Một người phụ nữ sinh ra ở Đồng Nai, nhưng gia đ́nh chuyển đến TP Hồ Chí Minh khi chị 17 tuổi. Khi đó gia cảnh quá khó khăn, đến khi đi làm nghề may, nhiều lúc may miệt mài tới 2 giờ sáng. Nhưng vậy cũng chẳng đủ chi phí cho gia đ́nh.
Chị Vũ Thị Ngọc trong buổi phỏng vấn với BBC
Hôm 12/1, chúng tôi lái xe từ Đài Bắc xuống Đào Viên (Taoyuan) để đến thăm nhà thờ Đào Viên, nơi có một cộng đồng không nhỏ người Việt thường xuyên đến đi lễ, sinh hoạt và giao lưu.
Khi chúng tôi đến nơi th́ đă chị Vũ Thị Ngọc và một số người Việt khác đă đợi sẵn.
Ấn tượng đầu tiên của tôi về chị là một người phụ nữ nhỏ nhắn với một nụ cười hiền lành, ánh mắt dịu dàng đem lại một cảm giác nhẹ nhàng ngọt ngào cho người đối diện.
Nhưng khi chị cất tiếng nói th́ sự chân thật, chất phác của con người này lan toả cả căn pḥng.
Sinh ra ở Đồng Nai, nhưng gia đ́nh chuyển đến TP Hồ Chí Minh khi chị 17 tuổi. Khi đó gia cảnh quá khó khăn.
"Khi đó bố tôi phải ngồi sửa xe máy, xe đạp bên lề đường. Dưới tôi c̣n có ba em nhỏ. Em trai tôi khi đó học rất giỏi, nó luôn đứng hạng nhất nhưng nó tính bỏ học. V́ nó bảo 'Ḿnh bố sửa xe mà không có ai giúp đỡ."
Phẩm cách Đài Loan, phẩm cách Việt Nam
Cô dâu Vũ Thị Ngọc hồi mới làm đám cưới vào năm 1996
"Tôi khi đi làm nghề may, nhiều lúc tôi may miệt mài tới 2 giờ sáng. Nhưng vậy cũng chẳng đủ chi phí cho gia đ́nh."
Rồi một lần đi dự đám cưới, chị lọt vào mắt xanh của một người đàn ông Đài Loan muốn về Việt Nam t́m vợ.
"Đêm đó tôi nằm suy nghĩ măi. Có cơ hội th́ tôi cũng không muốn bỏ lỡ. Một là ḿnh đổi được đời, giúp đỡ gia đ́nh. Hai là coi như ḿnh đi làm xa đi. Cứ tưởng tượng như vậy là được."
Phóng viên Thuỳ Linh của BBC News Tiếng Việt Ngữ (phải) trong buổi gặp gỡ người Việt tại Đài Loan trong chuyến công tác vào đầu tháng Giêng, 2020
Và ấn tượng đầu tiên về người chồng chưa cưới cũng khiến chị yên tâm phần nào.
"Ấn tượng đầu tiên về [chồng] là anh ấy có vẻ là một người hiền lành. C̣n lúng túng với phụ nữ. Khi anh lấy cơm hay gắp đồ ăn cho tôi, anh ấy run tới mức đồ ăn rơi ra," chị bật cười khi nhớ lại.
"Nên tôi cảm thấy có lẽ ḿnh có thể giao phó cuộc đời ḿnh cho người đàn ông này được."
Vậy là sau là ba lần gặp mặt, diễn ra vỏn vẹn trong ṿng một tuần, chị đồng ư.
Đêm trước ngày cưới, chị khóc sưng mắt.
"Bố mẹ tôi nói 'Đây là một sự hy sinh rất lớn. Con cảm thấy làm được th́ làm, nếu con cảm thấy không được th́ đừng làm.' Em trai tôi cũng nói 'Chị Hai nếu chị không muốn đi th́ đừng đi'."
Nhưng chị không hối hận về quyết định của ḿnh. Sau khi cưới, chị được chồng cho một khoản tiền mua một mảnh đất 32m2 và cất một căn nhà hai tầng cho ba mẹ và các em. Em trai chị sau đó cũng đi học bổ túc lại.
Trước khi đi, chị dặn gia đ́nh nếu có điều ǵ dặn ḍ th́ nói trước, và đến ngày đi "không một ai được nói điều ǵ đến lời tạm biệt". Đến ngày chị đi, mọi người đều lặng lẽ tiễn chị ra phi trường.
Nhưng khi đến bên bờ xa lạ, chị nói chị khóc bốn tháng liền v́ nỗi nhớ nhà.
"Nhớ nhà, nhớ quê hương. Dù cho quê hương ḿnh có không được tốt lắm, không được như người ta, nhưng mà ở quê hương vẫn tốt hơn," chị nghẹn ngào khiến cả căn pḥng gần như nín lặng.
"Ngày nào tôi cũng ra đồng. V́ quê chồng tôi đồng ruộng mênh mông c̣ bay thẳng cánh. Tôi hay cùng bố chồng tôi ra ruộng xem người ta cày cấy.''
"Khi tôi đi lang thang ngoài ruộng, nh́n lên trời thấy máy bay tôi cứ nghĩ bao giờ ḿnh mới được lên máy bay. V́ có lên máy bay th́ mới về nhà được."
Chị Vũ Thị Ngọc bên gia đ́nh trong một lần về thăm nhà
Cuộc sống bên Đài Loan cũng bất ngờ và lạ lẫm, tưởng chừng ḿnh sẽ ở thành phố sầm uất, nhưng thời gian đầu chị phải về quê sống cùng bố mẹ chồng, và phải học cách sinh sống, cách nấu nướng, đi lại… nhưng đổi lại gia đ́nh chồng thông cảm và quan tâm đến ưu tư của chị.
Sau khi sinh con đầu ḷng được một tuổi, chị đưa cháu về gặp ông bà ngoại ở Việt Nam.
"Phản ứng đầu tiên của họ là gọi ngay 'Đài Loan con!'" chị bật cười khúc khích. "V́ những đứa trẻ Đài Loan dù sinh ra là mẹ người Việt Nam nhưng nó vẫn giống y hệt bố nó, như hai giọt nước vậy. Cho nên chỉ cần nh́n qua người ta đă biết và gọi ngay là 'Đài Loan con'."
Khi sinh con ra, chị chia sẻ rằng chị cũng muốn con ḿnh học tiếng Việt, nhưng khi nhỏ các cháu không phân biệt được tiếng Trung và tiếng Việt.
Cô dâu Đài Loan Vũ Thị Ngọc và con trai 7 tháng
"Ví dụ nói 'tắt quạt' th́ cháu sẽ nói 'Tắt ten phông san'. Ở nhà mẹ có thể hiểu được chứ khi đi học th́ thầy cô không hiểu được. Khi cháu đi học mẫu giáo, cô giáo cứ hỏi tôi 'Mẹ Tử Dương, sao Tử Dương nói ǵ tôi không hiểu?'," chị lại bật cười.
Chị quyết định để các cháu lớn hơn nhưng rồi nhận ra đó cũng là một sai lầm. Khi lớn rồi th́ hai con của chị lại không thể học tiếng Việt được nữa.
Chị cũng không phủ nhận việc con cái từng bị bạn bè trêu chọc v́ "mẹ nó là người Việt" nhưng khi các con lớn lên chị nhận thấy t́nh trạng này cải thiện dần.
Bản thân chị, cũng như nhiều bà mẹ Việt khác cũng không tránh khỏi ánh mắt hiếu kỳ của những người Đài Loan địa phương.
Bên hai con trai đă lớn, chị Vũ Thị Ngọc mỉm cười hài ḷng với cuộc đời
"'Cô ta là người Việt Nam, cô ta sẽ dạy con như thế nào? Có dạy tốt đứa bé này không?' V́ chúng là mầm non tương lai của họ sau này mà," chị kể lại.
"Tôi có thể khẳng định cô dâu Việt Nam có khi c̣n dạy con tốt hơn," chị nh́n tôi tự tin nói.
"V́ về giáo dục ở trường th́ ở đây là đă tốt lắm rồi. Nhưng về cách giáo dục, quản lư con cái ở nhà th́ tôi thấy người Việt ḿnh làm tốt hơn.''
"Người Việt ḿnh nói con mấy giờ cần đi ngủ, mấy giờ cần ăn và đi học về phải làm ǵ. Khi thấy các chú, các ông th́ phải chào. Khi ăn cơm th́ phải mời."
"Tôi thấy mấy đứa trẻ Đài Loan, khi chúng nó muốn ăn là ăn, chẳng mời ai xung quanh cả. Về khoản này th́ chồng tôi và bố mẹ chồng tôi khen tôi dạy con ngoan," chị nói.
Tôi hỏi chị nghĩ ǵ về những định kiến đối với các cô dâu Việt lấy chồng Đài Loan, chị trầm ngâm rồi nói.
"Tôi nghĩ họ nói có cái đúng, nhưng cũng có cái không đúng. Một số người như chúng tôi lấy chồng để hy vọng có cuộc sống tốt hơn cho gia đ́nh. Nói như vậy th́ không công bằng với chúng tôi…"
"Nếu có người hỏi 'Bạn từ đâu đến?' Tôi cũng lớn tiếng trả lời 'Tôi là người Việt Nam. Tôi lấy chồng sang đây," chị nói một cách tự hào.
C̣n về lời khuyên cho những cô dâu Việt muốn cười chồng Đài Loan, chị chỉ dặn: "Khi đến một đất nước xa lạ, có nhiều cái khó mà ngay lúc đầu có thể hoà đồng ngay được."
"Ông bà ḿnh có một câu mà. Một điều nhịn th́ chín điều lành. Cái ǵ ḿnh hiểu th́ ḿnh trả lời. Cái ǵ không biết th́ ḿnh cứ 'Vâng ạ!'. Thế là qua chuyện thôi," chị lại cười khúc khích.
Giờ đă có hai con trai lớn, chị nh́n lại hành tŕnh cuộc đời 24 năm nơi xứ lạ với nụ cười, "tôi thấy… cũng được!"