Chính quyền Trump thu hồi nguồn tài trợ liên bang cho đề án đường sắt cao tốc tại California, làm t́nh h́nh tiểu bang ngày càng xáo trộn do các viên chức từng hứa hẹn xây cất hệ thống tàu cao tốc đưa đón hành khách giữa San Francisco và Los Angeles nhưng nay lại tiếp tục bị tŕ hoăn.
Vài tuần sau khi có tin tức về chuyện này, Bộ Giao Thông chính thức rút lại $4 tỷ ngân sách tài trợ. Nh́n chung, chính quyền liên bang tham gia tài trợ chưa tới một phần tư cho đề án. Phần c̣n lại thuộc về tiểu bang, phần lớn đến từ trái phiếu do cử tri phê chuẩn và ngân sách từ chương tŕnh giới hạn và trao đổi khí thải (cap-and-trade).
Ông Trump và ông Sean Duffy, bộ trưởng Giao Thông, đồng loạt chỉ trích đề án này là “một chuyến tàu vô định.”
“Hệ thống đường sắt đầy hứa hẹn vẫn chưa h́nh thành, và trong thời gian tới cũng vậy thôi,” ông Trump viết trên Truth Social. “Kinh phí cho đề án này quá cao, quá nhiều quy định và sẽ không bao giờ thành hiện thực.”
Đây là đ̣n trời giáng mới nhất mà California hứng chịu, khi trước đó chính quyền Trump c̣n ngăn chặn một quy định đầu tiên trên toàn Hoa Kỳ yêu cầu loại bỏ dần dần việc bán xe hơi mới chạy bằng xăng, khởi sự điều tra chính sách chiêu sinh đại học và đe dọa cắt tài trợ v́ cho phép các bé gái chuyển giới thi đấu trong các môn thể thao dành cho nữ.
Quyết định thu hồi tài trợ cũng xảy ra khi các viên chức quản lư đề án đường sắt t́m kiếm nguồn đầu tư tư nhân để trang trải cho chừng hơn $100 tỷ kinh phí.
Lần đầu tiên cử tri phê chuẩn đề án là vào năm 2008, cũng như dự định cho vận hành trong thập niên này. Tuy nhiên, kinh phí dự toán liên tục tăng và thời gian hoàn tất cũng bị tŕ hoăn.
Giới chức tiểu bang đang tập trung cho kế hoạch xây cất một đoạn đường dài 119 dặm (192 kilometer) nối các thành phố Bakersfield và Merced thuộc khu vực Central Valley có thể vận hành vào năm 2033. Cơ Quan Đường Sắt Cao Tốc California (CHSRA) dự định công bố trước các nhà lập pháp tiểu bang một phúc tŕnh vào mùa Hè này gồm có kế hoạch tài trợ và thời gian hoàn thành đề án.
Giới chức CHSRA viết trong một bức thư hồi đầu Tháng Bảy rằng chính quyền Trump quyết định cắt tài trợ trước khi suy xét kỹ lưỡng đề án, đồng thời lưu ư rằng đă có hơn 50 công tŕnh được xây cất, gồm có đường hầm, cầu cạn và cầu vượt để tách đường sắt khỏi đường bộ nhằm bảo đảm an toàn.
CHSRA kêu gọi các nhà đầu tư tư nhân triển vọng để tâm tới đề án trước thời điểm cuối tháng.
Ông Gavin Newsom, thống đốc California, cho biết California sẽ cân nhắc “tất cả các cách” để chống lại việc thu hồi ngân sách liên bang.
“Trump muốn tương lai Hoa Kỳ nằm trong tay Trung Quốc và bỏ rơi Central Valley. Chúng tôi sẽ không để ông ấy làm chuyện này,” ông Newsom nói trong một tuyên bố.
Kể cả khu vực Central Valley California cũng “không có kế hoạch nào khả thi” để hoàn thành đề án, ông Drew Feeley, quyền giám đốc Cơ Quan Đường Sắt Liên Bang (FRA) thuộc Bộ Giao Thông, cho biết trong một phúc tŕnh công bố vào Tháng Sáu. Ông Feeley cho biết đây là đề án “của những lời hứa suông” và lăng phí tiền thuế của người dân.
Các thành viên đảng Dân Chủ tại California cũng lên án dự toán ngân sách cho đề án. Dân Biểu Rebecca Bauer-Kahan (Dân Chủ-San Ramon) phát biểu tại phiên điều trần ngân sách đầu năm nay rằng cử tri của bà “hoàn toàn tin rằng” dự toán ngân sách cho hệ thống đường sắt là hành vi “vô trách nhiệm.”
Đề án này đặt ra quy định giảm dần dần tổng khối lượng khí thải nhà kính bắt nguồn từ các công ty. Các công ty phát khí thải có thể mua mức giới hạn khí thải từ tiểu bang, và khoảng 45% số tiền đó được chuyển vào Quỹ Giảm Khí Thải Nhà Kính (GGRF), theo Ủy Ban Cố Vấn Thị Trường Khí Thải Độc Lập (IEMAC), một tổ chức gồm có các chuyên gia đánh giá đề án.
GGRF giúp đỡ trong việc thanh toán cho các đề án về khí hậu và giao thông, trong đó có cả đường sắt cao tốc.
Đề án tàu cao tốc nhận được 25% ngân sách từ GGRF, tương đương với ít hơn hoặc nhiều hơn $1 tỷ mỗi năm, tùy theo năm. Hồi Tháng Năm, Thống Đốc Newsom đề nghị GGRF bảo đảm $1 tỷ mỗi năm cho đề án, nhưng các nhà lập pháp không đồng t́nh.