1.- Hồi nhỏ ở dưới quê, nhà ḿnh ở gần gia đ́nh một ông người Bắc di cư tên là Mười. Chẳng biết tên thật là ǵ, nhưng v́ ông chạy xe lam, nên lũ nhỏ trong xóm gọi ông bằng cái tên chú “Mười Xe Lam. Thím Mười là người miền Nam, ít nói, hiền lành, đẻ liền tù t́ cho ông một dây 4 thằng con trai đặt tên đầy “chất thơ” lần lượt là Chung, Thủy, Muôn, Đời. Trong 4 đứa con chú Mười, Chung và Thủy lớn hơn hẳn, thằng Muôn bằng tuổi ḿnh, c̣n thằng Đời kém 2 tuổi. Cả 4 đứa khỏe như trâu nhưng ngặt một nỗi đều học dốt, nhất là thằng Muôn.Nó chuyên môn copy bài của ḿnh kèm theo lời dụ khị “tao sẽ nói bố cho mày đi 1 cuốc xe lam miễn phí.”
Thời ấy, sau 1975 ít năm, mọi người nghèo lắm, mà nhà chú Mười có 1 chiếc xe lam th́ oai vô cùng. Mà ông oai thật, ít nhất là chửi con. Điều đặc biệt mỗi lần chửi ông hay nhắc tới chữ “vợ.” Học dốt, bị điểm kém, ông chửi “lớn lên đi chợ cho vợ.” Nặng hơn, ông chửi “giặt quần cho vợ.” Tham ăn, không nhường em, keo kiệt bủn xỉn, ông chửi “lớn lên sẽ phát tiền chợ cho vợ.”
Mỗi lần chửi thằng Muôn ông hay cài tên ḿnh vào so sánh, “sao cái thằng K. con bác H. nó học giỏi như thế, c̣n mày… như thế.” Lúc nghe câu ấy dù rất thương Muôn, nhưng trong ḷng ḿnh cũng hơi khoai khoái.
2.
Khi ấy, bảy tám tuổi đầu, ḿnh chẳng biết cái việc “đi chợ cho vợ” nó “nặng” đến cỡ nào nhưng được đi chợ với mẹ th́ sướng vô cùng. Dù chỉ có nhiệm vụ trông xe đạp, nhưng v́ nhà đông anh em, nên sướng nhất là được mẹ thưởng bằng cách cho chọn quà trước tiên.
Lớn lên một chút, tuổi 14, 15, mỗi khi mẹ sai ra cái chợ nhỏ gần nhà mua bó rau, bịch dầu hay mấy thứ lặt vặt th́ bắt đầu biết ngượng với lũ con gái. Ngại chữ “chợ” từ đó.
Để rồi, trong suốt thời sinh viên tuổi trẻ ở Sài G̣n, ngủ nhà thuê, ăn cơm bụi, và ngay cả sau khi lấy vợ, hiếm khi nào ḿnh đặt chân vào chợ.
Và rồi mọi chuyện đổi thay 180 độ khi đặt chân đến Mỹ.
3.
Ban đầu th́ việc rất nhỏ: “Anh đi làm về tạt ngang mua cho con b́nh sữa.” Vài lần sau th́ sữa kèm theo tă. Rồi th́ giấy, baby food, bánh ḿ, trái cây…
Thấy êm êm, vợ bắt đầu lấn tới: “Nhỏ bạn em nói chợ đó bán cá ngon, anh đi mua vài ‘pao’ rồi mua cho em ít đồ em ghi cái ‘list’ đây này.”
Ít lâu sau th́ giọng của vợ như “ra lệnh”: “Anh đi chợ cho em. Em ghi cái ‘list’ sẵn, cứ thế mà mua, đừng mua linh tinh, về ăn không được, bỏ phí lắm.”
Và cứ thế, “tay nghề” đi chợ của ḿnh khá lên và trở thành chuyên nghiệp hồi nào chẳng hay, sau 10 năm ở Mỹ.
4.
Thú thật, ban đầu đi chợ Mỹ th́ “chẳng có vấn đề ǵ” v́ đàn ông Mỹ đi chợ ầm ầm. Nhưng chợ Việt Nam th́ hơi oải, nhất là khi gặp vài nàng xinh xinh hay người quen nh́n ḿnh bằng con mắt có vẻ nửa “xót thương” nửa “cảm phục.”
Nhưng “Lâu dần đời người cũng qua! Như người ta nói phải t́m niềm vui trong công việc. Nếu chịu khó quan sát, bạn sẽ thấy đi chợ là một việc rất thú vị. Chợ giống như một xă hội thu nhỏ, cũng hỉ nộ, ái ố, ́ xèo.
“À, cái cô cashier này mặt lạnh lắm nha, không bao giờ cười khi tính tiền cho khách. C̣n ông nhân viên quày rau lười muốn chết, ớt hiểm để chần dần ngay đó mà hỏi, chả nói ‘hổng biết’…
Ui, cái cô tre trẻ đi trước cái ông ngoài sáu mươi, lâu lâu ngoái lại hỏi ‘anh muốn mua ǵ hôn,’ đích thị là nàng vừa được ổng rước từ Việt Nam sang.
‘Thằng cha bán cá này dữ thật, bà cụ mới tḥ tay vào mấy khứa cá mà hắn giăy lên như đỉa phải vôi…’
Đó là những “h́nh ảnh thân thương” mà bạn thường gặp.
Chẳng thế mà nhiều ông coi việc đi chợ cho vợ là cái “thú đau thương” và đôi khi là “nỗi ám ảnh khôn nguôi” như anh bạn cùng sở với ḿnh.
Tám giờ rưỡi tối, trước khi xô ghế ra về, anh bạn bấm phone, “Em hả, hôm nay đi chợ mua ǵ?”
Đầu dây bên kia tiếng vợ (hơi gắt) vang lên: “Ai nói anh hôm nay đi chợ? Không mua ǵ hết á, về đi cả nhà đợi cơm đây nè!” Anh bạn hơi ngượng, nhỏ nhẹ “vậy mà anh cứ tưởng…”
5.
Năm ngoái về thăm nhà, ngồi chưa ấm chỗ, ba đă giục “con sang nhà chú Mười thắp cho chú cây nhang, chú mất 6 tháng rồi.”
Ḿnh sang ngay. Căn nhà cũ giờ khang trang, đủ tiện nghi như ở thành phố. Nghe nói 4 thằng con chú giờ đều có vợ con, theo nghề cha, khá giả, mỗi thằng làm chủ 1 chiếc xe đ̣ liên tỉnh. Thằng Muôn giờ giữ căn nhà từ đường. Ở tuổi 40 nó trông oai vệ c̣n hơn cả chú Mười ngày xưa.
Sau màn chào hỏi, Muôn sai vợ: “Đi chợ mua ít đồ nhậu về làm đăi anh K. coi.” Vợ nó cung cúc làm ngay tắp lự, chưa tới nửa tiếng sau đă thấy tiếng xào nấu ́ xèo dưới bếp.
Ḿnh bảo, tao thắp cho ông già cây nhang? Thằng Muôn nh́n ḿnh cảm động. Xong, nó hỏi, “Mày khấn ǵ thế?” Ḿnh ậm ừ, “Không có ǵ, không có ǵ.”
Thực ra là ḿnh giấu. Không lẽ kể với Muôn lời khấn này: “Chú Mười ơi, ngày xưa chú chửi sai rồi. Đáng lư chú phải chửi là,“Học giỏi cho lắm, bôn ba cho lắm, cũng đi chợ cho vợ mà thôi!”