Trong xă hội phong kiến xưa “Nam nữ thụ thụ bất thân” nên hôn nhân cần phải người môi giới. nếu yêu nhau, cưới hỏi không cần mối lái sẽ bị chê trách là “Phải ḷng nhau” “Mắc phải bùa yêu”. Nguyễn Du đă vạch đường cho Kim Trọng. Thuư Kiều cứ yêu nhau rồi sẽ “Liệu bài mối manh” nên các cụ nhà nho mới kịch liệt phản đối khuyên con cháu rằng:
“Đàn ông th́ chớ Phan Trần,
Đàn bà th́ chớ Thuư Vân, Thuư Kiều”
Chu Mạnh Trinh vịnh Kiều c̣n nói: “Chỉ v́ một tội mối manh chưa có, thề thốt đă nhiều; trăng gió mắc vào, phồn hoa dính măi”…Nếu không có “Nhà băng đưa mối” th́ nhà trai làm sao biết được người thục nữ trong cửa các pḥng khuê.
Trong xă hội cũ, có những người chuyên làm nghề mối lái, nếu đẹp đôi vừa lứa th́ bà mối sẽ trở thành ân nhân suốt đời. lễ tơ hồng xong, tạ bà mối một nửa mâm xôi, nửa con gà kèm theo chiếc áo lụa. Chẵn tháng con đầu ḷng thế nào cũng cố mời bà mối đến dự, để tỏ nghĩa tri ân. Nhưng cũng có nhiều tai hoạ do những bà mối có động cơ bất chính gây nên, để đôi trẻ suốt đời mang mối hận v́ phận hẩm duyên hiu:
…”Hoặc là bởi “Mẹ thầy lộn quưt”, quên những thói mơ tôm mảng cá, qua lại ít nhiều ngọt miệng, ép uổng duyên cô nông nỗi thế, nặng tiền tài mà nhẹ gánh t́nh chung. Hay v́ chưng “Mối lái đèo ḅng”, chẳng nhằm khi vào lộng ra khơi, nói phô mật ngọt rót vào tai, dỗ dành phận gái ngẩn ngơ t́nh, già nhân sự để non quyền tạo hoá”…
(Trích “Văn tế sống người con gái” – Một bài văn tế khuyết danh được truyền tụng ở Hà Tĩnh vào đầu TKXX).
ở xă hội mới cũng cần có bà mối, bà mối thời nay là người cố vấn, người đỡ đầu cho đôi trẻ xây dựng hạnh phúc lâu dài. trong tương lai, có lẽ vai tṛ của bà mối là những phương tiện thông tin đại chúng (như quảng cáo trên Đài truyền thanh truyền h́nh, báo chí, chụp ảnh) và những công ty du lịch, câu lạc bộ những người độc thân