Tương lai mịt mờ của TikTok

[june04]

Sự hoài nghi của lưỡng đảng trong Quốc hội Mỹ đang làm mờ đi tương lai của nền tảng mạng xã hội có 150 triệu người Mỹ sử dụng này.
CEO TikTok đã không làm hài lòng những cái đầu “nóng”

Trong phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ hôm 23/3 vừa qua, Giám đốc điều hành (CEO) TikTok Shou Zi Chew đã bị các nghị sĩ từ cả Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa “hỏi xoáy” trong 5 giờ liên tục. Mặc dù ông Shou Zi Chew đã tìm cách trấn an các nghị sĩ Mỹ rằng công ty sẽ đảm bảo các cam kết của mình, đặc biệt liên quan đến việc bảo vệ dữ liệu người dùng.

Tuy nhiên, Hạ nghị sĩ Frank Pallone, đảng viên Đảng Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Thương mại và Năng lượng Hạ viện, đã phản ứng thẳng thừng trước những cam kết của Giám đốc điều hành TikTok rằng: “Tôi không tin”. Có đồng quan điểm, Hạ nghị sĩ Lisa Blunt Rochester thuộc bang Deleware cho hay: “Tôi không cảm thấy bị thuyết phục bởi bất kỳ điều gì ông nói cho đến nay và thực sự thì tôi cho rằng những lập luận đó làm dấy lên nhiều câu hỏi hơn là đưa ra câu trả lời”.

Vài giờ trước phiên điều trần, một người phát ngôn của Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ sẽ “kiên quyết phản đối” yêu cầu gần đây của chính quyền Mỹ rằng các chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok bán cổ phần nếu không sẽ bị cấm. Các nghị sĩ Mỹ đã chỉ ra tuyên bố đó như một bằng chứng cho thấy công ty có quan hệ với Chính phủ ở Bắc Kinh.

Theo đó, Chủ tịch Ủy ban Thương mại và Năng lượng Hạ viện, Hạ nghị sĩ Cathy McMorris Rodgers đã kêu gọi cấm ứng dụng do ByteDance có trụ sở tại Bắc Kinh sở hữu. Các nghị sĩ và quan chức tình báo Mỹ cũng lo ngại rằng các quan chức chính phủ Trung Quốc có thể tiếp cận dữ liệu của người sử dụng Mỹ từ ByteDance bởi luật pháp Trung Quốc cho phép các nhà chức trách có thông tin của công ty để phục vụ cho các mục đích liên quan đến an ninh quốc gia.

Ông Shou Zi Chew thừa nhận các nhân viên ở Trung Quốc vẫn có thể tiếp cận một số dữ liệu của Mỹ nhưng điều này sẽ chấm dứt khi công ty hoàn tất việc xóa sổ nó khỏi các server ở Singapore và Virginia như một phần của dự án Project Texas. Dù vậy, một số nghị sĩ Mỹ cho rằng dự án trên vẫn không phù hợp để bảo vệ các dữ liệu của Mỹ. Sự hoài nghi của lưỡng đảng càng làm mờ đi tương lai của nền tảng mà TikTok cho biết hiện được 150 triệu người Mỹ sử dụng.

Thế khó của TikTok đã khiến công ty này trở thành tâm điểm của mối quan hệ căng thẳng giữa hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới khi họ tranh cãi về các vấn đề bao gồm chính sách thương mại, giám sát và phát triển công nghệ. Mỹ đã tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với các công ty Trung Quốc và Bắc Kinh đã triển khai các biện pháp thực thi quy định và các chiến thuật gây áp lực khác đối với các doanh nghiệp Mỹ.

Kết quả là các danh sách đen thương mại của cả hai bên đã xuất hiện tên của những công ty viễn thông có trụ sở tại Trung Quốc là Huawei và ZTE, cũng như các nhà thầu quốc phòng Mỹ Lockheed Martin và Raytheon. Bà Lindsay Gorman, thành viên cấp cao về các công nghệ mới nổi tại Quỹ Marshall của Đức, đồng thời là cựu cố vấn Nhà Trắng nhận định: “Cuộc đối đầu về TikTok là dấu hiệu cho thấy sự kết thúc của một kỷ nguyên. Thời đại mà quan hệ kinh doanh Mỹ-Trung có thể tiếp tục mà không cần cân nhắc về địa chính trị đã qua rồi”.

Sau khi kết thúc phiên điều trần, người phát ngôn Brooke Oberwetter của TikTok nói rằng vấn đề chính trị đã chi phối phiên điều trần, phớt lờ các giải pháp mà TikTok đang thực hiện để bảo vệ dữ liệu người dùng và loại bỏ nội dung có hại cho giới trẻ khỏi trang web. Phiên điều trần cũng đã làm sáng tỏ một phần về cách Quốc hội có thể giải quyết nhiều vấn đề với TikTok mà các nhà lập pháp đã nhấn mạnh.

Một số dự luật đang được xem xét tại Quốc hội nhằm cấm hoàn toàn TikTok, điển hình là bằng cách cấm các công ty Mỹ kinh doanh với họ. Nhưng một lệnh cấm đối với TikTok phải đối mặt với những rào cản thực tế và pháp lý, và hai thẩm phán liên bang đã bác bỏ những nỗ lực làm như vậy trước đó của cựu Tổng thống Donald Trump. Bất kỳ biện pháp cứng rắn nào cũng tiềm ẩn rủi ro chính trị, đặc biệt là đối với các đảng viên Đảng Dân chủ, những người có xu hướng nhận được nhiều sự ủng hộ hơn từ những cử tri trẻ tuổi vốn là đối tượng lớn sử dụng TikTok.

Điều không thể xảy ra

Các nhà phân tích và chuyên gia pháp lý sử dụng cụm từ này để miêu tả việc bán TikTok cho các nhà đầu tư Mỹ, đặc biệt là sau khi Chính phủ Trung Quốc coi công nghệ của TikTok là nhạy cảm và đã có những bước đi từ năm 2020 nhằm đảm bảo Bắc Kinh có quyền phủ quyết bất kỳ giao dịch mua bán nào của ByteDance.

Chính phủ Trung Quốc coi một số công nghệ tiên tiến, bao gồm các thuật toán đề xuất nội dung, là rất quan trọng đối với lợi ích quốc gia. Các thuật toán của TikTok đề xuất video hấp dẫn cho người dùng được cho là chìa khóa thành công của nền tảng. Dựa trên hành vi của người dùng, các thuật toán đưa ra các đề xuất video mới làm người dùng tiếp tục “dán mắt” vào màn hình.

Vào tháng 12/2022, các quan chức Trung Quốc đã đề xuất siết chặt các quy định liên quan đến các hoạt động bán công nghệ cho người mua nước ngoài. Giám đốc đầu tư của quỹ bất động sản Kaiyuan Capital, ông Brock Silvers cho biết: “Tất nhiên Bắc Kinh không có tiếng nói trong quyết định TikTok của Mỹ nhưng họ sẽ giữ quyền phê duyệt cuối cùng đối với việc mua bán như vậy. Dường như Bắc Kinh sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào mà khiến thuật toán của TikTok ra khỏi tầm kiểm soát của họ”.

Tháng 8/2020, sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ cấm TikTok trừ khi bán lại cho Mỹ, các nhà quản lý Trung Quốc đã lần đầu tiên bổ sung các thuật toán vào danh sách công nghệ bị hạn chế trở thành sản phẩm mua bán đối với người mua nước ngoài.

Trong một bài viết trên Tân Hoa Xã mới đây, Giáo sư Cui Fan chuyên về thương mại tại Đại học Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế cho biết các quy định bổ sung đồng nghĩa với việc ByteDance sẽ cần giấy phép của chính quyền Bắc Kinh trong việc bán công nghệ thuật toán. “Một số công nghệ tiên tiến có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và lợi ích xã hội, chính vì vậy chúng cần được đưa vào quản lý kiểm soát xuất khẩu”, Giáo sư Cui Fan nhận định.

Sau khi chính phủ Trung Quốc bổ sung quy định hạn chế xuất khẩu đối với công nghệ thuật toán, thương vụ TikTok dự định bán cho Oracle và Walmart vào năm 2020 gặp trở ngại. Giờ đây, công ty này một lần nữa bị cuốn vào một cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa Washington và Bắc Kinh. Nhà nghiên cứu Alex Capri tại Quỹ Hinrich cho biết: “Các phiên điều trần của TikTok ở Mỹ đánh dấu sự khởi đầu cho các biện pháp hạn chế đối với tất cả các công ty công nghệ Trung Quốc sau này. Tôi không nhìn thấy tương lai Bắc Kinh để các công nghệ như thuật toán TikTok rơi vào tay Washington”.

Tuần trước, một quan chức cấp cao thuộc cơ quan quản lý truyền thông kỹ thuật số và truyền thông của Trung Quốc đã đến văn phòng của ByteDance. Theo một thông báo mà cơ quan quản lý đăng trên website, nhà chức trách kêu gọi công ty cải thiện việc sử dụng thuật toán đề xuất để truyền năng lượng tích cực và tăng cường đánh giá nội dung trực tuyến. Chuyến thăm nêu bật quyết tâm của Bắc Kinh trong việc kiểm soát chặt chẽ các công ty công nghệ lớn mạnh nhất của nước này.

Theo nền tảng dữ liệu kinh doanh Qichacha, tháng 4/2021, một tổ chức Chính phủ Trung Quốc đã mua lại 1% cổ phần ưu tiên trong một công ty con của ByteDance ở Bắc Kinh. Công ty con này kiểm soát giấy phép hoạt động của Douyin, ứng dụng chị em của TikTok tại Trung Quốc và Toutiao, một ứng dụng tổng hợp tin tức.

Tháng 3/2022, Cục Quản lý Không gian mạng đề ra một quy định chưa từng có, yêu cầu các công ty Internet phải đăng ký thuật toán đề xuất với mình. Ông Winston Ma, giáo sư trợ giảng tại Đại học Luật New York, cho biết sự xuất hiện của các quy tắc mới cho thấy các thuật toán đề xuất của TikTok sẽ chịu sự kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc.

Về phần mình, TikTok đang dựng lên các rào cản về mặt kỹ thuật và tổ chức nhằm trấn an những nhà quản lý phương Tây rằng sẽ giữ an toàn dữ liệu người dùng. Theo Dự án Texas, chính phủ Mỹ và các công ty bên thứ ba như Oracle sẽ được phép giám sát ở một mức độ nào đó đối với các hoạt động dữ liệu của TikTok. TikTok đang thực hiện một kế hoạch tương tự cho Liên minh châu Âu (EU) có tên là Dự án Clover. Tuy nhiên, động thái đó không làm các quan chức Mỹ yên tâm.

Ông Alex Capri chỉ ra ngay cả khi TikTok được bán cho một công ty bên Mỹ, những lo ngại sẽ vẫn còn. “Việc thay đổi quyền sở hữu của TikTok chẳng giải quyết được gì. Vấn đề thực sự là cách bảo mật dữ liệu chung và ai là người cuối cùng có quyền truy cập vào dữ liệu”, vị chuyên gia kết luận.