Với kho LNG lớn nhất ở cảng Swinoujscie, Ba Lan hướng tới mục tiêu thành trung tâm khí đốt của châu Âu, giúp khu vực giảm phụ thuộc năng lượng Nga.
Thị trấn ven biển Warszow thuộc thành phố cảng Swinoujscie là nơi đặt kho khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) lớn nhất Ba Lan, được xem như điểm tựa tốt nhất để nước này thoát phụ thuộc năng lượng Nga.
Trước khi chiến sự nổ ra ở Ukraine, Nga là bên cung cấp 40% lượng khí đốt của Liên minh châu Âu (EU). Nhưng khi căng thẳng leo thang v́ xung đột Ukraine, người dân châu Âu ngày càng lo lắng về nguồn cung năng lượng từ Nga. Ba Lan đang đặt cược vào cảng Swinoujscie để tránh một cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng.
Kho LNG Kaczynski tại cảng Swinoujscie là một phần không thể thiếu để thay thế nguồn cung bị cắt giảm, sau khi tập đoàn năng lượng Nga Gazprom thông báo ngừng chuyển khí đốt cho Ba Lan từ tháng 4.
Kho khí đốt Kaczynski ở cảng Swinoujscie, Ba Lan hồi tháng 5. Ảnh: Reuters.
Công nhân kho khí đốt Kaczynski đang bận rộn lắp đặt bể chứa thứ ba liên kết với cầu cảng cách đó nửa km. Tàu từ khắp nơi trên thế giới, chủ yếu là Qatar và Mỹ, hoặc đôi khi là Na Uy, Nigeria, Trinidad hoặc Tobago, cập cảng Swinoujscie rồi bơm LNG vào kho.
Bắt đầu hoạt động từ năm 2016, kho lưu trữ này có chi phí xây dựng hơn 765 triệu USD. Hiện kho tiếp nhận và tái hóa khí khoảng 23% trong số 21 tỷ mét khối khí đốt hàng năm của Ba Lan. Sau khi hoàn thành công tŕnh mở rộng, công suất tái hóa khí của kho có thể tăng lên 7,5 tỷ mét khối mỗi năm vào cuối năm 2023 và có thể tăng lên 10 tỷ mét khối sau đó.
Giống phần c̣n lại của châu Âu, Ba Lan dần từ bỏ các nhà máy điện than, nhưng tiêu thụ khí đốt trong nước đang tăng nhanh, có thể lên tới 30 tỷ mét khối mỗi năm, tương đương lượng sưởi ấm cho 9 triệu ngôi nhà.
Jozef, một tài xế taxi 60 tuổi ở Swinoujscie, cho biết Đức cũng đang xây các kho LNG ở khu vực biên giới với Ba Lan, nhưng tuyên bố "chúng tôi sẽ đánh bại họ". Swinoujscie chỉ cách thủ đô Berlin của Đức 90 km, nhưng cách thủ đô Warsaw của Ba Lan tới 560 km.
Ba Lan đang làm việc cùng với Litva, Ukraine, Slovakia và Cộng ḥa Czech để có thể cung cấp lượng khí đốt dư thừa cho các nước láng giềng, trong nỗ lực tạo ra một trung tâm khí đốt cho khu vực. Đây là một phần trong chiến lược định hướng lại thị trường khí đốt Trung Âu, tạo ra các tuyến bắc - nam để thay thế những đường ống theo hướng đông - tây hiện có.
"Ba Lan sẽ phải đóng vai tṛ quan trọng trong nỗ lực của EU nhằm loại bỏ nhập khẩu khí đốt Nga", Henning Gloystein, giám đốc năng lượng, khí hậu và tài nguyên tại Eurasia Group, nói.
Gloystein thêm rằng ưu tiên trước mắt là thay thế gần 10 tỷ mét khối khí đốt mà Ba Lan từng nhận từ Nga. Điều đó chủ yếu sẽ liên quan tới việc khởi động Đường ống Baltic dự kiến vào cuối năm nay.
"Đường ống này cùng với hoạt động nhập khẩu LNG sẽ giúp đảm bảo nguồn cung. Về lâu dài, Ba Lan sẽ phải làm nhiều hơn nữa với các nguồn năng lượng mới khi nước này cắt giảm phụ thuộc vào than đá để có thể đạt mục tiêu không phát thải vào năm 2050", Gloystein nói.
Slovakia, nước gần như phụ thuộc hoàn toàn vào khí đốt Nga, và CH Czech cam kết hỗ trợ cho kho LNG Kaczynski của Ba Lan. CH Czech thậm chí tuyên bố sẽ đầu tư để mở rộng kho khí đốt ở Swinoujscie. Trong khi đó, công ty LNGE của Mỹ được cho đề nghị tài trợ xây dựng lại một đường ống khí đốt mới giữa Ba Lan và Ukraine.
Mức độ phụ thuộc năng lượng nhập khẩu của EU. Bấm vào h́nh để xem chi tiết.
Mức độ phụ thuộc năng lượng nhập khẩu của EU. Bấm vào h́nh để xem chi tiết.
"Đức đặt cược vào khí đốt Nga và đang chạy đua để có thể cung cấp đủ khí đốt cho thị trường của họ hiện tại và tương lai, khi không biết c̣n có thể dựa vào nguồn cung từ Nga hay không. Chính sách năng lượng của nước này với mục tiêu từ bỏ điện than và điện hạt nhân sẽ đ̣i hỏi nhiều khí đốt hơn trong những năm tới", Anna Mikulska, thành viên Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng tại Viện Chính sách công Baker thuộc Đại học Rice, nói.
Bà Mikulska cho biết những kế hoạch tiềm năng đưa Đức trở thành trung tâm khí đốt của Trung và Đông Âu không c̣n thực tế nữa. Mặt khác, Ba Lan đang đứng trước triển vọng có thể phải giúp đỡ các nước láng giềng phía tây như Đức và nhiều nước khác.
Hồi tháng 3, chính phủ Ba Lan đă cung cấp hơn 663 triệu USD cho nhà điều hành kho khí đốt ở Swinoujscie.
Dù kho lưu trữ đă trở thành một phần trong danh sách các dự án lợi ích chung năm 2022 của Liên minh châu Âu, không phải ai cũng lạc quan về triển vọng Ba Lan sẽ là trung tâm khí đốt của EU.
Albrecht Rothacher, cựu nhà ngoại giao Đức tại EU, cho rằng triển vọng Ba Lan trở thành trung tâm khí đốt khu vực đă bị thổi phồng. "Nguồn cung từ Swinoujscie sẽ chỉ là hạt muối bỏ biển. Dù mục đích là tốt, tôi sợ rằng nó quá ít và quá muộn", ông nói.