|
Mảnh đất Sài G̣n vẫn c̣n chứa rất nhiều điều bí ẩn mà không phải ai cũng biết kể cả người đó có sống lâu trên mảnh đất này. Những khám phá mới đây sẽ cho chúng ta thấy những điều thú vị ở chính cái tên gọi Sài G̣n. Dưới đây là những thông tin cụ thể. Hơn 300 năm h́nh thành và phát triển, Sài G̣n vẫn c̣n nhiều điều chưa được khám phá, trong đó tên gọi địa danh Sài G̣n mới được nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu hé lộ qua tập sách Tạp ghi Việt Sử Địa vừa ấn hành.Nói về tên gọi Sài G̣n th́ lâu nay vô số người ṭ ṃ. Theo tác giả tập sách Tạp ghi Việt Sử Địa (tập 3, NXB Trẻ) Nguyễn Đ́nh Đầu th́: “Tên Sài G̣n xuất hiện rất sớm, có lẽ ngay từ buổi đầu khi lưu dân Việt Nam tới khẩn hoang vùng đất này từ cuối thế kỷ 16 hay đầu thế kỷ 17".
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu cho biết thêm: "Hiện mới nhận diện được hai chữ Hán Nôm Sài G̣n, mà Lê Quư Đôn đă ghi trong Phủ biên tạp lục viết năm 1776, kể lại biến cố: Tháng 4 (1672), Nguyễn Dương Lâm chia quân làm hai đạo nhân đánh úp lũy G̣ Bích, chặt đứt bè nổi và xích sắt, tiến thẳng vào thành Nam Vang. Nặc Đài chết, Nặc Thu ra hàng. Tháng 7 rút quân về lập Nặc Thu làm chính quốc vương đóng ở Cao Miên, Nặc Nộn làm Thứ trưởng Quốc vương đóng ở Sài G̣n, hàng năm triều cống" (Lê Qúy Đôn toàn tập, trang 62).
"Như vậy, hai chữ Hán Nôm Sài G̣n đă xuất hiện từ 1776 để nói lên cái tên Sài G̣n của một địa phương đă có ít nhất từ năm 1776 đến nay, không hề thay đổi, vẫn giữ nguyên một dạng măi măi”, ông Đầu khẳng định.
Sài G̣n là nơi có nhiều... củi g̣n
Quay lại với những tài liệu của Trương Vĩnh Kư mà nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu cho rằng là “người đầu tiên bàn về nguồn gốc địa danh Sài G̣n một cách cẩn trọng nhất”, tác giả Tạp ghi Việt Sử Địa trích luận bàn của Trương Vĩnh Kư như sau: “Sài G̣n là tên xưa đặt cho thành phố Hoa kiều bấy giờ. Theo tác giả Gia Định thông chí, Sài là mượn tiếng viết theo chữ Hán có nghĩa là củi gỗ (để đun, đốt); G̣n là tiếng Nam chỉ bông g̣n hoặc cây bông g̣n (nhẹ và xốp hơn bông thường). Người ta nói rằng tên đó phát sinh bởi sự kiện nhiều cây bông g̣n do người Cao Miên đă trồng chung quanh những đồn đất xưa của họ, mà dấu vết nay vẫn c̣n ở chùa Cây Mai và các vùng lân cận. Người Pháp gọi thành phố là Sài G̣n v́ thấy tên này có ghi trong các bản đồ địa lư của tây phương vẽ, ở đây người ta gọi thành phố bằng một tên phổ thông nhưng nôm na, xưa nay tên này chỉ chung cả địa phận tỉnh Gia Định”.Mặc dù có nhiều “nghi án’ về tên gọi Sài G̣n nhưng cho đến nay, theo ông Nguyễn Đ́nh Đầu vẫn chỉ 3 giả thuyết chính: Thứ nhất là Sài G̣n bởi Đề Ngạn (người Hoa đọc Tai - Ngon), v́ cho rằng người Hoa xây dựng Chợ Lớn từ năm 1778, rồi đặt tên cho thành phố đó là Tai - Ngon, người Nam bắt chước phát âm lại là Sài G̣n. Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu lập luận khác để bác quan điểm này: “Chúng tôi phỏng định vùng Chợ Lớn tức Sài G̣n phố thị xưa đă thành lập từ năm 1698, khi Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lư miền Nam để lập ‘xứ Sài G̣n làm huyện Tân B́nh, dựng dinh Phiên Trấn. Từ đó con cháu người Tàu ở nơi Phiên Trấn th́ lập thành xă Minh Hương. Như vậy có Sài G̣n rồi mới có Tai - Ngon’.Giả thuyết Sài G̣n để nói nơi có nhiều củi g̣n th́ cũng chỉ “nghe người ta nói” chứ không phải Trương Vĩnh Kư chủ trương. Không hiểu sao Vương Hồng Sển cũng theo đó mà gán cho Trương Vĩnh Kư mạnh hơn: “Trong tập Souvenirs Historiques cụ Trương Vĩnh Kư quả quyết người Khmer có trồng g̣n chung quanh đồn cây Mai và chính người c̣n thấy vài gốc cổ thụ này tại vùng đất ấy năm 1885”. Sự thật, qua quá tŕnh cẩn trọng t́m kiếm các tư liệu so sánh, ông Nguyễn Đ́nh Đầu khẳng định trong sách: “Các tác phẩm của Trịnh Hoài Đức không có chỗ nào giải nghĩa hoặc chú thích về hai chữ Sài G̣n”.Ông Đầu viết tiếp: "Trên báo Le Courrier de Saigon số ra ngày 20.1.1868 lại nêu giả thuyết: Tên Sài G̣n có lẽ biến đổi từ chữ Kai – g̣n, tên gọi loại cây sản xuất ra bông g̣n. Cây g̣n, có rất thường ở Nam Kỳ, hay được dùng làm hàng rào cây tươi. Vào thời kỳ người Nam chiếm đóng xứ này, dân đó có một đồn lũy với đặc thù ấy, bởi thế có tên gọi Sài G̣n”.
Chưa kể, sách Tiểu giáo tŕnh địa lư Nam Kỳ năm 1875, Trương Vĩnh Kư công bố một danh sách 187 địa danh Việt – Miên có 57 tên thị trấn, trong đó Sài G̣n gọi là Prei Nokor."Trong quá tŕnh t́m ra cách đọc cho đúng địa danh Khmer Prei Nokor: nên gọi là Prei Nagaram, hoặc Prei Nagara hay Prei Nagar", nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu phân tích, rồi đi đến kết luận: “Theo thiên kiến kẻ viết bài này: nếu Prei Nagar đọc"‘tắt" cho hợp với thế độc âm của người Việt thành Rai N’gar hoặc Rai Gar hay Rai Gor, do đó Rai Gor (là cách đọc-PV) không c̣n xa nhau lắm, nghe ra khá xuôi tai. Rai Gon (ở nguyên bản viết tay có lẽ là Rài G̣n) là lối phiên âm tên thành phố bằng mẫu tự La tinh sớm nhất (1747) mà chúng tôi đă may mắn t́m thấy như đă dẫn chứng, rồi từ Rài G̣n đến Sài G̣n chỉ c̣n bước ngắn sau một thời gian, Rài G̣n rơi rụng, c̣n Sài G̣n th́ tồn tại măi đến ngày nay”.
Kể từ đó địa danh Sài G̣n tồn tại ít nhất 300 năm. Kể từ 1674 đến 1975, nhà nghiên cứu Nguyễn Đ́nh Đầu chia Sài G̣n phát triển thành 2 giai đoạn. Giai đoạn 1674 - 1861: Sài G̣n chỉ là tên Nôm, tục danh, tuy rất thông dụng. Giai đoạn 1861 - 1975 là địa danh hành chánh. Sau này Sài G̣n có tên gọi TP.HCM lại "liên tục phát triển", trở thành một trong những đầu tàu kinh tế, văn hóa của đất nước.
|
|