Những “ông vua ma túy” Mexico mới

[Hanna]

Khi “ông vua ma túy” Joaquín “El Chapo” Guzmán bị dẫn độ sang Mỹ vào tháng 1/2017, đất nước Mexico đã thở phào nhẹ nhõm. Sự vui mừng của họ tuy vậy không kéo dài lâu. Cảnh sát tại bang Sinaloa - quê hương và sào huyệt của El Chapo - bị đồng loạt tấn công. Chỉ trong vòng 6 tháng mà Sinaloa đã mất 13 sỹ quan cảnh sát, một số bị ám sát giữa ban ngày, những người còn lại thì mất tích không dấu vết.Đấy là cách mà những đứa con của El Chapo nổ những phát súng đầu tiên. Bốn anh em Iván Archivaldo Guzmán Sálazar, Jesús Alfredo Guzmán Salazar, Joaquín Guzmán López, và Ovidio Guzmán López kể từ đó đã đưa đế chế ma túy của cha mình đi từ chỗ bờ vực trở lại vị thế thống trị của mình. Cuộc chiến ma túy ở Mexico đã và đang trở nên đẫm máu hơn với sự tham gia của bốn kẻ được mệnh danh “Los Chapitos”, tức “những ông Chapo nhỏ”.

Tái thiết và mở rộng

El Chapo sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở miền núi. 5 người con trai của y sinh ra trong gia đình tỷ phú. Chúng ăn chơi không kém gì ai. Cách đây hơn chục năm, không khó để tìm thấy hình ảnh những đứa con của El Chapo chụp cùng xe Ferrari, súng AK mạ vàng v.v... Các đối thủ cạnh tranh của cartel Sinaloa do El Chapo lãnh đạo vẫn hay mỉa mai ông trùm không biết dạy con và tiên đoán rằng khi nào El Chapo “sa lưới”, toàn bộ gia sản của ông ta sẽ bị con cái phá hết.El Chapo quả thật bị bắt vào tù năm 2001, nhưng lời tiên đoán trên không thành hiện thực. Đứa con thứ tư của El Chapo là Édgar Guzmán López tự mình trở thành ông trùm trẻ có một chút tiếng tăm. Édgar bị bắn chết tại Culiacán vào năm 2008 bởi các đối thủ cạnh tranh quyền lực trong nội bộ cartel Sinaloa. Cái chết này được cho là động lực thúc đẩy 4 đứa con trai của lại của El Chapo “nối nghiệp” cha.

Theo tài liệu của Bộ Tư pháp Mỹ, Iván và JesúsGuzmán Sálazar là con trai vợ đầu của El Chapo, còn Joaquín và Ovidio Guzmán López là con vợ hai. Cartel Sinaloa thực chất là một liên minh của nhiều băng đảng khác nhau. Việc tranh giành quyền lực trong nội bộ Sinaloa là “chuyện thường ngày”. Dưới sự lãnh đạo của anh cả Iván, Los Chapitos đã “đè bẹp” được những đối thủ cạnh tranh nhăm nhe lấp đầy khoảng trống quyền lực sau khi El Chapo vào từ.

Thành công của Los Chapitos trước hết nằm ở sự tàn bạo của chúng. Một đại tá cảnh sát Sinaloa nghỉ hưu giấu tên trả lời hãng tin Reuters: “Thế hệ này tàn bạo hơn cha chú của chúng rất nhiều. Trước đây nếu El Chapo bắt được bạn thì hắn sẽ thẩm vấn bạn rồi mới giết. Con của hắn cứ giết bạn trước đã rồi hỏi gì thì hỏi”.

Vào năm 2019, quân đội Mexico đột kích vào một căn cứ của Los Chapitos ở thành phố Culiacán. Họ bắt được Ovidio, đứa em út trong bốn anh em, sau một cuộc đọ súng ác liệt. Bọn tội phạm liền phản công ngay lập tức. Chúng xách súng săn lùng binh lính, cảnh sát từng ngõ ngách một. Sau một cuộc đọ súng kéo dài vỏn vẹn 10 phút nhưng đã giết chết 14 người dân thường, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador đành phải ra lệnh thả Ovidio để chấm dứt cảnh đổ máu.

Ở Sinaloa bây giờ không ai không biết đến sự độc ác của 4 anh em. Người ta vẫn còn thì thầm với nhau câu chuyện cartel Sinaloa bắt cóc hai nhân viên văn phòng Tổng chưởng lý Culiacán rồi tra tấn họ bằng cách đóng đinh vào người, sau đó rút đinh ra và đổ tương ớt vào vết thương. Khi người ta tìm thấy xác của hai nạn nhân, họ đều chết vì một phát súng vào trán. Còn có tin đồn rằng bốn anh em giết kẻ thù của mình bằng cách cho con hổ chúng nuôi trong nhà xé xác nạn nhân.Sau khi El Chapo bị bắt vào năm 2016, Los Chapitos tranh giành quyền lực với “cánh tay phải” của ông trùm là Dámaso López. Hiểu rằng mình không thể đối đầu López chỉ bằng vũ lực, bốn anh em Guzmán bèn tấn công vào “ví tiền” của hắn. Chúng bí mật lấp con rạch dẫn nước từ đập Sinaloa đến các cơ sở chế biến thuốc phiện của López. López cuối cùng không chịu nổi phải “bỏ chạy lấy người”. Hắn bị tòa án Mexico kết án chung thân vào năm 2019, nhưng hai năm sau hắn lại biến mất khỏi nhà tù nơi giam giữ. Nhiều khả năng López đã tham gia chương trình bảo vệ nhân chứng của chính phủ Mexico.

Los Chapitos không chỉ tàn bạo mà còn có óc kinh doanh nữa. Bốn anh em sớm nhận ra tiềm năng của fentanyl trên thị trường Mỹ trong khi khu vực Bắc Mỹ khi đó vẫn chủ yếu nhập ma túy tổng hợp sản xuất ở Trung Quốc. Chúng bèn lập ra mạng lưới gồm các phòng thí nghiệm và nhà máy pha chế, rồi liên kết với tội phạm Trung Quốc nhằm nhập khẩu tiền chất ma túy từ nước này vào Mexico.

Phó Tổng chưởng ký Mỹ Lisa O. Monaco phát biểu trong một cuộc họp báo: “Những tên tội phạm chi ra $800 để mua tiền chất ma túy. Sau khi chế biến hóa chất thành viên hoặc bột fentanyl, chúng có thể thu về tới 640.000 USD. Khoản lợi nhuận khổng lồ này được cartel sử dụng để hối lộ quan chức, cảnh sát và xây dựng đội quân riêng của chúng”.

Hiện nay cứ 8 phút thì lại có một người Mỹ tử vong vì quá liều fentanyl. 4 anh em Guzmán là những kẻ chịu trách nhiệm lớn. Chẳng vậy mà chúng đang bị chính phủ Mỹ truy sát gắt gao. Cuối tháng trước nhà chức trách Mỹ đã công bố một loạt cáo trạng của 4 anh em, đồng thời tăng tiền thưởng truy nã cho Iván và Jesús Guzmán Sálazar lên con số kỷ lục 10 triệu USD. Cả bốn ông trùm đang bị Washington D.C. cấm vận.Về phần mình Los Chapitos gửi một bức thư ngỏ đến chính quyền Mỹ. Bức thư viết: “Chúng tôi chưa từng sản xuất, mua bán fentanyl hoặc bất kỳ chất dẫn xuất liên quan... Chúng tôi không nuôi hổ làm cảnh, và mọi lời đồn đoán về việc chúng tôi cho hổ ăn thịt người là sai sự thật... Chúng tôi đang là “vật thí mạng” bị người ta kết án oan”. Bức thư được công khai trên đài truyền hình Milenio của Mexico. Sau đó kênh TV này còn đăng tải cuộc phỏng vấn với José Refugio Rodríguez, luật sư riêng của gia đình Guzmán.

Chưa có lời giải

Kể từ khi Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador lên nhậm chức vào năm 2018, ông đã thay đổi hoàn toàn chiến lược chống ma túy. Nếu như hai người tiền nhiệm Felipe Calderón và Enrique Pena Nieto nổi tiếng về sự “mạnh tay”, sẵn sàng sử dụng quân đội tấn công những kẻ buôn ma túy thì ông López Obrador lại hướng đến việc giải quyết tận gốc tội phạm. Chính phủ Mexico bắt đầu tăng vốn cho những chương trình trợ cấp xã hội và dự án đầu tư kinh tế địa phương. Những đối tượng vị thành niên phạm tội ma túy được cân nhắc giảm án để sớm đưa về gia đình giáo dục lại. Mặt khác chính phủ cũng rà soát hàng loạt cơ quan hành pháp để tìm ra những đối tượng lạm quyền hay tham nhũng, cấu kết với cartel.

Trên phương diện bạo lực thì quả thật chiến lược mới của ông López Obrador đã lấy lại phần nào sự bình yên cho Mexico. Tỷ lệ ngộ sát ở Mexico giảm từ 30/100.000 người vào năm 2018 xuống còn 28/100.000 người vào năm 2021. Washington D.C. tuy nhiên khó có thể chấp nhận kết quả này bởi vì số lượng ma túy nhập khẩu từ Mexico mà Mỹ thu giữ được vẫn chưa giảm đến mức họ mong muốn - trong năm 2021, nhà chức trách Mỹ thu giữ được 414 tấn ma túy Mexico. Con số này trong năm 2022 là 297 tấn, giảm 28%. Ngược lại lượng fentanyl bị phía Mỹ thu giữ trong cùng khoảng thời gian đấy tăng 400% lên mức 6,39 tấn.

Phía Mỹ đang gây sức ép lên Tổng thống López Obrador nối lại các chiến dịch quân sự có sự hợp tác giữa những lực lượng Mexico với Cục Chống ma túy Mỹ (DEA). Hơn ba năm trước ông Obrador đã cho tạm dừng những chiến dịch này nhằm “hòa bình hóa” công cuộc phòng chống ma túy. Mặt khác chính phủ Mexico cũng thắt chặt chính sách thị thực cho nhân viên nhà nước ngoại quốc, khiến cho việc hoạt động tại quốc gia láng giềng của các đặc vụ DEA trở nên khó khăn hơn. Phe Cộng hòa tại Thượng viện Mỹ mới đây đã lên tiếng đe dọa trừng phạt kinh tế Mexico nếu như Tổng thống Obrador từ chối nới lỏng các quy định thị thực trên.Trong khi chính phủ Mexico và Mỹ còn đang tranh cãi với nhau, Los Chapitos đang củng cố vị thế của mình. Ở Sinaloa, chúng trở thành những “nhà hảo tâm” chuyên cung cấp thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác cho các hộ gia đình nghèo, hay là tạo công ăn việc làm cho thanh thiếu niên. Nhà báo địa phương Adrian López viết trên tờ Sinaloan Noroeste: “Không lâu sau khi Ovidio López được chính quyền thả, anh em hắn tổ chức một buổi hòa nhạc ở làng San Diego (60 km về phía nam Culiacán). Người dân vào cửa miễn phí và còn có cơ hội chơi xổ số trúng xe hơi, máy giặt và tủ lạnh. Phần thưởng nào cũng có dán miếng sticker có ba chữ JGL - tên viết tắt của Joaquín Guzmán Loera”.

Dưới lớp vỏ “nhà từ thiện”, Los Chapitos vẫn là những con buôn tàn nhẫn. Guero là một tên ma cô ở Culiacán. Hắn trả lời phóng viên hãng tin AP: “Los Chapitos làm chủ thị trường dọc theo đường bờ biển phía đông. Nguồn cung nằm trong tay họ, vận chuyển cũng trong tay họ, họ yêu cầu gì người bán lẻ như tôi cũng phải làm theo... Mới đây họ ra lệnh người bán lấy hàng của họ phải đồng loạt giảm giá bán lẻ để “diệt” đối thủ cạnh tranh của họ. Không ai muốn nhận một khoản lỗ như thế nhưng cũng chẳng ai dám từ chối cả”.

Chiến lược chống ma túy mới của Tổng thống López Obrador không phải là không có tác dụng. Vấn đề là “nanh vuốt” của cartel Sinaloa đã bám quá sâu vào Mexico. Trên một phương diện nào đó Los Chapitos đã trở thành những “ông vua con” cát cứ cả một vùng. Mặt khác nhu cầu về fentanyl nói riêng và ma túy tổng hợp nói chung ở Mỹ vẫn đang tăng theo từng năm. Hiện nay không có một câu trả lời rõ ràng nào cho việc lật đổ được sự thống trị của Sinaloa và đưa 4 anh em nhà Guzmán ra trước công lý. Vấn đề này lớn đến mức không chỉ một mình Mexico hay Mỹ có thể tự mình giải quyết.