Trong khi cục diện chính trị tại nước Mỹ dần trở nên sáng tỏ với việc Tổng thống đắc cử Joe Biden chuẩn bị nhậm chức, Nga đang trở nên bi quan hơn về tương lai quan hệ với Mỹ.
Theo đánh giá của tờ Xinmin Evening News của Thành ủy Thượng Hải, Trung Quốc, Nga đang chuẩn bị sẵn sàng cho khả năng quan hệ Mỹ-Nga lao dốc hơn nữa trong nhiệm kỳ của ông Joe Biden.
Phó chủ tịch Hội đồng an ninh Liên bang Nga, cựu Thủ tướng Dmitry Medvedev ngày 16/1 nói thẳng rằng chính quyền mới của Mỹ có thể xúc tiến một loạt chính sách chống lại Nga. Ông đánh giá quan hệ hai nước trong vài năm tiếp theo có thể "hết sức băng giá".
Thái độ của Medvedev phản ánh sự thất vọng, thậm chí là bi quan của Nga đối với tương lai quan hệ Mỹ-Nga.
Trước đó vào hôm 15/1, Bộ Ngoại giao Nga phát đi thông cáo tuyên bố nước này quyết định khởi động quy tŕnh rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở. Moskva cho rằng Nga đă nỗ lực văn hồi hiệp ước này và kỳ vọng các nước châu Âu có thái độ xây dựng, song t́nh h́nh đă bị hủy hoại bởi "định hướng chính trị" của châu Âu đối với Mỹ.
Anh, Pháp, Đức,... và nhiều nước châu Âu ngày 16/1 bày tỏ mong muốn Nga cân nhắc quyết định rút khỏi Hiệp ước. Bộ Ngoại giao Đức cảnh báo đây là "sự đả kích to lớn đối với cơ chế kiểm soát vũ trang toàn cầu".
Điều đáng chú ư là quyết định của Nga được công bố ngay trước thềm sự kiện Nhà Trắng đổi chủ vào 20/1 tới, khi ông Joe Biden nhậm chức Tổng thống Mỹ thứ 46, thay thế Tổng thống Donald Trump.
Tờ Xinmin chỉ ra, xuất phát từ đánh giá tiêu cực về viễn cảnh quan hệ song phương dưới thời Biden, hành động của Nga được cho là một đ̣n "nắn gân" đối với Tổng thống tân cử của Mỹ, đồng thời là sự chủ động của Moskva trong việc dẫn dắt quan hệ Mỹ-Nga 4 năm tiếp theo, đặc biệt trong bối cảnh Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START, hay START-3) sẽ hết hạn vào tháng 2 tới và hai nước c̣n bất đồng trong các điều kiện gia hạn.
Nga không ôm hy vọng với chính quyền ông Biden
Hồi tháng 5/2020, Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi Hiệp ước Bầu trời mở với lư do Nga vi phạm thỏa thuận. Đến ngày 22/11, Mỹ chính thức rút khỏi Hiệp ước.
Nga từng tỏ thái độ kiềm chế trước tuyên bố của ông Trump với kỳ vọng kết quả từ cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sẽ mang tới những cơ hội cho Hiệp ước. Một số chuyên gia Nga khi đó phán đoán hành động của Trump vào tháng 5 nhằm tranh thủ sự ủng hộ của phe "diều hâu" cứng rắn với Nga, trong khi quyết định này vấp phải sự phản đối của đa số nghị sĩ đảng Dân chủ trong Quốc hội. Điều này khiến Nga tin rằng chính phủ mới của Mỹ vẫn có thể duy tŕ thỏa thuận trên.
Tuy nhiên, các diễn biến tiếp theo dần khiến Nga thất vọng.
Richard Weitz, giám đốc Trung tâm phân tích Quân sự và Chính trị thuộc Viện Hudson (Mỹ), ngày 26/11/2020 nhận định chính quyền của ông Biden sẽ coi việc gia hạn New START là nhiệm vụ hàng đầu về kiểm soát vũ khí, song khó có khả năng trở lại Hiệp ước Bầu trời mở.
Nhà phân tích chính trị người Nga Fyodor Lukyanov, một cố vấn đối ngoại của Kremlin, nói với hăng Tass rằng trước khi đưa ra quyết định, Nga đă xác định ông Biden hầu như không có ư định trở lại Hiệp ước.
Kể từ cuối năm 2020 đến nay, việc Mỹ đóng cửa tất cả lănh sự quán tại Nga đă làm leo thang "cuộc chiến ngoại giao". Washington tỏ ra cứng rắn với các biện pháp cấm vận nhằm vào dự án đường ống khí đốt Nord Stream 2, cũng như đối đầu Nga trong vấn đề miền Đông Ukraine và lĩnh vực an ninh mạng. Giới chức cấp cao Nga, gồm Tổng thống Vladimir Putin và Ngoại trưởng Sergei Lavrov, đều đưa ra đánh giá không lạc quan về viễn cảnh quan hệ với Mỹ.
Sau nhiều tháng chờ đợi, cuối cùng Nga đă đưa ra tuyên bố trả đũa đối với việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở. Nếu không có bất ngờ th́ sau 6 tháng, Moskva sẽ chính thức rút khỏi thỏa thuận mang tính biểu tượng về ǵn giữ ḥa b́nh ở châu Âu và thể hiện quyết tâm tránh đụng độ giữa Nga-phương Tây.
Thúc đẩy châu Âu gia tăng sức ép với Mỹ
Khi Mỹ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở, các nước châu Âu cùng Nga đều tỏ thái độ đáng tiếc và mong Mỹ "hồi tâm chuyển ư".
Báo Xinmin b́nh luận, việc Nga tiếp tục duy tŕ Hiệp ước là tín hiệu tích cực cho thấy hậu quả của việc Mỹ rút khỏi vẫn có thể được kiểm soát. Đến nay với việc Nga tuyên bố rút khỏi Hiệp ước này, nỗi lo ngại của châu Âu đối với vấn đề an ninh đang leo thang đáng kể khi họ bị "kẹp giữa" Washington và Moskva.
Nga từng đưa ra đề nghị với châu Âu về việc song phương tuân theo các điều khoản của Hiệp ước Bầu trời mở để cho phép đối phương hoạt động, nhưng châu Âu phải đáp ứng điều kiện không chia sẻ t́nh báo với Mỹ.
"Nga đă đưa ra đề xuất cụ thể để duy tŕ Hiệp ước [Bầu trời mở] trong những điều kiện mới gồm các điều khoản cơ bản phù hợp Hiệp ước," Bộ Ngoại giao Nga nêu. "Nhưng chúng tôi thất vọng khi nhận ra rằng các đề xuất này không có được sự ủng hộ từ những đồng minh của Mỹ."
Các nước châu Âu, bị ràng buộc trong liên minh NATO và cuộc cạnh tranh Mỹ-Nga, không có nhiều lựa chọn trong vấn đề an ninh. Châu Âu kêu gọi Moskva trở lại Hiệp ước xuất phát từ mối lo ngại quan hệ Mỹ-Nga lao dốc, đặc biệt là rạn nứt trong cơ chế kiểm soát vũ khí sẽ khiến châu Âu rơi vào thế gọng ḱm.
New START, hiệp ước có hiệu lực từ năm 2011, sẽ hết hạn vào ngày 5/2 tới, chưa đầy hai tuần sau khi ông Joe Biden nhậm chức. Nếu Mỹ-Nga không thể đạt thỏa thuận gia hạn, quy định giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân triển khai của hai nước ở con số 1.550 sẽ bị vô hiệu hóa.
Như thế, nếu chính quyền Biden muốn tránh kịch bản "chiến tranh lạnh" tái hiện một cách toàn diện, họ buộc phải khẩn trương đàm phán với Nga về gia hạn New START. Đây nhiều khả năng là màn "chạm trán" đầu tiên giữa Nga và chính phủ mới của Mỹ trong một vấn đề trọng yếu.
Bất chấp ông Putin và ông Biden về nguyên tắc đều bày tỏ mong muốn gia hạn, và việc gia hạn New START cũng không cần Quốc hội Mỹ phê chuẩn, nhưng hiện nay các bất đồng trong đàm phán song phương vẫn là nhân tố bất ổn.
Ông Joe Biden mới đây từng công khai chỉ trích các "tin tặc Nga" tấn công mạng các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp Mỹ. Ông tuyên bố sẽ thực thi biện pháp trả đũa.
Với việc Nga khởi động quy tŕnh rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở giữa bối cảnh hiện nay, các nước châu Âu chắc chắn sẽ gia tăng sức ép đối với ông Biden - người đă tỏ rơ thái độ phải hàn gắn quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương. Theo Xinmin, đây chính là "chén rượu phạt" mà Nga dành cho ông Biden.
VietBF @ Sưu tầm