ấy, Boléro là những bản t́nh ca đầy ắp tiếng nói quê hương, t́nh yêu đôi lứa; c̣n bây giờ, đi theo ánh sáng văn minh khoa học - kỹ thuật, người ta bỏ thôn quê tiến vào thành thị để được ngắm nhà hàng, khách sạn, những khu nghỉ mát sang trọng, những thức ăn cao sang... Và cũng từ đây, con người xa dần những h́nh ảnh quê hương (có chăng chỉ c̣n trong tâm tưởng). Đánh mất h́nh ảnh thôn quê th́ không thể nào viết được Boléro. Người viết nhạc nếu không có tâm hồn lăng mạn để nh́n quê hương th́ khó viết được một bài hát Boléro đúng nghĩa như các bậc đàn anh đă làm. Viết giai điệu Boléro th́ nhạc sĩ nào cũng làm được, nhưng để hoàn thành một bài hát Boléro c̣n có ca từ và ư tưởng. Giữa thời đại công nghiệp hóa và hiện đại hóa mà bắt chước viết nhạc Boléro th́ chỉ sinh ra những đứa con dị dạng và chết yểu, không chết về giai điệu mà chết v́ ca từ và ư tưởng.
* TRỞ LẠI VÀ “LỢI HẠI” HƠN XƯA !
Cách đây gần 20 năm, người ta đem nhạc “Vàng”, nhạc “Sến” (ám chỉ nhạc Boléro) ra mổ xẻ. Kẻ khen th́ ít mà người chê th́ nhiều. Dù đây là chuyện cũ nhưng luận bàn về nhạc Boléro mà không nhắc lại những câu nói này, e là điều thiếu sót. Và chúng ta hăy nghe các nhạc sĩ miền Bắc nói về ḍng nhạc này của nhạc sĩ miền Nam.
“... Gần đây, tôi thường nghĩ về câu hỏi mà một giáo sư âm nhạc Mỹ đă nêu ra với nhạc sĩ Nguyễn Cường - bạn tôi: Nhạc Vàng là thế nào? Tôi thích và thấy nó rất Việt Nam, và nhạc Sến nữa. Tôi thử về tận gốc của nhạc Vàng và Sến th́ ra gốc nó ở tận cùng nơi thôn dă, lũy tre làng nguyên bản…” – (nhạc sĩ Phó Đức Phương).
“... Cái mà người ta cho là “Sến” có nhiều bài hát chân thành, xúc cảm, rung động ḷng người v́ sự giản dị, mộc mạc, đồng quê...” - (nhạc sĩ Trần Tiến).
“... Đây là ḍng nhạc đáp ứng được nhu cầu cho một đối tượng người nghe rất cụ thể, đó là lớp cần lao, b́nh dân và trong ḍng nhạc này vẫn có những bài truyền cảm, xúc động...” - (nhạc sĩ Dương Thụ).
Vậy th́, những lời nói ngắn gọn ấy cũng đủ làm “luật sư” cho Boléro một thời mà dân chơi thời thượng đă miệt thị ḍng nhạc này không thương tiếc.
“Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt” - Rồi chắc cũng sẽ trở về với Boléro ? Hàng trăm ca khúc Boléro trước năm 1975 mà những kẻ “trưởng giả học làm sang” sau năm 1975 cho là Vàng, là Sến, là năo t́nh, là bi lụy, bây giờ được đào bới, xới tung để hát lại th́ rơ ràng thị trường ca nhạc vốn tung hô những bản nhạc “hàn lâm” đă đi vào ngơ kẹt ! Bài hát nào dẫu có hay đến mấy nhưng nghe hát hoài cũng đâm ra chán, chỉ có nhạc Boléro là “nghe, nghe nữa, nghe măi”.
Hơn nửa thế kỷ qua, ḍng nhạc Boléro đă lan truyền từ thành thị cho đến thôn quê như theo quy luật cung / cầu mặc dù phương tiện nghe nh́n có thời cực kỳ quư hiếm. Nghe ca sĩ hát trên đài phát thanh vài lần là thuộc, rồi nó đi vào ḷng ḿnh hồi nào chẳng hay. Ngày nay, mỗi lần nghe lại, hát lại, vẫn cảm thấy thích thú trong từng âm điệu và ca từ.
Hy vọng rằng “nghe nhạc bằng tai” sẽ lấn át “nghe nhạc bằng mắt” khi ḍng nhạc Boléro được hát lại trong những cuộc thi, những nốt nhạc xưa để người già t́m về kỷ niệm, để giới trẻ giật ḿnh v́ có một thời họ ngộ nhận về ḍng nhạc này. Và cũng nhận xét rằng chưa thấy có ca sĩ nào “qua mặt” được các ca sĩ đàn chị, đàn anh trước năm 1975. Chúng ta thấy ǵ qua hiện tượng này ? Một nhu cầu thưởng thức âm nhạc quá lớn nhưng tiếc là đă từ lâu, nhạc sĩ trẻ muốn loại Boléro ra khỏi cuộc chơi để đi t́m nhạc lai ngoại, thứ nhạc mà các nhạc sĩ ông cha chúng ta đă đánh đổ để t́m một hướng đi đích thực cho ḍng nhạc Việt từ năm 1938 !
"Bài hát nào dù hay đến mấy nhưng nghe hoài cũng chán, chỉ có Boléro là nghe nữa, nghe măi...".
Trần Hữu Ngư
|
|