Taliban đã không giành lại quyền kiểm soát Afghan trong một sớm một chiều, đó là một tiến trình của nhiều năm - thỏa thuận của chính quyền Trump

Taliban đã không giành lại quyền kiểm soát Afghanistan trong một sớm một chiều, và đó là một tiến trình của nhiều năm, sau thỏa thuận của chính quyền Trump với nhóm này vào năm ngoái đã giúp đẩy nhanh quá trình, Lisa Curtis, giám đốc Chương trình An ninh Ấn Độ - Thái Bình Dương tại Trung tâm An ninh mới của Mỹ, viết cho Foreign Affairs.

Curtis đã chỉ ra ba lỗi mà nhóm đàm phán, do Zalmay Khalilzad dẫn đầu, đã đưa ra vì "tuyệt vọng trong việc ký kết một thỏa thuận" và chấm dứt sự can dự của quân đội Mỹ kéo dài hàng thập kỷ ở Afghanistan. Đầu tiên, cô viết, là tin rằng cuối cùng Taliban sẽ ngồi lại với chính phủ Afghanistan để đưa ra một thỏa thuận chính trị lâu dài. Điều này khiến Washington loại Kabul khỏi các cuộc đàm phán của họ với Taliban ở Qatar, mà Curtis cho rằng "đã sớm trao quyền hợp pháp cho quân nổi dậy".

Sai lầm tiếp theo, theo quan điểm của Curtis, là Mỹ đã không "điều chỉnh tốc độ các cuộc đàm phán về mức độ bạo lực của Taliban." Các cuộc đàm phán vẫn tiếp tục ngay cả trong bối cảnh bạo lực trên thực địa ở Afghanistan đang leo thang, và cuối cùng Taliban chỉ phải "giảm bạo lực trong sáu ngày trước khi ký thỏa thuận." Cuối cùng, Curtis tin rằng chính quyền Trump đang hoạt động theo "mơ tưởng" rằng Taliban thực sự quan tâm đến các cuộc đàm phán chính trị thay vì chống lại con đường trở lại quyền lực của họ. Do đó, Mỹ đã buộc Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani trả tự do cho 5.000 tù nhân Taliban mà không đồng thời đảm bảo "sự nhượng bộ tương xứng" từ nhóm này.

Curtis viết: “Hoa Kỳ sẽ tốt hơn nhiều nếu đàm phán trực tiếp việc rút quân của mình với chính phủ Afghanistan, điều mà chính Ghani đã đề xuất vào đầu năm 2019. "Bằng cách đó, Hoa Kỳ sẽ tránh làm mất tinh thần đối với các đối tác Afghanistan khi Washington rút lui các lực lượng của Hoa Kỳ." Đọc về cách Curtis nghĩ rằng chính quyền Biden nên đối phó với Taliban trong tương lai tại Bộ phận Ngoại giao.

How America Should Deal With the Taliban

Khi Hoa Kỳ kết thúc sứ mệnh của mình ở Afghanistan, các nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ đã bắt đầu tính đến những thất bại của quân đội Hoa Kỳ trong hơn 20 năm chiến đấu. Nhưng kết cục thảm khốc của chiến tranh không chỉ là kết quả của xung đột vũ trang. Trong danh mục các sai lầm của mình, Washington cũng phải nghiêm túc đánh giá các nỗ lực ngoại giao của mình - đặc biệt là các cuộc đàm phán hòa bình với Taliban do nhà đàm phán Mỹ Zalmay Khalilzad dẫn đầu.

Cả Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Joe Biden đều nói rõ mong muốn của họ là chấm dứt sự can dự của quân đội Mỹ ở Afghanistan. Nhưng các cuộc đàm phán, phần lớn được tổ chức dựa trên các điều khoản của Taliban, không cần thiết cũng như không mong muốn - trên thực tế, thỏa thuận cuối cùng xảy ra ở Doha có khả năng đẩy nhanh chiến thắng của Taliban. Nếu Biden muốn lịch sử đánh giá việc rút quân khỏi Afghanistan là một quyết định chính sách đối ngoại có thể chấp nhận được, thì chính quyền của ông phải tính đến thất bại ngoại giao này và bắt đầu có cách tiếp cận cứng rắn hơn và thực tế hơn đối với Taliban. Làm như vậy là cách duy nhất để ngăn chặn sự tái hợp của một điểm nóng khủng bố toàn cầu.

Thật không may, sự tuyệt vọng của chính quyền Trump trong việc ký kết một thỏa thuận sẽ khiến quá trình này trở nên khó khăn hơn. Ba năm đàm phán đã trao quyền cho những người theo phe cứng rắn của Taliban, nhiều người trong số họ hiện đóng vai trò trung tâm trong chính phủ lâm thời mới — bao gồm cả thủ lĩnh mạng lưới Haqqani có liên kết với al Qaeda là Sirajuddin Haqqani. Khi họ xây dựng một chiến lược sau khi rút quân, các quan chức Hoa Kỳ do đó phải thay đổi chiến lược ngoại giao của họ — đánh giá Taliban bằng các hành động của họ trước khi cấp cho họ sự công nhận quốc tế hoặc hỗ trợ kinh tế. Cách tiếp cận này, cùng với một chiến lược chống khủng bố mới, là cách tốt nhất để bảo vệ các lợi ích quan trọng của Hoa Kỳ trong những năm tới.

Mặc dù Hoa Kỳ đã trải qua nhiều năm bị khóa trong các cuộc đàm phán với Taliban, nhưng cách tiếp cận của Washington đối với các cuộc đàm phán đó thường được xác định bằng sự mơ tưởng. Cái gọi là Báo cáo về Afghanistan — tài liệu mật do The Washington Post xuất bản vào tháng 12 năm 2019 — cho thấy các nhà lãnh đạo quân đội Hoa Kỳ thường đưa ra những đánh giá lạc quan về tình hình quân sự hoặc nói với giới lãnh đạo chính trị rằng Hoa Kỳ đã “quay đầu” trong cuộc chiến chống lại Taliban, ngay cả khi sự thật cho thấy khác. Với tư cách là phó trợ lý của chủ tịch và giám đốc cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia khu vực Nam và Trung Á từ năm 2017 đến năm 2021, tôi đã chứng kiến ​​các quan chức dân sự cấp cao phớt lờ hoặc bỏ qua những sự thật không phù hợp với chương trình ngoại giao của họ.

(Lỗi thứ nhất) Dự đoán này đã tạo ra một số sai sót đàm phán nghiêm trọng mà cuối cùng đã dẫn đến việc xác định kết quả thỏa thuận Doha, thỏa thuận mở đường cho việc Mỹ rút quân để đổi lấy việc Taliban cam kết chống khủng bố và không tấn công lính Mỹ trên đường rút lui. Sai lầm đầu tiên - kết quả của một niềm tin sai lầm rằng cuối cùng Taliban sẽ đồng ý đàm phán với chính phủ do Mỹ hậu thuẫn ở Kabul - là quyết định của Hoa Kỳ loại trừ chính phủ Afghanistan khỏi các cuộc đàm phán, điều này đã sớm trao quyền hợp pháp cho Taliban.

Lỗi thứ hai là không điều chỉnh được tốc độ của các cuộc đàm phán về mức độ bạo lực của Taliban. Việc Washington không sẵn sàng tạm dừng các cuộc đàm phán, ngay cả trong bối cảnh bạo lực leo thang, cho thấy sự tuyệt vọng của Hoa Kỳ đối với một thỏa thuận. Cuối cùng, yêu cầu duy nhất mà Washington áp đặt với Taliban là giảm bạo lực trong 6 ngày trước khi ký thỏa thuận.

Lỗi thứ ba, dựa trên sự mơ tưởng rằng Taliban thực sự quan tâm đến việc đàm phán một dàn xếp chính trị hơn là chiến đấu để giành lại quyền lực của họ, là buộc Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani phải trả tự do cho 5.000 tù nhân Taliban mà không có sự nhượng bộ tương xứng từ Taliban, chẳng hạn như giảm bạo lực.

Trong số các tù nhân Taliban được thả có trung sĩ Qari Hekmatullah của quân đội Afghanistan, người vào năm 2012 đã sát hại ba binh sĩ Australia trong máu lạnh khi họ nghỉ ngơi tại căn cứ của mình. Thủ tướng Australia Scott Morrison đã cầu xin Trump không buộc Ghani phải thả Hekmatullah. Không cần thiết phải giải thoát cho kẻ giết người Taliban cứng rắn này, đặc biệt là khi một trong những đồng minh đáng tin cậy nhất của Washington phản đối nó. Về phần mình, chính quyền Trump hy vọng rằng việc Hekmatullah được thả sẽ tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình — một niềm tin hóa ra là hoàn toàn vô căn cứ. Thay vào đó, Taliban sử dụng quy trình Doha để nâng cao tính hợp pháp quốc tế của họ và chia rẽ giới lãnh đạo Afghanistan.

Nhìn chung, sự nhượng bộ của Hoa Kỳ đã làm suy yếu chính phủ Ghani, gieo rắc chia rẽ giữa các nhà lãnh đạo chống Taliban và báo hiệu cho lực lượng an ninh Afghanistan rằng Hoa Kỳ đang đổi ngựa, đánh mất ý chí chiến đấu của họ. Hoa Kỳ lẽ ra nên thương lượng trực tiếp việc rút quân của mình với chính phủ Afghanistan, điều mà chính Ghani đã đề xuất vào đầu năm 2019. Làm như vậy, Hoa Kỳ sẽ tránh làm mất tinh thần đối với các đối tác Afghanistan khi Washington rút lui các lực lượng của Hoa Kỳ. Thay vào đó, bằng cách đồng thời rút quân và thực hiện một thỏa thuận chính trị với kẻ thù của chính phủ trong 20 năm, Washington cuối cùng đã giao đất nước cho Taliban.


Dịch từ: https://theweek.com/afghanistan/1005...eturn-to-power
Nguồn tiếng Việt: https://www.vietnamngaymai.com/node/62026