Một video được truyền h́nh Đức đăng tải vụ việc VC bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và đưa về nước từ Praga, thủ đô Séc.
Video bắt cóc TXT được TV Đức phát sóng
Ngay giữa trên đường phố, một người đàn ông bị lôi vào trong một chiếc ô tô. Một tuần sau đó, ông ta xuất hiện ở Việt Nam. Trên truyền h́nh, ông nói rằng ông đă tự nguyện ra đầu thú.
Trịnh Xuân Thanh biến mất mười ngày liền, rồi vào tối thứ năm ông xuất hiện trên Kênh thứ nhất của truyền h́nh nhà nước, giữa hai bản tin mà trong đó có những người đàn ông mặc com lê xám ngồi trước tượng Hồ Chí Minh. Ông mặc một cái áo thun polo màu đỏ, mặt ông trắng bệch, tóc rối, ông trông có vẻ tiều tụy.
Ông đă tự nguyện trở về Việt Nam, ông nói. V́ ông đă nhận ra rằng ông nên ra đầu thú. Đối với chính phủ, ông là một kẻ phạm tội, người khi là sếp của một công ty nhà nước đă biển thủ rất nhiều tiền.
Đó có phải là bước ngoặt trong một màn ly kỳ chính trị giữa Berlin và Hà Nội hay không? Bộ Ngoại giao [Đức], vào ngày thứ Tư đă nói rằng Thanh bị mật vụ Việt Nam bắt cóc, ngay giữa thủ đô của nước Đức.
Vào thứ Hai, ngày 24 tháng 7 năm 2017, vào sáng sớm, Trịnh Xuân Thanh cần phải có mặt ở văn pḥng Berlin của Sở Liên bang về Nhập cư và Người Tỵ nạn (Bamf). Trước đây gần một năm, ông đă rời Việt Nam. Trong tháng 6, ông nộp đơn xin tỵ nạn chính trị. Cho cuộc hẹn ở tại văn pḥng Bamf, ông đă thuê riêng một người phiên dịch, người đă cùng với luật sư chuyên về vụ tỵ nạn của ông chờ ông ở đó. Người này đă chuẩn bị sẵn một hồ sơ chi tiết. Họ muốn chắc chắc rằng người phỏng vấn sẽ tin: Người đàn ông này cần hưởng quyền tỵ nạn.
Điện thoại tắt
Thế nhưng Thanh không xuất hiện. Điện thoại của ông đă tắt. Các luật sư của ông phản ứng ngay lập tức: Victor Pfaff, luật sư tỵ nạn, nhờ người phỏng vấn của Bamf yêu cầu Pḥng An ninh vào cuộc, sau này ông thuật lại. Nữ luật sư Petra Schlagenhauf của ông ở Berlin gọi điện cho Sở Cảnh sát H́nh sự Tiểu bang Berlin. Ở đó, người ta bảo bà sang bên An ninh Quốc gia. Vào lúc 10 giờ 50, bà viết một thư điện tử: “V́ vậy mà có lo ngại rằng thân chủ của tôi đă bị phía Việt Nam bắt cóc.” Khoảng ba giờ sau đó, một nhân viên An ninh Quốc gia gọi điện thoại lại, nói rằng các đầu mối c̣n quá ít để mà có thể hành động. Có thể là ông Thanh cũng có liên quan ǵ đó tới tội phạm có tổ chức, viên cảnh sát nói qua điện thoại.
Ông ấy khuyên các luật sư nên đưa đơn báo người mất tích. Petra Schlagenhauf nhớ lại cuộc trao đổi: “Tôi không thể thuyết phục được An ninh Quốc gia tin rằng đây là một vụ nghiêm trọng.” Nghe không giống như có hành động nhanh chóng – cảnh sát chỉ qua bên Công tố Berlin, cơ quan mà cho tới hạn chót xuất bản báo vẫn không thể liên lạc được.
Điều mà Petra Schlagenhauf c̣n chưa biết: Trịnh Xuân Thanh bị bắt cóc. Nhiều nhân chứng đă nh́n thấy việc này xảy ra và đă báo cho cảnh sát từ lâu. Theo lời tường thuật lại th́ vụ việc xảy ra cứ như trong phim. Chủ nhật, hơn mười giờ sáng trong Tiergarten, một công viên rộng lớn trong trung tâm Berlin. Một chiếc ô tô ngừng lại, Thanh và một người phụ nữ đi cùng với ông bị cưỡng bức lôi vào trong chiếc ô tô mà sau đó chạy đi mất.
Chiếc điện thoại của ông rơi lại hiện trường. Mặc dù vậy, vẫn c̣n cần thêm một ngày nữa, cho tới khi cảnh sát báo cho bà luật sư: Hầu như không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, rằng mật vụ Việt Nam đă bắt cóc một người đồng xứ, ngay giữa Berlin.
Mật vụ từ lâu đă giàn dựng lên huyền thoại của một tên tội phạm hối lỗi tự nguyện trở về. Trong số những người xung quanh Thanh ở Việt Nam xuất hiện những người cất lời khuyên rằng người ta nên yêu cầu ông ấy đầu thú.
Chế độ đă mất ưu thế thông tin
Ba người Việt ngồi trong một văn pḥng phía trên một siêu thị bán hàng châu Á ở Berlin-Lichtenberg đă thành công lớn. Tờ báo nhỏ thoibao.de là truyền thông đầu tiên tường thuật về vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh. Qua đó, họ đă đi trước chính phủ mà muốn tŕnh Thanh ra như là một người ăn năn. Con số truy cập vào trang mạng này đă tăng lên gấp mười kể từ ngày thứ hai, phần lớn truy cập đều đến từ Việt Nam. Chế độ cộng sản đă mất ưu thế thông tin trong trường hợp này.
Chính phủ Liên bang [Đức] phản ứng quyết liệt. Bộ Ngoại giao trục xuất nhân viên của mật vụ Việt Nam tại sứ quán ở Berlin, người công khai là bí thứ thứ nhất. Người ta nói về việc “vi phạm trắng trợn Luật pháp Đức và Luật pháp Quốc tế”.
Việt Nam cố gắng bắt Thanh bằng con đường chính thức. Chính phủ xoay qua Interpol, xin gặp nói chuyện với Chính phủ Liên bang [Đức] tại Hội nghị Thượng đỉnh G-20. Cho tới hôm nay, họ vẫn không đưa ra một đơn yêu cầu dẫn độ chính thức.
Những điều kiện giam giữ nguy hiểm tới tính mạng
Bây giờ th́ Thanh ngồi trong trại tạm giam của an ninh ở Hà Nội. Gia đ́nh của ông không tiếp xúc được với ông, ở Việt Nam cho tới nay vẫn chưa có luật sư nào đại diện cho ông. Ai nhận một nhiệm vụ như vậy th́ phải tính đến việc chính ḿnh cũng bị đàn áp. Nhà hoạt động nhân quyền Vu Quoc Dung mô tả các điều kiện giam giữ: “Những trường hợp chết trong tù công an không phải là hiếm. Có cả giam biệt lập và bức cung bằng tra tấn.” Và h́nh phạt tử h́nh.
Nữ luật sư của Thanh Petra Schlagenhauf đă bảo vệ một người khủng bố của ETA, nhưng chưa từng bao giờ bảo vệ một người bị chính nhà nước của ḿnh bắt đi ngay trên đường phố. Bà đại diện cho Trịnh Xuân Thanh từ năm ngoái. Rằng ông lo sợ chính nước ông, điều này th́ ông đă nói với bà nhiều lần. Schlagenhauf đă chuẩn bị cho một vụ tố tụng dẫn độ: “Chúng tôi biết là họ t́m ông ấy, nghe ngóng tin về ông ấy.” Nhưng mà bắt cóc ư?
Kể từ lúc đó, cả một mạng lưới những người đồng hành, luật sư và những người hỗ trợ đă hoạt động tích cực. Nhiều người đă tự bước ra khỏi nơi ẩn nấp. Họ muốn biết Thanh ra sao, chiếc ô tô với bảng số của Séc đă đi theo lộ tŕnh nào để mang ông ấy ra khỏi châu Âu. Và có thật là ông ngồi trong một chiếc máy bay thuê bay thẳng từ Nga về Hà Nội không? Đến một lúc nào đó th́ nhiều chỉ dấu xuất hiện: Trịnh Xuân Thanh đă bị mang trở về Việt Nam. Rồi vào ngày thứ Hai, chính phủ Việt Nam cũng thông báo điều đó.
Trong lời tường thuật của chế độ ở Việt Nam th́ Thanh là một tên tội phạm. Một người, khi là tổng giám đốc của một công ty dầu từ 2006 đến 2013 được cho là đă biển thủ một số tiền hàng trăm triệu. Vẫn c̣n trong tháng 6, một bộ trưởng đă nói rằng người ta muốn t́m thấy Thanh, bất cứ ở đâu. Tham nhũng có mặt trên khắp thế giới, và ai làm việc chống lại nó th́ được nổi tiếng.
Nhưng cũng có một h́nh ảnh khác từ truyền thông. Kể từ khi Thanh chạy trốn khỏi Hà Nội trước đây mười một tháng th́ ông đă gặp một blogger Việt tên Huy nhiều lần, một trong những kẻ thù nhà nước được t́m kiếm nhiều nhất của Việt Nam. Trong khoảng chừng 20 bài viết, Thanh đă mô tả những cuộc tranh giành quyền lực trong Đảng Cộng sản, đảng duy nhất được phép hoạt động, mà cho tới 2016 ông ấy thuộc vào trong giới lănh đạo nó. Thời đó, phe cánh của những người bảo thủ chống lại những chính trị gia kinh tế như Thanh – và đă thắng thế. Thanh mất ghế trong Quốc Hội. Chính ông nh́n thấy lư do cho lệnh bắt giam ở trong đó, lệnh bắt giam mà chính phủ đă đưa ra trong tháng 9 năm ngoái, chứ không phải trong những mưu đồ của ông khi là một doanh nhân ngành dầu hỏa.
Con người quyền lực, nạn nhân hay là cả hai?
Thanh là một người quyền lực và tham nhũng, người đă biển thủ số tiền hàng trăm triệu, hay ông là một nạn nhân của một cuộc tranh giành quyền lực trong nội bộ Đảng? Hay cả hai đều đúng?
Là đại biểu Quốc Hội, Thanh có một hộ chiếu ngoại giao, cái cho phép ông nhập cảnh vào Đức và ngụ tại đó. Trước đây, Thanh đă từng sống ở Berlin, thường hay có mặt ở Đức v́ công việc kinh doanh. Cũng như vợ ḿnh, ông đă nộp đơn xin một giấy phép cư trú. Bà ấy nhận được, nhưng ông th́ không. Lư do: Có một “ghi nhận t́m kiếm” từ Hà Nội đối với ông. Luật sư Pfaff của ông biết được như vậy. Vợ của Thanh vẫn c̣n ở Berlin.
Nữ luật sư của ông ít muốn kể về cuộc sống của Thanh, sợ là điều này có thề gây nguy hại cho những người xung quanh Thanh. Ông có những căn hộ mà ông cho thuê. Ông chỉ một lần phạm một sai lầm. Cho một bài viết trên một blog Việt, ông để cho chụp ảnh. Điều mà ông không biết: Có thể nhận ra là nó được chụp ở đâu – trong một công viên ở Berlin. Ông muốn chuyển sang thế tấn công và phê phán. Bây giờ th́ ông phải lo sợ cho tính mạng của ḿnh.
Berlin, thứ sáu 15 giờ 15. Thời hạn mà Bộ Ngoại Giao đưa ra cho nhên viên mật vụ đó đă hết. Sau đó, ông ấy là người không được hoan nghênh, tức là mất địa vị nhân viên ngoại giao và quyền miễn trừ ngoại giao. Người Việt ở Berlin biết tên họ và số điện thoại của người đàn ông này. Một lần gọi: “Hiện không kết nối được với người muốn gọi.”
Nhân chứng nh́n thấy cảnh Trịnh Xuân Thanh bị lôi vào chiếc ô tô dưới tiếng la hét dữ dội nên đă ghi lại biển số xe và báo với cảnh sát. Đây là một chiếc xe mang biển số Séc, xe cho thuê nên toàn bộ lộ tŕnh đều biết được qua định vị GPS. Ba mật vụ Việt đă chờ cô gái người Việt đó ở sân bay Tegel (Berlin), chở cô ta đến Tiergarten bắt TXT rồi từ đó chạy sang Praha, thủ đô của Séc và về nước trên một chiếc máy bay chở người bệnh. Hành tŕnh Berlin-Praha chừng 350 km, chỉ cần chưa đầy 4 giờ đồng hồ là đến nơi.
Tác giả: Phan Ba và Marina Mai