Quê mẹ tôi ở Trung Bộ. Nhà người - tôi không làm thơ đâu - ở bên kia một ḍng sông nhỏ, êm kín với hai bờ lau xanh.
Chính ở nơi này, lúc người mới mười lăm tuổi, th́ một t́nh duyên đẹp đẽ gây nên sự gặp gỡ giữa hai người xa lạ.
Mẹ tôi thường thuật lại cho tôi nghe cuộc nhân duyên ngày trước, thuật lại bằng một giọng rất thờ ơ, h́nh như cho sự kết hôn với ba tôi là một điều không đáng nói. Tôi lọt ḷng mẹ tôi đă ngót bốn mươi tuổi, thế nghĩa là tôi biết ṭ ṃ hỏi đến chuyện tâm t́nh của người, th́ người đă già.
Câu hỏi luôn luôn của tôi là:
- Hả mẹ, mẹ lấy ba có xe ô tô đi đưa dâu không mẹ?
Mẹ tôi cười, một cái cười chua chát cực điểm:
- Có con ạ. Mẹ lấy ba con có những ba mươi chiếc ô tô kia!
Tuy nhỏ, tôi hiểu ngay đó là một lời than kín. Thực ra, mẹ tôi lấy chồng trong một hoàn cảnh túng thiếu hết sức. Ba tôi hồi ấy c̣n nghèo, như phần nhiều những người bạn cùng nước mới sang đây.
Ngày c̣n nhỏ, tôi yêu mẹ tôi một cách bịn rịn. Người ch́u tôi, có lẽ v́ người đoán thấy ở tôi một số phận thiếu êm vui. Tôi đ̣i ǵ là người cho. Tôi muốn ǵ là người ch́u ư. Sự nâng niu ấy rơ rệt đến nỗi ba tôi thường phải kêu:
- Cứ ch́u nó như thế, th́ chưa biết nó hư ngày nào.
Câu nói ghẻ lạnh làm tôi tủi nhục, nhiều lần ̣a lên khóc. Mẹ tôi sợ tôi bị đ̣n, vẫy giấu tôi ra một nơi, ôm lấy tôi mà vuốt ve. Cứ thế, mỗi lần sự khắc khổ của người cha làm tôi đau đớn, th́ một bàn tay âu yếm lại xoa dịu ḷng tôi ngay. Tâm t́nh của trẻ con rất đơn sơ mà cũng rất phức tạp. Tôi làm nũng mẹ tôi luôn để thấy cái thú làm lành của người sau những cơn thịnh nộ. Tôi chạy nhảy cùng nhà, la hét cốt để mọi người biết tôi có quyền la hét, hay muốn làm ǵ th́ làm.
Năm lên tám, tôi cắp sách vào học tại một trường huyện. Nhà trường gần ngay chợ. Mẹ tôi, mỗi lần dọn hàng về, đều dừng lại trước cổng trường đưa bánh cho tôi vào những giờ nghỉ.
Có một lần mẹ tôi vô ư gọi to lên, giữa khi tôi đang ngồi trong lớp học.
- Con ơi, ra lấy bánh, mau!
Tôi giật ḿnh nh́n ra th́ thấy cái bánh gị đặt trên tay mẹ tôi, đưa qua hàng rào. Dưới nắng vàng vọt của buổi chiều hè, tôi nhận thấy mẹ tôi vui mừng một cách đáng thương. Một tay người giữ chiếc nón, c̣n tay kia th́ run run. Người lách ḿnh, cho khỏi bị gai ở hàng rào vướng. Quần áo người tiều tụy nhuộm ánh nắng xế chiều:
- Mau ra lấy bánh cho mẹ về, con!
Tôi đưa mắt nh́n thầy giáo rồi lại nh́n mẹ tôi. Sau cùng tôi đánh bạo nên xin phép:
- Thưa thầy, thầy cho con ra để mẹ con hỏi.
Thầy giáo tôi đă mải xem quyển sách, gắt:
- Không đi đâu cả, ngồi đấy!
Nói xong, thầy b́nh tĩnh lẩm nhẩm: “C'est parfait! parfait!” Tôi về chỗ, đưa tay ra hiệu cho mẹ tôi ném bánh xuống đất, v́ tôi không ra được, mẹ tôi không hiểu lại gọi to thêm.
Lần này, thầy giáo ngoảnh mặt lên, nh́n ra ngoài rồi hỏi mẹ tôi:
- Bà kia muốn ǵ?
Tôi đứng ngay dậy thưa:
- Thưa thầy... Mẹ con...
- Xin cho nghỉ à!
Tôi cuống lên, run run đáp:
- Thưa thầy, không ạ, mẹ con... mẹ con đưa bánh!
Thầy giáo tôi buông dài một tiếng "ôi chao" như hơi gió và bảo tôi:
- Cút ra ăn đi, rồi vào ngay, nghe không?
Tôi sung sướng, suưt nhảy qua cửa sổ. Ra đến nơi, mẹ tôi hỏi:
- Sao lâu thế?
Tôi phụng phịu:
- Mẹ gọi to làm thầy giáo gắt. Từ rày có thấy con ra chơi mẹ hẵng đưa, c̣n không th́ mẹ đem về cất vào ngăn kéo khóa lại kỹ cho con.
Mẹ tôi mỉm cười nh́n tôi - Ôi! cái mỉm cười của một người mẹ - dặn mấy câu rồi quay đi.
Chiếc bánh hôm ấy, tôi ăn một cách ngon lành và hơi vội Lúc tôi vừa ném mớ lá xuống đất, th́ tiếng trống bắt đầu báo giờ ra chơi.
- Mày ăn cái ǵ đấy? A, thằng này xỏ, nó ăn mau lắm anh em ạ.
Câu nói sau cùng làm tôi vụt cười, sặc ra ngoài miếng bánh ngậm trong miệng.
Thuở thơ ấu của tôi phần lớn là những ngày buồn bă, cái buồn bă không đâu, đến bây giờ c̣n theo dơi tôi măi.
Thỉnh thoảng tôi mới vui, nhưng cái vui, ác hại! lại dồn dập giống như giông tố, bỏ rớt lại một nỗi trống rỗng thiểu năo trong ḷng tôi sau khi tan đi .
Tôi vui đấy mà buồn ngay đấỵ Tôi lưu luyến một cái ǵ xa quá, hư huyền quá, nhưng không phải là thú vui t́m kiếm trong gia đ́nh hay trong đời sống.
Bạn bè tôi lại rất hiếm. Vài ba gương mặt phảng phất lắng trong quá khứ thiếu tươi vui, vài t́nh cảm xưa cũ lẽo đẽo theo tôi trên đường đời. Có thế thôi, và thường thường tôi chỉ sống bằng mộng. Tôi không bằng ḷng ai cả, h́nh như tôi cũng không bằng ḷng cả tôi. Tôi phải kiếm cớ luôn luôn cho ḷng ḿnh thắc mắc, trong thứ tin tưởng quái gở là mọi người không ai yêu tôi. Đó thực là một cực h́nh cho kẻ nào, như tôi, chịu ảnh hưởng sự khủng hoảng tinh thần do chính ḿnh gây ra, do chính ḿnh ham thích.
Ở xa, nhiều lần tôi bắt chợt được h́nh ảnh mẹ tôi, giữa lúc thâm tâm sắp bày ra một cảnh giết chóc ghê gớm của ư nghĩ, sự rào rọi của máu, và nước mắt ứa xuống từ một vết thương không tên.
Cách mấy năm đây, có lần tôi đă chép đoạn thơ của Baudelaire dán ở bàn viết, ngay trước mặt:
Il me semble parfois que mon sang coule à flots
Ainsi qúune fontaine aux rythmiques sanglots.
Je l'entends bien qui coule avec un long murmure;
Mais je me táte en vain pour trouver la blessure.
Đôi lúc h́nh như máu xối nguồn
Tựa như ḷng nước tiếng vang thương.
Ta nghe máu chảy sầu rười rượi;
Khốn nỗi không t́m thấy vết thương.
Đậu bằng tiểu học xong, tôi lên tỉnh học. Trước khi thi vào ban thành chung và c̣n những ba tháng nghỉ hè thênh thang trước mặt, tôi theo chúng bạn đến học tư với một thầy giáo tú tài.
Tôi trọ ở nhà người chú, mỗi tháng chỉ phải đem gạo ở nhà quê ra thay tiền. Tôi không hỏi ư kiến mẹ tôi, v́ tôi cho việc học lúc ấy rất cần. Học được ba ngày th́ thầy giáo tôi lễ phép nhắc với học tṛ bằng tiếng Pháp:
- Tôi mong rằng các anh trả tiền học trong vài hôm sắp tới đây, và tôi xin cảm ơn trước.
Học tṛ ai nấy nhốn nháo lên. Có vài người trong bọn móc ngay tiền túi mang lên trả. Các anh khác xin khất đến mai.
Riêng tôi, tôi buồn lắm. Chỉ măi đến lúc ấy, tội nghiệp, tôi mới nhớ đến mẹ tôi, tôi mới nhớ đến cái vốn liếng ít ỏi của người. Bốn đồng! Tính theo giá tiền ở Trung Bộ vào thời b́nh là hai mươi quan! Tôi làm một cái tính nhẩm và rùng ḿnh biết rằng đó là một số tiền cắt cổ.
Điều cần thiết là tôi phải mượn ở đâu lấy mấy đồng hào về nhà quê tŕnh bày mọi sự với mẹ tôi. Cái tráp tiền của chú tôi đóng lại với con cháu rất chắc. Hầu bao của các bạn cũng không thể mở được v́ một cử động nhân từ nào. Tôi đành xin nghỉ một hôm, cuốc bộ về nhà lấy tiền trả cái “nợ học”.
Thấy tôi về bất thần, mẹ tôi ngừng tay xay lúa, hỏi tôi:
- Sao con lại về? Con không ở ngoài tỉnh mà học à?
Tôi bậm môi lại để nén tiếng khóc. Tôi không đủ can đảm nói cái số tiền học quá lớn kia nữa. Mẹ tôi th́ lại ngờ rằng tôi bị hắt hủi nên hỏi nựng:
- Hay là bọn nó làm ǵ con?
Tôi lắc đầu, khóc:
- Thầy giáo... thầy giáo đ̣i tiền học!
Mẹ tôi cười điềm nhiên:
- Tưởng ǵ chứ đ̣i tiền học th́ để mẹ đưa. Mấy hào?
Tôi giật ḿnh nh́n mẹ:
- Hàng đồng kia!
- Ừ th́ bao nhiêu?
- Bốn đồng!
Tôi thấy mẹ tôi lặng người đi, không nói được nữa. Nhưng có lẽ cảm động v́ tấm ḷng thương mẹ của tôi, người gượng gạo:
- Con cứ lên nhà nằm nghỉ, rồi để mẹ đưa cho.
Mẹ tôi nói dối. Mẹ đuổi tôi lên nhà, để mẹ tôi khóc.
Lúc tôi chạy xuống bếp lục cơm ăn th́ thấy đôi mắt mẹ tôi đỏ ngầu, vạt áo ướt đẫm.
Tôi ngả vào ḷng người, rồi mếu máo:
- Con không đi học nữa mẹ ạ.
Mẹ tôi xoa đầu tôi, cười như thở dài:
- Dại nào! Con học đang giỏi thế kia mà. Để mẹ đưa tiền cho. Đừng sợ
Sáng mai thấy tôi sửa soạn ra tỉnh, người băn khoăn:
- Con cứ ra khất với thầy giáo vài hôm nữa, rồi mẹ mang tiền ra trả sau.
Tôi hiểu ngay là mẹ tôi c̣n phải chạy tiền nên ngoan ngoăn ra học lại Cả lớp đă trả tiền hết, trừ tôi. Tuy ngồi ở cuối lớp áp lưng vào tường, tôi vẫn tưởng nghe sau ḿnh những tiếng cười chế giễụ. Tôi đâm ngượng, cái ngượng của người học tṛ không thuộc bài, nghênh ngang đứng trước mọi con mắt, tay xếp ṿng tṛn, vê măi cúc áo của ḿnh.
- Thế nào...? Thầy giáo hỏi tôi.
- Thưa thầy, thầy cho con khất đến hai hôm nữạ.
- Nếu hai hôm nữa chưa có tiền học th́ anh nghĩ sao? Tôi đáp rất chắc chắn:
- Thưa thầy có ạ, thế nào cũng có, mẹ con đă bảo đúng ngày kia đưa tiền ra .
Tôi vừa học, vừa sợ. Ngày tháng chạy mau thêm. Hai tờ lịch rơi chóng quá. Nhưng may, mẹ tôi ra đứng đợi tôi ngoài cửa nhà học, v́ nơi học chính là một cái nhà thật. Mẹ tôi cắp cái thúng trong đựng mười quan tiền. Tôi ái ngại bảo mẹ:
- Trả tiền học bằng tiền, thầy giáo không nhận đâu mẹ ạ.
Tôi chưa kịp cản, th́ mẹ tôi đă cắp thúng đến trước mặt thầy giáo, và đặt trên bàn mười quan tiền, và hai tờ giấy bạc lấy ở nút buộc ruột tượng ra, làm tôi đỏ cả mặt.
Mẹ tôi kể lể như khi kể lể với một người bạn thân:
- Cháu nó bảo thầy không tiêu tiền kẽm nên ngăn tôi không cho đem vào. Thầy tính, cháu nó c̣n nhỏ, tâm tính như con gái, hay sợ vơ sợ vẩn...
Thầy giáo sai người cất tiền đi, và chừng như động ḷng trước cảnh nghẹ túng của chúng tôi, thầy cầm lấy tay tôi, thành thực:
- Em chịu khó mà học đi . Em học khá đấỵ. Tháng sau thầy bớt tiền học cho.
Ra ngoài, tôi vui vẻ hỏi mẹ tôi:
- Sao mẹ có nhiều tiền thế, mẹ?
Mẹ tôi cười, nửa buồn nửa vui:
- Mẹ chỉ có mười quan thôi. Hai đồng bạc ấy là của thím con. Mẹ thấy rơi ở đầu giường thím nằm nên mượn tạm!
Tôi rụng rời cả ḿnh mẩỵ. Tôi thấy tất cả cái thành phố quê hương của tôi quay đảo trước mặt, nhà chất lên cây, cây chất lên nhà.
Tôi hỏi mẹ:
- Sao mẹ lại lấy như thế, thím ấy nói cho.
Mẹ tôi cười gần như khóc:
- Người ta giàu, ḿnh mượn tạm rồi trả sau cũng không sao. Mà thím ấy có nói th́ nói mẹ, việc ǵ đến con mà con khóc.
Vừa đặt chân vào nhà, tôi nghe tiếng thím tôi réo:
- Tôi có ba đồng bạc để ở đầu giường, đứa nào lấy mất hai rồi ?
Tôi toan cất tiếng, th́ mẹ tôi vội bấu tay tôi, nói khẽ:
- Mặc nó!
Nhưng tôi không nghẹ Tôi bảo thím:
- Cháu lấy đấy, thím ạ. Cháu trót đánh mất rồị.
Thím tôi lườm tôi, nghiến răng lại:
- Cháu giỏi nhỉ ? Đồ ăn cắp.
Tôi chưa kịp nói thêm được ǵ, th́ mẹ tôi đă đứng lên:
- Tôi mượn của thím đấy, để vài hôm nữa tôi mang ra trả lại.
Thím tôi bĩu môi, thơng thẹo:
- Ừ, bà mượn thế th́ ai chả mượn được!
Câu chuyện trên đây theo dơi tôi như một ám ảnh cực nhục. Mỗi lần nhớ đến mẹ tôi, hay xét ḿnh phạm tội, tôi thường đem nó ra để tự h́nh phạt.
Nhiều năm đă rơi theo nhiều năm, và bây giờ, trong những đêm Hà Nội, cái thành phố hoa lệ chỉ quen tiêu bạc với hào, tôi vẫn rờn rợn nghe thấy âm thanh của mười quan tiền kêu lanh lảnh...
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
