Al Jassasiya là một thành phố nằm trên góc sa mạc hoang vắng và cằn cỗi tại bờ biển Đông Bắc Qatar, chứa đựng những công tŕnh nghệ thuật bằng đá lớn và quan trọng nhất của đất nước này. Con người của nhiều thế kỷ trước đă coi một loạt các mỏm đá vôi trũng thấp nơi đây như một tấm vải đặc biệt để chạm khắc những biểu tượng, họa tiết và đồ vật xoay quanh cuộc sống thường ngày của họ. Tuy nhiên, ư nghĩa đằng sau những công tŕnh chạm khắc ngoạn mục ấy hiện vẫn chưa thể được lư giải một cách hợp lư.
Al Jassasiya cách thủ đô hiện tại của Qatar khoảng một giờ đồng hồ đi xe về phía Bắc và gần cảng trồng lê cổ thụ Al Huwaila. Cuối năm 1973, đầu năm 1974, một nhóm người Đan Mạch do nhà khảo cổ học Holger Kapel và con trai dẫn đầu đă tiến hành khám phá và lập nên danh mục đầu tiên của khu vực này bằng những h́nh ảnh và bản vẽ.
Từ đó đến nay, các nhà khảo cổ học đă t́m được tổng cộng khoảng 900 tác phẩm chạm khắc trên đá tại Al Jassasiya. Chúng bao gồm nhiều loại hoa văn đặc biệt và h́nh ảnh những con thuyền chỉ có thể nh́n thấy được từ trên cao. Ferhan Sakal, trưởng bộ phận khai quật và quản lư tại Bảo tàng Qatar cho biết: “Nghệ thuật chạm khắc ở Al Jassasiya vô cùng độc đáo và không thể t́m thấy được ở bất kỳ nơi nào khác. Những tác phẩm này đă thể hiện sự sáng tạo và kỹ năng quan sát của các nghệ nhân làm ra chúng”.
Một trong những dấu vết chạm khắc nổi bật tại Al Jassasiya là hai hàng hố song song, mỗi hàng gồm 7 hố. Có giả thuyết cho rằng những chiếc hố này đă từng được sử dụng để chơi mancala - một tṛ chơi phổ biến từ thời cổ đại. Tuy nhiên, nhiều người khác đă phản bác giả thuyết này bằng cách chỉ ra rằng những chiếc hố nơi đây quá nhỏ để chứa vừa bất kỳ viên đá nào, đồng thời có nhiều hố được chạm khắc trên sườn dốc - dạng địa h́nh bất lợi để chơi tṛ này.
Về ư nghĩa thực sự của các công tŕnh, Sakal thừa nhận: “Rất khó để trả lời. Chúng tôi không có manh mối trực tiếp nào về các họa tiết được sử dụng ở Al Jassasiya. Theo tôi, chúng có thể thuộc về những nghi lễ nào đó nhưng đă quá lâu đời để giải thích được. Các tác phẩm này có thể không được thực hiện cùng lúc với nhau”.
Các chuyên gia tham gia nghiên cứu khu vực Al Jassasiya đều đồng ư với quan điểm cho rằng không thể nhận định một cách chắc chắn về khoảng thời gian và người tạo ra những tác phẩm bằng đá tại Al Jassasiya. Họ cũng cho rằng những tác phẩm này đều vô cùng đặc biệt và một trong những thứ đặc biệt nhất phải kể đến những con thuyền.
Hầu hết những con thuyền nh́n từ trên cao xuống đều có h́nh con cá với đuôi nhọn và hàng mái chèo, được chạm khắc bằng một loại công cụ kim loại nhọn. Các chi tiết trên sườn thuyền cùng nhiều lỗ cắt ngang cho thấy cột buồm của thuyền có độ chắc chắn. Một vài trong số đó được trang bị thêm chi tiết về mỏ neo Ả Rập truyền thống hoặc mỏ neo Châu Âu.
Frances Gillespie và Faisal Abdulla Al Naimi, tác giả của một cuốn sách về những điều bị ẩn giấu tại Qatar lưu ư: “Thuyền đóng một vai tṛ quan trọng trong tín ngưỡng của các dân tộc cổ đại, được coi là phương tiện để di chuyển sang thế giới bên kia, điển h́nh là câu chuyện người lái đ̣ Charon chở linh hồn người chết qua sông Styx để đến cơi tử trong thần thoại Hy Lạp. Đây có thể là ư nghĩa đằng sau những bức chạm khắc thuyền này”.
|