Nhớ 'một câu nhịn chín câu lành', người Việt sẽ không hung dữ
Hơn nhau không phải ở nắm đấm mà là ở khả năng học tập, làm việc, chia sẻ, thương yêu, tử tế với ḿnh, với người trong mối quan hệ với cuộc sống xung quanh!
Hạ cẳng tay, thượng cẳng chân sau khi va chạm giao thông - Ảnh do bạn đọc cung cấp
Cách đây mấy bữa, trên đường đi làm về, tôi thấy một đám đông ở Hàng Xanh (Q.B́nh Thạnh, TP.HCM), nghĩ là có kẹt xe. Tới gần mới phát hiện là vừa có vụ va quẹt và hai tài xế đang căi nhau, người đi đường ngang qua ai cũng lắc đầu.
Chuyện va quẹt trên phố đông như Sài G̣n giờ tan tầm là chuyện cơm bữa, nếu cảm thông và chia sẻ được th́ có lẽ người ta sẽ nhẹ nhàng cho qua, tôi nghĩ vậy!
Môi trường nhiều mầm mống bạo lực
Thường người ta sẽ nổi nóng khi gặp một chuyện bất như ư nào đó, như vừa bị sếp la, ra cổng cơ quan bảo vệ đùa một câu, liền sân si. Nỗi buồn, sự bực bội là thứ năng lượng chi phối hành xử khiến người ta không thể kiềm chế được cơn tức dâng lên, lây sang người khác.
V́ vậy, có người dễ nổi nóng đă cảnh báo: "Thấy tôi ‘khó ở’ là tránh xa xa giùm, không ăn mắng ráng chịu". Theo đó, người nóng lâu ngày họ cũng biết tính khí của ḿnh nên có "chống chỉ định" chuyện nói đùa, tiếp xúc lúc họ đang không vui, căng thẳng. Thực ra, khi quá mệt mỏi, phiền muộn trong ḷng, ta không c̣n giữ được ḿnh.
Có người bạn của tôi b́nh thường hiền queo, ai nói ǵ cũng cười. Bỗng một ngày, tôi hỏi "sao buồn dữ rứa?" lại bị bạn nạt cho một câu nghe chưng hửng. Trời, bạn ḿnh đây sao? Mới đầu tôi phản ứng vậy, nhưng chợt dừng lại v́ nhớ ra, đây không phải là bản chất của bạn. Có thể bạn đang có một nỗi niềm, áp lực từ cuộc sống, gia đ́nh, t́nh yêu hoặc bản thân đang trải qua bệnh tật, sự cố…
Ai cũng có lúc nóng giận, nếu ḿnh hiểu th́ sẽ không khiến ngọn lửa trong họ cháy phừng. Tôi im lặng và không bỏ mặc, cuối cùng cũng nghe được thổ lộ từ bạn. Bạn bị nhiều áp lực trong công việc: sếp chèn ép, đồng nghiệp t́m cách chơi khăm, lương không cao, phải chật vật trang trải cuộc sống…
Tất nhiên, nhiều người khó khăn hơn nhưng họ không nổi nóng. Đó là tính cách và sức chịu đựng của từng người. Sự nóng tính là một thói quen được huấn tập hằng ngày theo nguyên lư:
"Thói quen tạo nên tính cách, tính cách tạo nên số phận".
V́ thế, các chuyên gia tâm lư khi chia sẻ với tôi về thói vũ phu của chồng vẫn thường lưu ư, có thể anh ấy từng bị bạo hành lúc nhỏ, từng sống gần những gia đ́nh lớn tiếng, ồn ào đánh căi nhau như cơm bữa.
Sự tác động của cuộc sống xung quanh lên tính cách con người theo hướng đó được ông bà xưa đúc kết rằng "gần mực th́ đen". Cái đen đó cần có thời gian thanh lọc để dần trắng, nhưng nếu vẫn tiếp tục nuôi dưỡng trong môi trường đen hơn th́ sẽ đen đậm hơn.
Ngày nay các văn hóa phẩm mang tính bạo lực vẫn đầy rẫy trên mạng và tồn tại trong cuộc sống, giải trí của nhiều người: từ game online đến phim ảnh. Thường ngày tiếp xúc với sự đánh đấm, máu me trong các "thức ăn tinh thần" đó khiến năo quen với những "mùi vị" của bạo lực, từ đó hành xử theo.
Những kẻ "giang hồ mạng" được ngưỡng mộ và thu tiền trăm triệu cũng chính là một "h́nh tượng" khiến người ta thay đổi suy nghĩ: cần ǵ học hành, tử tế, chỉ cần có "số má" là có thể lên đời.
Môi trường bên ngoài đă vậy, trong nhà trường, gia đ́nh cũng đầy mầm mống bạo lực, tránh sao người trẻ không hoang mang và hành xử theo cách tương tự. Đây mới là điều đáng lo, và người lớn muốn thay đổi không khí bạo lực lan tràn th́ chính bản thân phải nỗ lực để ứng xử nhẹ nhàng với nhau trước.
Nhẫn để yêu thương
Không thể có kết cục tốt với những người nóng nảy. Nhân vật Trương Phi trong Tam Quốc Chí là h́nh mẫu của nóng tính dẫn đến hư sự và mang họa sát thân. Ai cũng nóng nảy trong hành xử th́ chiến tranh sẽ nổ ra, thương vong là tất yếu.
Một câu nói đùa cũng thành chuyện lớn v́ con người ta quá nóng, quá hung dữ; đi nhậu lo hát karaoke cũng bị đánh chết th́… ôi thôi, cuộc sống quá kinh khủng. Pháp luật cần nghiêm minh để trừng trị việc vô cớ đánh, giết người nhưng đó là xử lư phần ngọn, c̣n cái gốc vẫn là giáo dục.
Làm sao để con người có thể chậm lại để phân tích kỹ hơn từng câu nói, từng biểu hiện của người khác, trong đó có thân nhân, bạn bè ḿnh để không chụp mũ rồi hành xử như người điên, người say?
Sống thiền hay b́nh tĩnh sống, sống chậm, sống có chánh niệm… là những cách sống theo tinh thần "nhẫn để yêu thương". Đầu tiên là thương ḿnh. Một người chỉ được người khác tin tưởng, nể trọng và giao việc khi có sự chín chắn, điềm tĩnh trong xử lư. Như vậy, người sống có lư trí, điềm tĩnh chính là cách sống lợi lạc tự thân.
C̣n cái lợi cho người xung quanh, nhất là người thân - thương th́ cũng dễ dàng để thấy. Con cái sẽ học được nhiều điều hay ho từ bố mẹ có cách sống nhẹ nhàng, t́nh cảm. Đó mới là gia tài quư giá để lại cho con.
Hành xử nóng tính dẫn tới hư việc, hại người th́ ṿng lao lư chờ ḿnh là chắc chắn. Một khi đă gây ra sự cố mới hối th́ đâu c̣n kịp. Nhiều người b́nh luận thiếu niên 16 tuổi rút dao đâm chết người nhắc ḿnh chuyện chạy xe chính là "anh hùng rơm", chứng tỏ với bạn gái nhưng rồi được ǵ sau lần ra tay đó? Tù tội và có thể mất luôn bạn gái.
Ai đợi và ai chấp nhận một người giết người làm người yêu, người chồng, người cha tương lai?
Thực ra, sân si - ai cũng có. Cái chính là cách quản lư năng lương tiêu cực đó để những năng lượng tích cực phát triển. Để làm được điều đó, phải xây dựng lối sống nhân văn từ chính mỗi gia đ́nh, người lớn dạy trẻ nhẫn nhịn để an lành như ông bà ḿnh nhắc "một câu nhịn chín câu lành".
Nh́n vào t́nh h́nh thế giới, chúng ta khiếp hăi những tên khủng bố làm hại ḷai người, nhưng đôi khi chúng ta không thấy được những tên khủng bố đang có trong ta, vẫn để cho nó tung ḥanh và tự do tác yêu tác quái: Nó là Tam Bành và nó chính là Lục Tặc, là ”Osama bin Laden” của thế giới hôm nay! Nó không ở đâu xa xôi tận Trung Đông, mà chính tụi nó đang ở trong tim trong năo trong tư tưởng lời nói và hành động của chúng ta (Thân, Khẩu, Ư).
Người bị chúng ta cho Tam Bành nổ lớn khi Lục Tặc chiếm hữu, là nạn nhân, họ cũng có cái cảm giác hăi sợ khi nh́n vào chúng ta cũng như khi ta nh́n vào tụi khủng bố. Đặt vào vị thế của những ”nạn nhân” nầy mà nh́n trở lại vào chính ta, ta sẽ thấy ta lúc đó không phải là h́nh ảnh đẹp. Ta không nên nuôi lớn Tam Bành và Lục Tặc, ta không nên nuôi dưỡng Tam Độc và Lục Tặc quá kỹ lưỡng chu đáo bằng cái tâm hẹp ḥi và ḷng thù hận sâu đậm. Không biết buông thả chỉ có cố chấp, ta sẽ cho Lục Tặc lớn nhanh và Tam Bành có cơ hội xuất hiện đều đều, kết quả sẽ là: chỉ có sự cô đơn cô độc ”sống chung” với ta thôi, không c̣n ai muốn sống chung với ta nữa cả. Bạn bè người thân không kham nổi một người với tính khí dữ dội, họ sẽ t́m cách xa lánh. Nhiều người v́ sự uất giận hoặc quá cô độc mà mang bệnh vào người. Theo ngày tháng dần dần với sự buồn bả cô đơn ta dễ dàng mang vào người chứng bệnh oan nghiệt nhất: Bệnh Trầm Cảm! Theo nghiên cứu hiện thời sự căng thẳng tinh thần là cũng một trong những nguyên nhân tạo chứng bệnh ung thư.
Bệnh trầm cảm biến cuộc sống thành thế giới của những ảo giác lọan động. Sống trong một thế giới mơ hồ không thực, cuộc đời của ta sẽ tẻ nhạt và thê thảm, đời sẽ tuột dốc dữ dội. Đến một giai đọan nào đó có muốn trở lại đọan đường ḿnh đă đi qua (sau khi ”qua sông đốt cầu” bằng Lửa Tham Lửa Sân và Lửa Si), có muốn trở về lại ”lối cũ năm xưa nơi có sự ấm áp và h́nh ảnh đẹp” cũng khó có đủ khả năng và sức lực để gầy dựng lại. T́nh cảm giữa con người với con người, điển h́nh là t́nh cảm vợ chồng, một thời thương yêu nhau thắm thiết, một khi ta vụng về đánh mất, sẽ như một cây kiểng không săn sóc nuôi dưỡng, cây sẽ héo dần và chết đi. Bạn không thể bón phân, tưới nước cho nhiều vào và ngồi đợi cây sống lại! T́nh cảm giữa hai con người không thể chỉ nuôi dưỡng một chiều, mà phải có sự ḥa ái dịu dàng biết tôn trọng và ḷng qúy mến trao cho nhau.
Những suy diễn giải bày về Tam Độc hay Tam Bành Lục Tặc chỉ với mục đích cho ta thấy ngọn nguồn gốc rễ của những khúc mắc, những dây mơ rễ mái của phức tạp trong đời sống giữa ḿnh và người về lâu về dài, để pḥng để tránh. Ngay từ khi chớm thấy có sự phức tạp của một vấn đề giữa ta và người, hăy tỉnh tâm suy xét để thấy lỗi ḿnh trước khi thấy lỗi người. Đừng bao giờ nh́n một chiều, và đặt cá nhân ḿnh lên trên hết, ta sẽ chỉ thấy lỗi người khác mà không thấy lỗi ḿnh. Một vấn đề tự nó không thể xuất hiện nếu giữa hai người không có những bất đồng ư kiến hay những xích mích nào đó. Có nghĩa là tối thiểu phải có hai người mới tạo được một vấn đề. Hay nói rơ hơn, nhiều hay ít, vô t́nh hay cố ư bạn đă dự phần trong sự kiện tạo ra vấn đề giữa bạn và người khác. Vấn đề không tự chính nó sinh ra được nếu không có sự liên hệ giữa hai hay nhiều người
Cách giải quyết vấn đề hay nhất là ḿnh thấy được lỗi ḿnh, và đừng cố gắng dùng thời giờ để t́m lỗi của người khác. Bởi v́ khi thấy được lỗi của ḿnh,chúng ta sẽ tu sửa thay đổi bản thân ḿnh. Nếu chỉ thấy lỗi người, bạn sẽ đặt điều kiện là người kia phải thấy được lỗi của họ, và phải tự họ sửa đổi lỗi lầm. Đây là một ”tham vọng” quá lớn, bởi v́ chính bạn không thể đ̣i hỏi người khác nghe theo lời ḿnh được, nhất là nghe lời bạn để sửa đổi chính họ, là điều khó ai thực hiện được.
Không thể thay đổi người khác ngọai trừ thay đổi chính ḿnh. Khi ta tự thay đổi chính ḿnh, là khi ta ”cho” người thời gian suy nghĩ và cơ hội lắng ḷng để dần dần thấy được sai lầm của họ. Thấy được lỗi của ḿnh, họ sẽ tự động sửa đổi. Nếu ta chỉ trích phê phán, ta sẽ gây sự giận dữ ở họ, v́ ta không cho ”đối tượng” thời gian suy nghĩ, và chính ta đặt họ vào thế liên thủ, chống đỡ sự công kích tới tấp của ta. Họ phải liên tục bảo vệ chính ḿnh, đầu óc họ chỉ nghe và thấy sự hung dữ của ta mà không có thời giờ thấy được hành động sai lầm nếu có của họ.
Sau nhiều năm sống với nhau, b́nh thường người chồng không c̣n những cử chỉ t́nh tứ với người vợ, đối lại nhiều người vợ hết dịu dàng và trở thành… ”máy nói”, chỉ trích trách móc chồng. Thử hỏi, người chồng nếu phải luôn nghe những lời trách móc của vợ, có c̣n thấy người vợ hiền dịu khả ái như ”ngày nào ta yêu nhau” không? Chồng hay vợ đều là người bằng xương bằng thịt, họ cần được thương yêu âu yếm được nghe nói lời ngọt ngào êm ái. Ngược lại nếu người chồng măi nghe lời trách móc cằn nhằn, anh sẽ không c̣n t́m thấy ở người vợ ḿnh những cái đẹp mà anh đă một thời thương mến. Khỏang cách giữa hai người sẽ dần dần theo ngày tháng lớn rộng ra, cho đến một ngày đẹp trời.. người chồng t́m an ủi ở một người đàn bà khác! Và người vợ ghen tương nổi Tam Bành Lục Tặc lên để.. giữ ông chồng của ḿnh lại! Có giữ được không, nếu người vợ không nuôi dưỡng sự dịu dàng của ḿnh mà chồng ḿnh cần đến. Có giữ được không, nếu người vợ không có thái độ thương mến nể phục chồng ḿnh, thay vào đó chỉ biết ”dội” vào người của chồng ḿnh những lời hỗn láo chua chát hoặc cằn nhằn than văn! Hăy đứng vào vị trí của người chồng để thấy ta có thực sự ”đáng yêu” hay không.
Ngược lại một người chồng không biết thương yêu vợ đúng nghĩa, coi vợ là ”của ḿnh” rồi c̣n ”lọt đi đâu được nữa mà lo”, nên bỏ bê không săn sóc không đối xử với vợ như những ngày mới sống bên nhau. Người vợ sẽ chỉ thấy đời ḿnh gói trọn trong 2 chữ: ”việc nhà và bổn phận”. Việc nhà là công việc ”không tên” mà lại bận bịu ”ngập đầu”. Người vợ có c̣n thấy đời đáng yêu đáng vui như thời gian hai người vừa lấy nhau hay không. Nếu việc làm vất vả quá, lại không được sự chia sẻ săn sóc đúng mực của người chồng, người vợ chắc chắn sẽ đổi tánh, sẽ càu nhàu than phiền suốt ngày đêm, v́ thấy đời ”bất công” quá đỗi! Cho đến một ngày… đẹp trời, một ”người hào hoa” xuất hiện v́ biết nói lời ngọt ngào và cho người vợ thấy được giá trị người đàn bà của họ, họ sẽ dễ dàng thay ḷng!
Chúng ta phải biết ”giữ ḿnh”, nghĩa là điều phục Thân, Khẩu, Ư để Tam Độc không thể chi phối ta, để Tam Bành Lục Tặc không xuất hiện được. Khi sự việc đă phát triển lâu dài và đến giai đọan căng thẳng quá sẽ không thể một sớm một chiều thay đổi cục diện của một t́nh trạng tệ hại cùng cực. Ta phải biết và ghi nhớ sự điều phục trong hành xử hằng ngày khi t́nh trạng đang c̣n tốt đẹp. Khi lập gia đ́nh hay từ khi bước vào xă hội ta nên có được trong tư tưởng và ngay trong tay chiếc roi điều phục thân tâm (dẫn dắt và khắc phục) để ba anh chàng Tam Độc không có cơ hội lộng hành! Khi Tham Sân Si không tác động được vào Lục Thức để sinh ra Lục Tặc th́ cũng không sinh ra được Tam Bành.
TAM BÀNH là sự giận dữ cực độ quy vào ba trọng điểm: tư tưởng (đầu óc/ư), lời nói (miệng/khẩu) và hành động (thân). Khi cơn nóng giận không c̣n kiểm sóat được nữa, con người sẽ có hành động nóng nảy dữ tợn, lời nói đanh đá hung dữ, và tư tưởng giận dữ kích động. Khi THÂN, KHẨU, Ư ở trạng thái bị động nghĩa là trong trạng thái CỰC GIẬN, lửa giận bốc lên ngùn ngụt, là trạng thái có thể nổ bùng.
Vậy muốn chận đứng TAM BÀNH phải biết điều phục tánh khí và tư tưởng (điều phục sáu cơ quan) của chúng ta để LỤC TẶC không được nuôi dưỡng và lớn mạnh trong ta. Cách điều phục hữu hiệu nhất là gạn lọc tư tưởng, dùng lời nói ôn ḥa và có hành động chính chắn. Tất cả những sự thâu tiếp ngọai cảnh nghĩa là từ bên ng̣ai vào qua mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ư nếu bị chi phối bởi Tam Độc, th́ Tham Sân Si sẽ chiếm lĩnh tư tưởng, để từ đó phát ra và diễn đạt bằng hành động dữ tợn cùng lời nói sai lầm. Đó là mối liên hệ giữa Tam Bành và Lục Tặc
Jordi Al Emany là người sáng lập một công ty tư nhân. Vừa qua ông đă đăng một bài trên mạng xă hội, nói rằng tiền tài không phải vạn năng, có 10 thứ cho dù có gia tài bạc triệu cũng không mua được. Bài viết đă nhanh chóng nhận được sự hoan nghênh trên cộng đồng mạng, mọi người đều tán thành.
Khi đang theo đuổi một cuộc sống hưởng thụ, ngàn vạn lần chúng ta cũng đừng nên bị mất phương hướng, chỉ v́ ham muốn hưởng thụ vật chất, mà quên đi rằng có những thứ dù có tiền cũng không thể mua được.
Chúng ta hăy cùng xem, rốt cuộc là những điều ǵ, mà cho dù là tỉ phú thế giới cũng không thể mua được?
1. Khỏe mạnh
Đạt Lai Lạt-ma: Nhân loại, v́ kiếm tiền mà hy sinh sức khỏe. V́ chữa bệnh mà hy sinh tiền tài. Sau đó, v́ lo lắng tương lai nên không cách nào hưởng thụ hiện tại. Cứ như vậy mà không cách nào sống cho hiện tại. Khi c̣n sống, họ quên rằng cuộc đời là ngắn ngủi. Đến khi chết, mới phát hiện ḿnh chưa từng một lần sống thật tốt.
2. T́nh thương
Tagore: Lúc thoát khỏi cảnh nghèo khó, chúng ta sẽ có được tiền tài của ḿnh, nhưng để có được khoản tiền này, chúng ta đă mất đi bao nhiêu thiện tâm, bao nhiêu cái đẹp và bao nhiêu sức lực chứ!
3. Niềm vui
Franklin: Tiền tài không thể khiến người ta vui vẻ, vĩnh viễn sẽ không, v́ trong bản chất của nó không hề tồn tại cái gọi là vui vẻ. Người có được càng nhiều, lại càng muốn nhiều hơn.
4. Chính trực
Nhà tiểu thuyết người Anh – Douglas Adams: Lúc thật sự phục vụ người khác, điều cần thiết mà tiền tài không thể nào mua sắm hay đong đếm, đó chính là sự chân thành và chính trực.
5. Tôn trọng
Nhà triết học người Mỹ – Ayn Rand: Tiền tài là công cụ để tồn tại, thái độ của bạn đối với công việc cũng chính là thái độ của bạn đối với cuộc đời của chính ḿnh. Nếu công việc kiếm sống là sa đọa, bạn đă hủy diệt ư nghĩa tồn tại của chính ḿnh. Bạn đă từng cầm qua đồng tiền bất nghĩa chưa? Đă từng v́ giành thêm chút lợi nhuận mà giễu cợt người khác chưa? Hoặc là hạ thấp tiêu chuẩn đạo đức của ḿnh? V́ để có thể sống qua ngày bạn đă làm những việc không nên làm? Nếu là như vậy, tiền tài cũng không mang đến dù chỉ một chút niềm vui. Đồ vật bạn mua sẽ trở thành một loại sỉ nhục mà không phải là kính trọng; là một loại căm hận mà không phải thành tựu. Như vậy, bạn sẽ cho rằng tiền tài là một loại tội ác, bởi v́ bạn không thể nào có được sự tự tôn từ nó.
Doanh nhân nổi tiếng tại Mỹ – Richard M. DeVos: Tiền tài không thể nào mua được sự thanh b́nh trong nội tâm, nó không thể chữa trị mối quan hệ bị xé rách, hoặc làm cho cuộc sống không ư nghĩa trở nên ư nghĩa.
7. Đạo đức
Kư giả kiêm tác giả người Mỹ – George Lorimer: Thứ có thể mua được bằng tiền dĩ nhiên là tốt, nhưng không nên quên rằng điều không thể mua được bằng tiền sẽ càng tốt hơn.
8. Giáo dục
Phóng viên kiêm tác giả người Mỹ – Neil deGrasse Tyson:
Con người không dùng sự cảm thông và chia sẻ để cảm nhận t́nh cảm và ư nghĩ của người khác hay những sinh vật khác trên trái đất, có lẽ giáo dục chính quy của chúng ta nên thêm vào giáo dục sự cảm thông và chia sẻ. Thử tưởng tượng, nếu giáo dục gồm có đọc, viết, toán học, cảm thông và chia sẻ, th́ thế giới này sẽ không c̣n như cũ nữa.
9. Trí tuệ
Steve Jobs: Tôi không phải v́ kiếm tiền mà quay về Apple. Thần may mắn vẫn luôn quan tâm đến tôi; năm 25 tuổi, tôi đă kiếm được tài sản 100 triệu đô-la. Lúc ấy rất rơ ràng, rằng tôi sẽ không bị tiền tài nô dịch. Bởi v́ tôi chắc chắn không có khả năng tiêu hết số tiền kia, hơn nữa, tôi cũng không dùng tiền tài để kiểm chứng trí tuệ của ḿnh.
10. Giác ngộ tâm linh
Người vô danh: Tiền tài có thể mua pḥng ốc để ở, nhưng không thể mua được một mái nhà ôn ḥa; nó có thể mua một chiếc giường, nhưng không mua được một giấc ngủ thoải mái dễ chịu; nó có thể mua một chiếc đồng hồ, nhưng không mua được thời gian; nó có thể mua được quyển sách, nhưng không mua được tri thức; nó có thể mua máu huyết, nhưng không mua được sức khỏe. V́ vậy, tiền tài không phải là vạn năng.
Đàn ông dù có giàu có đến đâu, thành đạt tới cỡ nào, ăn chơi ra sao, đă từng đốn đổ và qua đêm với bao nhiêu người phụ nữ, th́ cũng nên chọn cho ḿnh một người đàn bà v́ yêu thương mà ở lại bên cạnh lúc khó khăn.
Bởi v́ đời th́ nhiều thứ phù du, hôm nay thành đạt đó, hôm nay giàu có đó, bạn bè đó, gái gú đó, nhưng ngày mai lỡ 2 bàn tay trắng, th́ c̣n lại được ǵ? Đời, chẳng ai học được chữ ngờ đâu.
Khi bạn có tiền, bạn có thể mua được tất cả. Mua được bạn bè, mua được những mối quan hệ, mua được một con đàn bà đẹp đẽ đi bên cạnh ḿnh, mua được cả những đêm giường chiếu thăng hoa. Nhưng bạn chẳng thể mua nỗi một người phụ nữ v́ yêu thương mà hy sinh cả cuộc đời bên bạn, an ủi bạn lúc khó khăn, mỗi chiều chờ bạn về bên mâm cơm nóng hổi.
Con người ta, cần nhất trong cuộc đời là một người có thể nắm tay và đi đến cuối con đường, dù con đường đó gập ghềnh và lắm sỏi đá gian nan.
Đàn bà dù bao người đón đưa, bao người cung phụng. Nhưng nửa đêm gà gáy nếu bệnh hoạn nhấc điện thoại lên và gọi, ai chạy đến đầu tiên, th́ nên gửi gắm cả đời cho người đó. Đàn ông bên bạn có thể giàu có, có thể phong lưu, có thể mua cho bạn những thứ hàng hiệu sa sỉ. Nhưng được ǵ khi đằng sau đó là sự cô đơn khi trái gió trở trời, không có người bên cạnh.
Vật chất vừa đủ thôi, v́ tiền th́ có thể làm ra, chứ người thật ḷng yêu thương bạn th́ có tiền cũng không mua được. Vật chất mà làm ǵ khi đêm về ḿnh bạn cô đơn tủi thân rồi khóc rưng rức? Chỉ cần 1 người luôn đi bên cạnh, yêu thương và lo lắng, như vậy đủ rồi. Đàn bà có mạnh mẽ tới đâu, đến cuối cùng vẫn là đàn bà. Như những ngày đầu tạo hóa sinh ra, mong manh và yếu đuối. V́ vậy, họ vẫn cần đến 1 người đàn ông, để mỗi đêm về đưa cánh tay cho họ gối và ôm họ vào ḷng.
Đàn ông nhiều, đàn bà cũng nhiều. Những người đến bên đời bạn cũng nhiều, nhưng được mấy người là yêu thương thật sự? Đàn ông th́ tán tỉnh đàn bà cốt cũng chỉ có 1 mục đích cuối cùng là đến cái nơi gọi là giường ngủ.
Đàn bà th́ ngọt ngào xởi lởi bên đàn ông chung quy lại là cũng v́ phục vụ cho bản thân ḿnh được ăn sung mặc sướng mà không cần vất vả. V́ vậy trong rất nhiều người, chỉ nên chọn 1 người. Người thật sự tốt với bạn, yêu thương bạn.
Nếu có người yêu bạn thật sự, bạn nên trân trọng.
Cuộc sống càng ngày càng có nhiều thứ làm t́nh yêu chao đảo, ừ đồng tiền, nó có sức mạnh rất lớn. Nhưng cuối cùng, nên trả t́nh yêu về với đúng ư nghĩa của nó.
Nếu có người yêu bạn thật sự, bạn nên trân trọng. Đừng vội buông bỏ, v́ biết đâu trên đường sau này, bạn sẽ chẳng t́m được ai đó tốt hơn. Hạnh phúc, ở ngay bên bạn.
Những loại rau quen thuộc này lại có cách trồng dễ một cách bất ngờ!
Ngày nay, bạn có thể dễ dàng mua nhiều loại rau ưa thích từ chợ và siêu thị. Thế nhưng, không phải lúc nào rau bạn mua cũng an toàn, do đó hăy tự trồng cho ḿnh một vườn rau nhỏ tại nhà với phương pháp dưới đây nhé!
1. Hành lá:
Khi nấu ăn, bạn hăy giữ lại phần rễ và khoảng 3cm phần ngọn non, ngâm chúng vào một cốc thủy tinh chứa nước và để nơi có ánh sáng. Chỉ vài ngày sau, nhánh hành đă bị cắt sẽ mọc lại phần lá xanh tươi hơn. Khi cần dùng, bạn chỉ cần cắt phần ngọn ra ăn, để phần gốc hành trong cốc nước để trồng tiếp nhé! Nếu muốn cây đẻ nhánh và lên tươi tốt th́ bạn nên nhấc ra trồng ở đất sau 5 ngày.
2. Tỏi:
Mầm tỏi mọc từ các tép tỏi, mỗi tép sẽ phát triển thành một cây con. Khi tỏi bắt đầu mọc mầm, bạn hăy đặt chúng vào một cái đĩa sâu ḷng với một chút nước. Khi mầm tỏi nhô tương đối cứng cáp, bạn có thể trồng chúng xuống đất vườn hoặc trồng trong các thùng xốp, lấp đất kín các tép tỏi. Rễ tỏi sẽ phát triển nhanh và mạnh nếu gặp thời tiết ấm áp.
3. Cải th́a:
Cắt bỏ phần lá phía trên để chế biến như b́nh thường và giữ lại khoảng 2cm phần thân sát gốc. Đặt gốc cải vào trong một bát nước ấm nhỏ sao cho chỉ ngập 2/3 là hợp lư. Sau 1 tuần ngâm trong nước, bạn có thể chuyển chúng ra trồng trong đất vườn hoặc trong các chậu tùy thích để giúp cây hấp thụ đầy đủ chất dinh dưỡng hơn.
Giữ lại phần gốc, rửa sạch và đặt vào trong một chiếc đĩa hoặc bát nước ấm, rồi để nơi đầy đủ ánh nắng. Bạn lưu ư để phần gốc ch́m trong nước và phần thân đă bị cắt hướng lên trên. Sau thời gian ươm mầm 5 - 7 ngày, bạn chuyển gốc cây cần tây sang trồng trong đất. Bạn có thể trồng ở bất kỳ nơi nào trong vườn hoặc trong các loại chậu tùy thích.
7. Xà lách:
Đặt gốc rau xà lách ngập ½ trong nước, đảm bảo giữ nước ở mức này, nếu để ngập hết gốc, xà lách sẽ bị thối, không thể mọc mầm và cho lá. Khi rễ mới xuất hiện, bạn chuyển cây vào đất, các lá xà lách sẽ phát triển kích thước rất nhanh trong điều kiện thoáng mát, đủ ánh sáng mà không cần bón thêm bất kỳ loại phân bón nào. Bạn có thể trồng bắp cải bằng cách tương tự nhé!
8. Rau mùi:
Nếu đặt nhánh rau mùi trong cốc nước, chúng sẽ phát triển thành cây. Ươm đến khi rễ đủ dài, trồng rau vào chậu đất. Đặt chậu ở nơi có nhiều ánh sáng, cung cấp đủ nước. Rau sẽ mọc rất tốt sau khoảng một tháng.
Mách nhỏ: nếu muốn cây phát triển tốt, các bạn có thể sử dụng thêm gói dưỡng chất thủy canh có bán tại các trường Học viện Nông Nghiệp và một số hàng cây cảnh.
Trong văn chương Việt, bài thơ “Khóc Bạn” của Nguyễn Khuyến đă lột được sự ân cần và quí mến bạn hết ḷng trong khi bạn c̣n sống. Nguyễn Khuyến khóc Dương Khuê với tất cả tâm hồn và bằng tận cùng của sự mến thương luyến tiếc:
“Rượu ngon không có bạn hiền,
Không mua không phải không tiền không mua.”
Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,
Viết đưa ai, ai biết mà đưa.
Giường kia treo những hững hờ.
Đàn kia gảy những ngẩn ngơ tiếng đàn.”
Khóc như thế mới là khóc, thương như thế mới là thương! Khi sống chúng ta đối đăi với nhau chân t́nh và để ư săn sóc nhau hết ḷng th́ khi bạn chết, việc khóc than, viếng đám ma, chia buồn, và an ủi của chúng ta đối gia đ́nh của bạn ḿnh mới có ư nghĩa.
1. Sự Đời
Ngày nay, ở hải ngoại này, có một số người v́ bận rộn với danh quyền lợi, họ đă để cho t́nh cảm gia đ́nh và nghĩa bằng hữu bị nguội lạnh phai mờ. Khi cha mẹ, anh em, và bạn bè c̣n sống, họ chẳng chăm nom thăm hỏi nhau mà c̣n lấy cớ này lư nọ để bào chữa, chẳng hạn như:
“Bố tôi ghét tôi, mẹ tôi thiếu bổn phận, anh tôi hư hỏng, em tôi không nghe lời, bạn tôi ở xa quá, tôi bận rộn mà lại ở xa họ quá, v..v.. nên tôi không đến thăm họ được!”
Có những trường hợp khi cha mẹ già yếu, con cái đă t́m cách đưa các cụ vào viện dưỡng lăo. Đây cũng là việc thông thường ở Bắc Mỹ này. Tuy nhiên, trừ trường hợp giữ các cụ ở nhà sẽ gây ra nguy hiểm đến tính mạng cho các cụ, cho gia đ́nh, và cho hàng xóm th́ không kể, nếu các cụ vẫn tỉnh táo hay người nhà c̣n có thể trông nom săn sóc được mà đưa các cụ vào sống trong “Nursing Home” th́ thật tội nghiệp cho các cụ.
Đă có những trường hợp cha mẹ v́ già yếu và bệnh hoạn phải nằm trong nhà thương, con cái cả tuần mới tới thăm được một đôi lần. Các cụ nằm “chết khô” không có người con nào ngó tới. Thế mà khi cha mẹ qua đời, con cái tổ chức đám ma thật to, kẻ phúng người điếu nhộn nhịp, khóc than kể lể hết lời, mua loại ḥm (quan tài / săng) cho thật sang, xây mộ cho lớn, đắp bia cho đẹp, và làm lễ cầu siêu cho linh đ́nh tốn đến cả mấy chục ngàn đô-la. Có phải đây là cách để gột rửa sự tệ bạc của ḿnh đối với cha mẹ lúc c̣n sinh tiền và che mắt thế gian không?
Có trường hợp, người đă chết được cả tháng trời mới thấy bản tin phân ưu của bạn bè ở cùng một địa phương xuất hiện trên mặt một tuần báo. Sự gần gũi lui tới thăm nhau có thắm thiết lúc c̣n sống không? Bản tin phân ưu này có giá trị ǵ ngoài sự mua danh lấy tiếng?
Có người khi c̣n sống bị ngay cả bạn thân của họ chê là kẻ có thủ đoạn, thế mà khi chết, họ cũng được bè bạn đăng lời phân ưu. V́ “nghĩa tử là nghĩa tận,” người ta thường tha thứ và rộng lượng với người chết nên cố nhờ đăng vài lời phân ưu để được tiếng là cao thượng. Đôi khi người ta đăng lời phân ưu là để đạt một mục đích khác nữa. Thật là một tṛ hề và giả đạo đức!
Có người khó tính và chán chường cho sự giả dối của loại người nói ở trên đă thốt ra một câu thật chí lư giống như lời Chúa Jesus đă viết trên cát trong truyện “Ném Đá,” “Bọn Giả Dối!”
Ở Bắc Mỹ này, t́nh gia đ́nh và bè bạn không được thắm thiết như ở Á Đông ta nên người ta đă tự lo cho cái chết của họ một cách thật đầy đủ, chẳng hạn như mua bảo hiểm nhân thọ (Life Insurance) để khi chết gia đ́nh có tiền sinh sống và trang trải ma chay, nào đóng tiền trước cho nhà quàn (Funeral Home) để họ lo đám ma của ḿnh (Prepaid Funeral Cost) mà khỏi cần nhờ đến ai. Thật là tiện lợi hết chỗ nói.
Khi sống, người Bắc Mỹ đă được hưởng mọi thứ tự do thật xứng đáng với nhân phẩm con người. Khi chết họ cũng thoải mái v́ không phải lo cảnh “xẩy đàn tan nghé” hay làm phiền lụy ai.
Ngoài ra, v́ người dân Bắc Mỹ có đóng thuế và đóng tiền hưu nên chính phủ có trách nhiệm lo đám ma cho người dân. Chính v́ thế, những người dân nghèo đă có cơ quan xă hội (Social Services) ở địa phương lo đầy đủ cả lúc sống cũng như khi chết. Khi nhà có người nằm xuống, nếu thân nhân nộp đơn xin tiền trợ cấp để lo đám tang th́ cơ quan xă hội sẽ cấp cho họ một khoản tiền đủ để chi dụng trong việc này.
Đối với những người có đi làm và có đóng tiền hưu th́ khi chết họ được hưởng tiền tử tuất, tối đa khoảng 3 ngàn đồng tùy theo số năm đi làm và số tiền đóng cho quỹ hưu trí. Tiền tử tuất này do cơ quan “National Health & Welfare, Income Security Programs” cấp nếu thân nhân hay người đại diện nhà quàn đứng tên xin.
Ở Bắc Mỹ này không ai phải bó chiếu đem chôn một cách âm thầm như người dân sống dưới chế độ Cộng Sản tại Việt Nam. Mặc dầu người dân được bọn Cộng Sản tôn vinh là “nhân dân làm chủ,” nhưng trong thực tế, người dân bị bọn Việt Cộng đối xử rất tệ, thậm chí không bằng con vật ở Bắc Mỹ này.
2. Tại Sao Người Ta Phải Tổ Chức Đám Ma Cho Linh Đ́nh?
Có đám ma được gọi là “Quốc tang” do triều đ́nh hay chính phủ đứng ra lo. Lá cờ quốc gia được phủ lên quan tài trong khi đưa đám. Đây là nghi lễ chôn cất của chính phủ dành cho những người chết có công đánh trận hay tử nạn trong khi phục vụ quốc gia. Ngoài ra, lá cờ của quốc gia c̣n được kéo lên nửa chừng cột cờ ở khắp nơi trong nước, gọi là cờ rũ hay cờ tang. Đây là biểu hiệu để tang người quá cố đă có công đối với dân tộc.
Có đám ma làm theo nghi lễ tôn giáo hay phong tục cổ truyền để tôn vinh người chết về công lao của họ đối với đạo pháp và dân tộc.
Có đám ma được tổ chức linh đ́nh và trọng thể do dân chúng và các đoàn thể đứng ra tổ chức để tỏ ḷng nhớ ơn người chết đă v́ họ mà hy sinh, và luôn thể để biểu dương thế lực phản đối nhà cầm quyền đương thời đă gây ra cái chết này.
Có những đám ma rất linh đ́nh do thân nhân, bằng hữu, và những người mến mộ tổ chức dành cho nhà báo, kịch sĩ, ca sĩ, nhà thơ, nhà văn, họa sĩ, cầu thủ, vơ sĩ, và nhà giáo, v..v.. Trong đám ma này người ta đọc điếu văn (bài văn đọc trong đám tang để tỏ ḷng nhớ ơn và thương tiếc người quá cố) phát biểu những kỷ niệm đă có với người chết, và nói lên những công đức của người quá cố trong lúc c̣n sinh tiền, v..v.. Sau đám ma, người ta c̣n tổ chức các buổi cầu nguyện và các buổi tưởng niệm để vinh danh công đức người quá cố cho mọi người lấy đó làm gương.
Có những đám ma của loại người giầu có để khoe của, khoe danh, khoe sang v́ quen biết các ông to bà lớn, và để dễ dàng cho con cháu sinh sống và làm ăn sau này.
3. Tại Sao Người Ta Hay Tỏ Ra Quan Tâm và Ân Cần Đối Với Một Người Khi Họ Sắp Chết và Sau Khi Họ Chết Hơn Lúc C̣n Sống.
Thường th́ vào dịp Tết, lúc năm cùng tháng tận, người ta hay rộng lượng với nhau. Họ bỏ đi các dị biệt cùng các xích mích đă có để cùng nhau tổ chức Tết để đón mừng xuân và hy vọng một tương lai tốt đẹp hơn trong năm mới. Cũng trong chiều hướng này, khi biết tin thân nhân và bạn bè hấp hối hay đă qua đời mà trước đó có khi cả hằng năm chẳng bao giờ họ liên lạc với nhau, người ta nghĩ rằng lúc này họ nên bỏ ra chút th́ giờ để đến thăm người hấp hối, nh́n mặt người chết một lần chót, hay gửi đăng đôi lời chia buồn trên báo chí để chuộc lại thái độ lạnh nhạt trước kia. Đây là một cử chỉ đẹp, biết ăn năn hối cải, và độ lượng nhưng ư nghĩa chẳng có bao nhiêu v́ lúc sống đă chẳng ra ǵ th́ c̣n kể chi khi đă chết.
Có trường hợp người ta đi phúng điếu là để trả nợ v́ trước đây người mà nay qua đời hay bà con của người này đă đi phúng điếu thân nhân của họ. Trong một số trường hợp khác, có những người cùng làm chung một sở hay ở cùng một nơi với nhau; khi ở cơ quan hay hàng xóm có người qua đời, bạn bè và người hàng xóm rủ họ đi phúng điếu th́ họ đi, chứ chưa chắc họ thực sự muốn đi. Danh sách những người đăng trong mục tin phân ưu cũng vậy; có nhiều trường hợp, bạn bè hay ṭa soạn tưởng ḿnh chơi thân với người quá cố nên họ tự động thêm tên ḿnh vào.
Một số người đă đối đăi tệ hại với bạn bè, họ tưởng rằng nói vài lời an ủi với người hấp hối coi như chuộc lại cả một thời gian dài không một lần thăm viếng hỏi han. Họ đến phúng điếu và chia buồn với tang quyến chỉ là tỏ thiện chí làm lành và gột rửa sự lạnh nhạt hay hiềm khích với gia đ́nh người quá cố trước đây. Đây cũng là một việc tốt nhưng chưa đủ.
Có nhiều trường hợp, con cái tệ bạc với cha mẹ và đối với cha mẹ không ra ǵ, nhưng khi cha mẹ sắp qua đời, họ quây quần bên giường bệnh lúc cha mẹ hấp hối để tỏ ra ḿnh lo lắng và thương tiếc cha mẹ một cách tự nhiên phát sinh tự đáy ḷng. Ngoài ra, họ c̣n quây quần bên giường bệnh lúc cha mẹ hấp hối với mục đích để xem cha mẹ có dặn ḍ (trối) cho ḿnh tiền của ǵ không.
Những người con có hiếu thường tổ chức đám ma cho cha mẹ rất linh đ́nh cốt để tỏ ḷng hiếu kính một cách chân t́nh. Nhưng cũng có trường hợp, các con làm đám tang cho cha mẹ một cách linh đ́nh để gột rửa sự bạc bẽo của họ đối với cha mẹ trước đây.
Đối với những người đến phúng điếu, có nhiều trường hợp người ta đến phúng điếu chia buồn với tấm ḷng thành. Thái độ của họ nói lên tấm ḷng sẵn sàng giúp đỡ cho tang gia bất cứ lúc nào và bất cứ cái ǵ khi cần đến. Đời vẫn có những người tốt thực sự và vô vị lợi. Có người đến phúng điếu v́ họ đă từng ngưỡng mộ và tôn kính người quá cố mà không có dịp nào được gặp tận mặt hay nói trực tiếp được một lời trong lúc người ấy c̣n sống. Có trường hợp, người ta thân nhau nhưng lười liên lạc nên khi nghe tin nhau bị bệnh hay qua đời họ đă cố gắng đến an ủi hay chia buồn.
Một số người thân nhau, họ không để ư đến nhau khi c̣n sống và cho đây là sự b́nh thường. Trường hợp này cũng giống như người có tự do sẵn rồi th́ không thấy tự do là quan trọng. Đến khi mất tự do, họ mới thấy tự do là quí. Đối với mười ngón tay của ta, khi b́nh thường ta không thấy ngón nào là ngón quan trọng. Nếu v́ lư do ǵ mà bị cụt đi một ngón, ta mới thấy thiếu thốn và bất tiện như thế nào. Chính v́ lư do này người ta mới ân cần thăm nhau khi bị bệnh, hay thương tiếc nhau vô cùng khi đă mất nhau.
Nói chung, đám ma có linh đ́nh hay không, lễ cầu siêu có lớn hay không, và phần mộ có to và đẹp đẽ hay không, tất cả đều dành cho người sống và đều làm rạng rỡ cho người c̣n sống. Chết là hết. Sau này có mâm cao cỗ đầy hay không cũng chỉ là dành cho người sống. Việc đối đăi với nhau khi c̣n sống mới là quan trong. Cần đùm bọc thương yêu và săn sóc nhau lúc sống chứ đừng để đến khi thân nhân hay bằng hữu chết mới tỏ ḷng thương tiếc.
Nhiều người tin rằng cần tụng niệm Phật A Di Đà để cầu xin văng sanh (qua kiếp trần gian) về cơi Tây Phương Cực Lạc. Thật ra Cơi Tây Phương Cực Lạc đă ở tại trong ḷng ḿnh. Không có đất Phật ở đâu bên ngoài. Lục Tổ Huệ Năng đă dạy:
“Kẻ mê muội th́ niệm Phật cầu văng sanh về cơi bên kia, người tỉnh ngộ chỉ làm cho tâm ḿnh được thanh tịnh. Người phàm phu không hiểu rơ tánh Phật của ḿnh, chẳng biết rằng Tịnh Thổ hay Tịnh Độ, tức là đất Phật, đă có sẵn nơi tâm ḿnh và ngay tại nơi ḿnh đang ở, nên cứ lo cầu Đông nguyện Tây. C̣n người đă giác ngộ rồi th́ biết rằng đâu đâu cũng là Tịnh Thổ, tức là chỗ nào cũng có Phật ở đó cả. Con người khi c̣n sống nên giữ tâm ḿnh cho thanh tịnh để biết bổn tâm nhận rơ bổn tánh th́ sẽ giác ngộ thành Phật, chẳng cần phải cầu văng sanh làm ǵ v́ ḷng ta là đất của Phật rồi.
Hăy trân trọng thời gian được sống gần nhau, hăy tu tâm dưỡng tánh khi ḿnh c̣n sống chứ đừng cầu văng sanh về cơi Tây Phương Cực Lạc.”
4. Quan Niệm Của Một Số Người Về Việc Ma Chay
Chính v́ thấy sự phiền hà khi thân nhân phải tổ chức đám ma mà rất nhiều người khi sắp chết họ đă trối lại là không nên làm đám ma linh đ́nh, miễn phúng điếu, miễn thăm viếng. Họ không muốn làm phiền ai và chỉ yêu cầu thân nhân làm đám ma thật đơn giản mà thôi.
Một số người th́ chú trọng vào việc ăn ở tốt với nhau lúc c̣n sống, sẵn sàng giúp đỡ nhau, và sẵn sàng lo sống chết cho nhau trong mọi hoàn cảnh. Sống sao cho t́nh nghĩa vẹn toàn để khi không c̣n có nhau nữa, họ không có ǵ phải hối tiếc. Đám ma lớn nhỏ không thành vấn đề nữa. Phúng điếu hay không cũng vậy. Họ không v́ người đă chết mà làm phiền hà người khác hay để cho người ta kiếm ăn trên xác chết của ḿnh. Một số người khác tự lo trước cho cái chết của ḿnh để khi nằm xuống họ không làm phiền người nhà
Có những người, v́ lợi ích chung của nhân loại, họ đă kư giấy hiến thân xác ḿnh sau khi chết cho các cơ quan nghiên cứu để làm phương tiện cho sinh viên trường thuốc học hỏi. Ma chay trong trường hợp này không thành vấn đề nữa. Không c̣n phải sợ cảnh “ma chê cưới trách.” Đây là một hành động thật là cao thượng và vị tha. Thật đáng được thán phục! Có những người thực tế hơn đă làm điếu văn cho cha mẹ, vợ chồng, hay bạn bè ngay khi những người này c̣n sống (Sinh Điếu). Làm “Sinh Điếu” kiểu này thật là có ư nghĩa v́ khi c̣n sống mà được nghe thân nhân hay bằng hữu khóc ḿnh, ta mới thấy cảm động và thú vị vô cùng. Có những nhà thơ đă làm điếu văn khóc vợ lúc vợ c̣n đang chung sống với ḿnh. Sau khi nghe bài sinh điếu, có bà đă khóc mùi mẫn v́ sung sướng. Thật là cảm động một cách chân thành đầy ư nghĩa và tuyệt vời.
5. Kết Luận
Nếu khi chúng ta c̣n sống mà không thăm nom và săn sóc nhau th́ những hành động làm ma chay (lễ tống táng người chết) cho linh đ́nh, phúng điếu, và phân ưu dành cho nhau khi có người qua đời, tuy có cần thiết, nhưng vẫn mang tính cách lừa dối người và lừa dối chính bản thân ta, nó không có một chút ư nghĩa nào cả.
Hăy thăm nom, săn sóc, và giúp đỡ nhau lúc c̣n sống mới thật là có ư nghĩa và hữu ích. Có như thế th́ việc làm ma chay, phúng điếu, và phân ưu mới có ư nghĩa. Chết là hết. Ta nên nhớ rằng tất cả những ǵ người sống làm cho thân nhân hay bạn bè đă qua đời chỉ v́ những người c̣n sống và giúp cho những người sống yên ḷng mà thôi.
Tuy nhiên, ta vẫn phải làm đám tang cho người qua đời, nhưng chỉ nên làm giản tiện và làm những ǵ cần thiết mà thôi.
Con cái chăm sóc cha mẹ khi già yếu là bổn phận mà cũng là truyền thống tốt đẹp của dân ta. Tuy vậy chúng ta cũng thường nghe nhiều câu than thở, như:“Bà già tôi hồi này lẫn nặng rồi, đâu có dám để cụ ở nhà một ḿnh nữa được!”, hay là: “Ông cụ già rồi đâm đốc chứng!”.
Tuổi bắt đầu lú lẫn hay thay tính đổi nết th́ tùy người. Có khi chưa tới sáu mươi, có khi ngoài bảy mươi mới phát hiện. Cũng có người sống tới ngoài chín mươi mà không thay đổi là bao. Những chứng lú (dementia) như vậy, ngày trước th́ cho là tiến tŕnh tự nhiên của tuổi già, coi như là “hết thuốc chữa”. Nhưng càng ngày càng thấy là có nhiều căn do bệnh tật sinh lú lẫn, và trong nhiều trường hợp, có thể, nếu không chữa được bệnh th́ ít ra cũng làm cho bệnh chậm lại.
Người già lú lẫn như thế nào?
Để đâu quên đó: Để chùm ch́a khóa nhà đâu đó rồi quên lú đi, th́ cũng là thường. Nhưng người bị bệnh lú, có khi cất ch́a khóa vào ngăn kéo đựng vớ, hay là bỏ kính đeo mắt vào tủ lạnh rồi đi t́m trong hộp đựng giầy, mà vẫn cho là tự nhiên như không! Đă vậy lại c̣n nổi quạu nếu con cháu nó có nhắc nhở, giống như bị chạm tự ái “Th́ tao vẫn biết, việc ǵ phải nói?”.
Quên thời gian, không gian, quên cả người quen: Thường ta cũng nhiều khi quên không nhớ hôm nay là thứ mấy, có khi quên không biết là tháng mấy. Nhưng người bị bệnh th́ không nhớ luôn cả năm nay là năm 1999, ở trong nhà ḿnh mà không biết ḿnh đang ở đâu. Người b́nh thường, có khi gặp bạn cũ, người ta nhận ra ḿnh, mà ḿnh không thể nào nhớ ra bạn được. Người bệnh lú th́ nặng hơn nhiều. Ôm chầm lấy một người bà con xa rồi hỏi: “Ông có phải bố tôi không?”, hay là nh́n chăm chăm vào mặt bà vợ mà nói: “Tôi không quen bà này!”.
Tật cầm nhầm: Vào tiệm mua thứ này thú khác rồi lừng lững đi ra không trả tiền. Con cháu nó để dành đồng quarter để đi giặt đồ, th́ cứ đem lén cất giấu đi, rồi quên tịt không biết là để ở đâu.
Nói năng lung tung: Đối thoại khó khăn, v́ nhiều khi nói nửa chừng rồi bí. Hoặc là giao tế lộn xộn. Mời người ta uống nước, người ta đă cầm tách nước trên tay đang uống, lại đến bên đon đả hỏi:“Bác uống nước không?” Hay là hỏi thăm người bạn: “Các cháu có khỏe không?” Người ta vừa trả lời được vài phút, lại lập lại y hệt câu hỏi trước.
Tật lục lọi: Người bị bệnh lú lẫn nhiều khi kiếm cớ t́m kiếm vật ǵ rồi lục lọi lung tung ngăn bàn ngăn tủ, làm mọi thứ bừa băi. Lục lọi đồ của ḿnh chưa đủ, có khi lục lọi cả đồ của người khác nữa.
Ăn mặc lộn xộn: Áo sơ mi có khi mặc ngược, hay là mặc áo may ô ra ngoài sơ mi. Có khi ở truồng tồng ngồng ngồi giữa pḥng khách. Cũng có người thủ dâm ngay trước mặt người khác. Nhưng thường th́ người mắc bệnh lú lẫn không có hành vi nào nguy hiểm cho xă hội.
Đi lang thang: Một bà cụ tự nhiên bỏ một bộ quần áo trong túi xách rồi cứ thế ra cửa từ từ đi khỏi nhà. Con cháu t́m hết hơi mấy khúc đường mới gặp. Cụ tỉnh như không, nói là cụ đi về quê. Có người đi từ pḥng ngủ vào pḥng tắm, rồi quên phứt không biết ḿnh đang ở đâu, cứ đi loanh quanh t́m đường về giường ngủ. Nhất là khi dọn nhà mới, người bệnh dễ bị lạc hướng ngay trong nhà.
Đầu óc mụ đi, hai với hai là bốn cũng không biết: Mất khả năng suy nghĩ trừu tượng. Người có học đàng hoàng, mà làm tính cộng, tính trừ đơn giản cũng không xong.
Người bị lú lẫn thay tính đổi nết: Cũng v́ bị quên lú, mà người bệnh cảm thấy ḿnh sống lạc lơng ở một thế giới xa lạ; người lạ, nơi chốn lạ, những câu đối thoại cũng không hiểu nổi. V́ vậy sinh ra những thay đổi tính nết như sau:
Lo âu: Đă lo âu, mà lại lo vô căn cứ, không hiểu tại sao ḿnh lo âu, chỉ có cảm tưởng như mọi sự bỗng rối bét, mà ḿnh th́ lúng túng vô phương giải quyết.
Bứt rứt bực bội: Ḿnh lúng túng không làm ǵ được, mà có ai cất nhắc giúp đỡ, th́ lại khó chịu bực bội, có khi ném đồ ném đạc, hay là quát tháo người khác.
Phiền muộn chán đời: Không thiết tha cái ǵ cả, dù là ăn uống ngủ nghê, có khi ngủ li b́. Có người biết ḿnh bị bệnh có người không, nhưng thường uống thuốc phiền muộn (antidepressant) th́ bớt.
Đa nghi vô lư: Nh́n đồ ăn không ăn, v́ nghi có người đánh thuốc độc. Thấy bà vợ, lại tưởng người lạ, rồi nghi là người ta vào nhà ḿnh trộm cướp. Nghe c̣i xe chữa lửa, tưởng cảnh sát tới bắt. Tiếng người nói nghe không rơ, th́ cho là người ta đang xầm x́ nói xấu ḿnh.
Mất tính tự lập: Theo đeo người thân từng bước, và muốn có người ở bên săn sóc. Ngược lại, có người chỉ thích ngồi buồn bă một ḿnh, v́ thấy chung quanh quá xa lạ.
Bệnh lú ảnh hưởng tới sức khỏe.
V́ hay quên, hay v́ những thay đổi tính nết như trên, mà sức khỏe có thể bị ảnh hưởng. Ngồi lâu quá ở một vị thế sinh trầy da thành loét da khó lành. Khát nước không nhớ uống nước sẽ bị thiếu nước nguy hiểm như người say nắng. Ngoài ra, c̣n có thể bị táo bón, tiêu chảy, sưng phổi trầy da, có khi găy xương v́ vấp ngă. Tất cả đều là do cái vô ư vô tứ của ngươi bị bệnh lú lẫn. Ngoài ra c̣n nhiều người bị tiêu tiểu bừa băi không giữ ǵn được.
Tuy rằng chứng lú lẫn thực sự th́ không chữa được, nhưng cái lợi của việc đi khám bệnh là t́m ra những bệnh khác trong người, sinh lú lẫn, mà những bệnh khác này th́ lại trị được. Những bệnh có thể sinh một số t́nh trạng giống như lú lẫn, thí dụ như: bệnh bướu cổ thyroid, bệnh nhiễm trùng, chất điện giải xáo trộn, thiếu sinh tố, bị thuốc làm độc, hay là bệnh phiền muộn. Thường th́ Bác sĩ sẽ hỏi về các chứng của người bệnh, thuốc men đang dùng, hỏi về gia đ́nh gịng họ, khám tổng quát, chú ư nhiều đến cao máu, và tiểu đường. Sau đó sẽ thử máu và có thể chụp h́nh cắt lớp (CT) hay là cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ trường hợp bướu trong óc. Nếu không phải là những bệnh hay là nguyên do nào sinh lú lẫn trong nhất thời, th́ bấy giờ mới coi là bị bệnh lú lẫn thực sự.
Nguyên nhân của bệnh lú lẫn (thực sự)
Phần lớn người già bị bệnh lú lẫn là do bệnh Alzheimer. Có một ít trường hợp Alzheimer có di truyền trong gia đ́nh, nhưng phần đông th́ không. Nguyên do tại sao bị Alzheimer, th́ cũng chưa biết rơ. Mổ tử thi th́ thấy có thoái hóa năo, và xét nghiệm kính hiển vi th́ thấy có hai thứ mô đặc biệt trong óc, một ở bên trong sợi dây thần kinh, một ở bên ngoài. Tuy vậy cũng đă có trường hợp người minh mẫn b́nh thường mà cũng có hai thứ đó.
Nguyên nhân thứ nh́, là do bị tai biến mạch máu năo (stroke, trúng gió) do cao máu, sinh nhiều đốm nhỏ của óc bị hư, gọi là multi-infarct dementia (infarct là chỉ cái đốm năo bị hư)
Người đánh “bốc”, bị đập mạnh vào đầu nhiều, cũng có thể bị bệnh lú. Bệnh AIDS cũng làm hư óc, và sinh lú được.
Hồi gần đây, báo chí có nói tới bệnh “ḅ điên” ở bên Anh. Có một bệnh tương tự như vậy, tên là bệnh Creutzfeld-Jacobs là một bệnh nhiễm trùng óc, cũng sinh lú lẫn trước khi chết.
Cuộc đời về chiều
Từ khi thấy hay quên, thấy có những dấu hiệu là lạ trong tính t́nh, trong cách sinh hoạt, cho tới khi Bác sĩ định bệnh là bị Alzheimer, hay lú, th́ độ một hai năm. Khoảng thời gian chừng ba, bốn năm sau đó th́ người nhà c̣n săn sóc được. Đến khi nặng quá, con cháu không cưu mang nổi phải đưa vào nhà dưỡng lăo, th́ thường kéo dài thêm được vài năm nữa. Thời gian hoàng hôn của cuộc đời này, người bệnh đáng được săn sóc chu đáo với tất cả t́nh thương, tuy là săn sóc người bị bệnh lú là cả một nhiệm vụ khó khăn và nặng nề.
Tuy rằng chứng lú lẫn thực sự th́ không chữa được, nhưng cái lợi của việc đi khám bệnh là t́m ra những bệnh khác trong người, sinh lú lẫn, mà những bệnh khác này th́ lại trị được. Những bệnh có thể sinh một số t́nh trạng giống như lú lẫn, thí dụ như: bệnh bướu cổ thyroid, bệnh nhiễm trùng, chất điện giải xáo trộn, thiếu sinh tố, bị thuốc làm độc, hay là bệnh phiền muộn. Thường th́ Bác sĩ sẽ hỏi về các chứng của người bệnh, thuốc men đang dùng, hỏi về gia đ́nh gịng họ, khám tổng quát, chú ư nhiều đến cao máu, và tiểu đường. Sau đó sẽ thử máu và có thể chụp h́nh cắt lớp (CT) hay là cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ trường hợp bướu trong óc. Nếu không phải là những bệnh hay là nguyên do nào sinh lú lẫn trong nhất thời, th́ bấy giờ mới coi là bị bệnh lú lẫn thực sự.
Nguyên nhân của bệnh lú lẫn (thực sự)
Phần lớn người già bị bệnh lú lẫn là do bệnh Alzheimer. Có một ít trường hợp Alzheimer có di truyền trong gia đ́nh, nhưng phần đông th́ không. Nguyên do tại sao bị Alzheimer, th́ cũng chưa biết rơ. Mổ tử thi th́ thấy có thoái hóa năo, và xét nghiệm kính hiển vi th́ thấy có hai thứ mô đặc biệt trong óc, một ở bên trong sợi dây thần kinh, một ở bên ngoài. Tuy vậy cũng đă có trường hợp người minh mẫn b́nh thường mà cũng có hai thứ đó.
Nguyên nhân thứ nh́, là do bị tai biến mạch máu năo (stroke, trúng gió) do cao máu, sinh nhiều đốm nhỏ của óc bị hư, gọi là multi-infarct dementia (infarct là chỉ cái đốm năo bị hư)
Người đánh “bốc”, bị đập mạnh vào đầu nhiều, cũng có thể bị bệnh lú. Bệnh AIDS cũng làm hư óc, và sinh lú được.
Hồi gần đây, báo chí có nói tới bệnh “ḅ điên” ở bên Anh. Có một bệnh tương tự như vậy, tên là bệnh Creutzfeld-Jacobs là một bệnh nhiễm trùng óc, cũng sinh lú lẫn trước khi chết.
Cuộc đời về chiều
Từ khi thấy hay quên, thấy có những dấu hiệu là lạ trong tính t́nh, trong cách sinh hoạt, cho tới khi Bác sĩ định bệnh là bị Alzheimer, hay lú, th́ độ một hai năm. Khoảng thời gian chừng ba, bốn năm sau đó th́ người nhà c̣n săn sóc được. Đến khi nặng quá, con cháu không cưu mang nổi phải đưa vào nhà dưỡng lăo, th́ thường kéo dài thêm được vài năm nữa. Thời gian hoàng hôn của cuộc đời này, người bệnh đáng được săn sóc chu đáo với tất cả t́nh thương, tuy là săn sóc người bị bệnh lú là cả một nhiệm vụ khó khăn và nặng nề.
Tại Sao Không Nên Ăn Cá Sống? Hăy Nghe Ngư Dân Canada Chia Sẻ "Những Bí Mật Không Thể Kể"
Thông thường cá chỉ được ăn chín mà thôi, tuy vậy cũng có người thích dùng sống, thí dụ như hai món Sushi và Sashimi của Nhật Bản. Riêng tại Canada, các dân tộc thiểu số Indien và dân Eskimo cũng có tập quán ăn cá sống. Một vài loại ṣ biển cũng đôi khi cũng vậy. Chúng ta tự hỏi liệu điều này có nguy hiểm cho sức khỏe hay không?
Cá tôm và đồ biển là nguồn thực phẩm rất quư báu của con người. Ngoài chất đạm ra, thủy sản c̣n cung cấp cho chúng ta các chất khoáng (calcium, phosphorus) và vitamins (vitamin A và D). Chất béo omega-3 rất tốt cho sức khỏe, thấy hiện diện trong mỡ cá đặc biệt là trong các loại cá vùng nước lạnh, chẳng hạn như mackerel, salmon, herring, tuna…
Canada có đường bờ biển dài nhất và cũng là một trong những quốc gia có nghề cá đứng hàng đầu. Môi trường thiên nhiên độc đáo đă tạo ra hương vị riêng cho hải sản của đất nước có biểu tượng h́nh lá phong này. Tuy nhiên, gần đây, một ngư dân khu vực này tiết lộ bí mật lớn trong nghề:
Mỗi miếng sashimi mà mọi người ăn vào miệng đều ẩn chứa những nguy hại lớn về sức khỏe.
Ngư dân chia sẻ “những bí mật không thể kể” trong nghề
Theo chia sẻ của một ngư dân tới từ British Columbia, nhiều loại hải sản được dạt vào bờ ở vùng biển Canada có chứa một lượng lớn các loại kư sinh trùng. Dưới đây là những kinh nghiệm được ghi lại.
Hôm đó người dân Canada bắt được một con cá hồi rất lớn. (Ảnh: news.toutiaoabc.com)
Ngư dân này từng đánh bắt cá ở các khu vực quanh băi biển British Columbia. Nước biển trong vắt, môi trường biển tuyệt vời và không có ô nhiễm, đây là nơi mọi người thường đánh cá. Hôm đó là ngày may mắn bởi anh ấy đánh được một con cá hồi rất lớn. Rất lấy làm hào hứng về điều này, anh dự định sẽ xử lư qua một chút rồi chụp vài bức ảnh gửi cho bạn bè. Tuy nhiên, sau khi mổ bụng, anh ta phát hiện trên đầu cá có một vật thể màu đỏ không rơ h́nh dạng.
Để t́m hiểu, anh dùng một cây gậy nhựa chọc vào vật màu đỏ và phát hiện, ngoài 8 con kư sinh trùng này c̣n có những con khác h́nh sợi dài, màu hồng phấn này đang không ngừng tăng lên. Người ngư dân có lương tâm đă đấu tranh với lương tâm và tiết lộ bí mật này trên Facebook.
Nguy cơ nhiễm độc do ăn cá sống
Cá có chứa nhiều axit béo không no (Omega 3), chất đạm, vitamin A, D, phốt pho, magiê, kẽm, iốt… rất tốt cho sức khỏe tim mạch, xương khớp, năo bộ… Cơ quan Thực phẩm Dược phẩm Mỹ (FDA) khuyến cáo, mỗi người nên ăn 227 – 340g cá các loại (chia thành 2 – 3 bữa một tuần) trong tuần, sẽ có lợi cho sức khỏe.
Tuy nhiên, cá cũng dễ trở thành con dao hai lưỡi khi ăn không đúng cách hay ăn phải loại nhiễm, chứa độc chất. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, ăn cá sống hoặc chế biến chưa chín kỹ sẽ có nguy cơ cao nhiễm kư sinh trùng, vi khuẩn. Các loại cá cũng có thể chứa nhiều vi sinh vật sống cộng sinh, khi ăn sống chúng sẽ theo vào cơ thể gây ngộ độc.
Khi mổ cá anh phát hiện trong đó có 8 con kư sinh trùng. (Ảnh: news.toutiaoabc.com)
Ngoài ra, cá cũng có thể bị nhiễm độc do môi trường nước ô nhiễm hoặc bị tẩm, ướp bởi chất bảo quản, hóa học giúp làm tươi hay giữ cá lâu hư vượt quá quy định. Nguy cơ nhiễm hay chứa loại kim loại nặng như ch́, crom, thủy ngân… ở loài thực phẩm này cũng rất cao. Thống kê của Viện Nghiên cứu Đa dạng Sinh học (Mỹ) cho thấy, đến 84% lượng cá trên thế giới chứa một lượng thủy ngân gây hại cho sức khỏe con người. Đặc biệt, những loài cá lớn, sống ở tầng biển sâu như cá thu, ngừ, mập, kiếm… luôn có hàm lượng thủy ngân và kim loại nặng khác cao hơn các loài bé.
Bên cạnh việc có thể gây ngộ độc cấp như đau bụng, tiêu chảy, nôn ói…, các loại vi khuẩn, kư sinh trùng hay kim loại nặng từ cá xâm nhập vào cơ thể sẽ gây ra nhiều hậu quả lâu dài cho sức khỏe, đặc biệt tại gan. Bằng các nghiên cứu chuyên sâu, các nhà khoa học đă phát hiện, độc chất từ cá sống một mặt sẽ trực tiếp kích hoạt Kupffer – loại tế bào miễn dịch nằm ở xoang gan, hoạt động quá mức, khiến tế bào này phóng thích ra các chất gây viêm như TNF-α, TGF-β, Interleukin… gây tổn thương, hủy hoại tế bào gan.
Mặt khác, độc chất c̣n khiến gan phải làm việc liên tục khi thực hiện vai tṛ khử độc, làm sản sinh ra các sản phẩm trung gian tiếp tục kích hoạt quá mức tế bào Kupffer. Nó một lần nữa gây tổn thương tế bào gan nghiêm trọng hơn, khiến bộ phận này càng suy yếu và hư hại nhanh. Khi vai tṛ khử độc cùng nhiều vai tṛ quan trọng khác của gan suy yếu sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho toàn cơ thể.
Theo các chuyên gia tiêu hóa, những con giun này chết khi cá được nấu chín và không bị nhiễm kư sinh trùng. Họ cũng khuyến cáo nên làm nóng cá đến 145 độ F (khoảng 62 độ C) trong 15 giây để loại bỏ chúng. Thực tế, không cần phải lo lắng về việc phá hủy các chất dinh dưỡng trong cá hồi chín bởi chúng đều như nhau.
Nhưng nếu bạn phải ăn cá hồi sống th́ sao? FDA khuyến cáo, hăy chắc chắn ăn cá đă để đông lạnh. Nói một cách đơn giản: cá mua từ siêu thị là đông lạnh. Những con cá được đánh lên từ biển sâu nên nấu chín và nhất định không được ăn sống.
Làm thế nào để biết cá hồi có tươi không?
Nên chọn cá hồi đă qua đông lạnh. (Ảnh: news.toutiaoabc.com)
Cho dù là cá hồi sống hoặc nấu chín, độ tươi và thành phần dinh dưỡng là rất quan trọng. Cá được đánh bắt cho tới bàn ăn phải qua rất nhiều công đoạn. Một số yếu tố sẽ ảnh hưởng đến độ tươi ngon của chúng chính là thời gian bảo quản, môi trường, nhiệt độ, đồ bảo quản… Nếu bạn ăn cá hồi không tươi, nguy cơ ngộ độc và nhiễm trùng do vi khuẩn và kư sinh trùng sẽ nhiều hơn. Để phán đoán xem cá có tươi không, hăy chú ư đến những điều sau:
Nếu mua cả con cá, trước tiên hăy nh́n vào da cá và vảy có c̣n nguyên vẹn và sáng bóng không. Mắt cá phải thật trong, mang cá màu đỏ tươi, không nát và lẫn lộn, ngửi mùi thấy có vị nước biển, không thối, ấn ngón tay để kiểm tra xem cá có đàn hồi không. Tốt nhất nên chọn cá hồi ướp lạnh có ngày sản xuất mới nhất, v́ việc ră đông và tái đông sẽ ảnh hưởng đến hương vị của chúng.
Nếu bạn mua cá hồi cắt, nên chú ư đến màu sắc của chúng. Thịt cá hồi tươi có màu đỏ cam. Nếu màu trắng hoặc thâm, là chất lượng không tốt lắm. Cá hồi tươi sẽ có tính đàn hồi khi chạm vào, ấn xuống sẽ dần hồi phục. Loại không tươi sẽ ngược lại.
Ngoài ra, bề mặt của cá hồi tươi mọng nước, không khô, v́ hàm lượng nước là một chỉ số quan trọng về độ tươi của cá hồi, nếu thấy những đốm nâu trên bề mặt và bên ngoài th́ không nên mua.
Nói chuyện với Ngọc Bích xong tôi thẫn thờ. Từ cổ chí kim, từ vua chúa cho đến thứ dân, ai cũng mong được trường sinh bất lăo nhưng liệu thọ quá có phải là điều hay ho cho bản thân và cho người thân không?...
Tới mừng thôi nôi cháu ngoại Bích Ngọc, không thấy Quế Hương, bạn cố tri của Ngọc, tôi hỏi:
- Sao bữa nay không thấy Quế Hương tới dự thôi nôi cháu bà vậy?
- Dự sao được, mấy bữa nay bả te tua rồi?
- Sao vậy?
- Ừa, th́ mấy bữa nay ông già bệnh. Chắc cũng sắp đi rồi.
- Th́ trên trăm tuổi rồi. Ông đă như thân cây mục, cũng nên để ông thay đổi h́nh hài khác đi chứ. Nhưng c̣n anh cả đâu? Nghe đâu anh cả chăm ông cụ mà.
- Ổng xụm luôn rồi. Mà nói tới ông anh cả của bả mới tội, ổng gần tám mươi rồi mà không được hưởng tuổi già, được sống gần con cái ở Quy nhơn mà phải ở đây lo cho ông già hơn trăm tuổi mới khổ chứ.
- Nhà Quế Hương đông mà, sao lại bắt ông già trẻ chăm ông già già?
- Th́ tại v́ ổng là anh cả với lại mấy người kia ở nước ngoài hết rồi. Phần cũng tại ổng nghèo nhất, không có tiền lo cho cha th́ phải lănh phần chăm sóc ông cụ chứ. Mấy người kia chu cấp tài chánh. Đứa bỏ công, người bỏ của mà.
Nói tới anh em ở nước ngoài của Quế Hương tôi mới nhớ là lâu lâu ông cụ làm mệt, Quế Hương gọi các anh chị ḿnh về. Khi về tới nơi th́ ông cụ khỏe lại. Cứ thế trong hai năm các anh chị của Quế Hương phải tức tốc về tới bốn lần mà ông cụ cũng chưa đi. Trong thời buổi kinh tế khó khăn, có hai người anh của Quế Hương lại dám bỏ việc hoài nên bị mất việc luôn, nhưng bổn phận làm con mà, biết sao giờ?
Không có Quế Hương tôi mất bạn tung hứng nên truy Ngọc:
- Nhưng sao tự nhiên Quế Hương lại te tua?
- Th́ ông già hơn tám mươi phải chăm ông già hơn một trăm, nên ông già già chưa khỏe th́ ông già trẻ đă sụm rồi. Vậy nên bây giờ Quế Hương phải chăm cả hai ông chứ sao.
Tự nhiên Bích Ngọc cười khùng khục:
- Nhớ bữa hổm ông anh cả than với tui, ổng nói : "Trời ơi, hỏng biết chừng nào ông già chết cho tui khỏe vài năm trước khi theo ông bà tổ tiên đây!”
- Nói ǵ thảm vậy?
- Bà nói “thảm” là ai thảm?
- Thảm cho cả hai. Bởi vậy mai mốt tốt nhất đừng có chúc ông bà sống lâu trăm tuổi rồi rên nha
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
