Tại Hội Nghị Ngoại Trưởng ASEAN ở Bangkok, Việt Nam đă công khai lên tiếng tố cáo các hành động xâm lấn của Trung Quốc gần đây tại Băi Tư Chính, trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, và cáo buộc nước này tiến hành thăm ḍ dầu khí bất hợp pháp trong vùng biển tranh chấp. Tuy nhiên, các đồng minh Đông Nam Á của Việt Nam đă có những phản ứng dè dặt.
Phó Thủ tướng-Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm B́nh Minh (thứ hai, từ trái sang) tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 52 ở Bangkok, Thái Lan, ngày 31/7/2019.
Theo nguồn tin này, Phó Thủ tướng-Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm B́nh Minh trong cuộc họp kín với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 52 (AMM-52) ở Bangkok vào chiều 31/7, đă đả kích Bắc Kinh vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam ở Biển Đông, trong khu vực thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Tại cuộc họp cấp bộ trưởng ASEAN-Trung Quốc, ông Phạm B́nh Minh, trong bài phát biểu của ḿnh với Bộ trưởng Ngoại giáo Trung Quốc Vương Nghị, đă bày tỏ “quan ngại nghiêm trọng” về hoạt động khảo sát của tàu thăm ḍ Hải Dương Địa Chất 8 và các tàu hộ tống kể từ đầu tháng 7 tới nay ở khu vực Băi Tư Chính, tiếp theo các hoạt động cải tạo bồi đắp quy mô lớn và quân sự hóa các cấu trúc trên Biển Đông.
“Các diễn biến này làm xói ṃn ḷng tin, gia tăng căng thẳng và ảnh hưởng trực tiếp tới ḥa b́nh, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, vi phạm DOC và đi ngược lại cam kết duy tŕ môi trường thuận lợi cho đàm phán COC”, cổng thông tin chính phủ dẫn lời Phó Thủ tướng Việt Nam nói.
Ông Phạm B́nh Minh cũng lặp lại lập trường chung của ASEAN về tầm quan trọng của việc tăng cường lòng tin, không quân sự hoá, kiềm chế, không có hoạt động làm gia tăng căng thẳng và phức tạp t́nh h́nh trong khu vực và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc COC.
Trong những tuần lễ gần đây, Việt Nam nhiều lần lên tiếng chính thức yêu cầu Trung Quốc rút tàu thăm ḍ ra khỏi khu vực biển tranh chấp.
Diễn tiến căng thẳng ở Biển Đông dự kiến sẽ tiếp tục là trọng tâm của phần lớn các cuộc thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN sẽ kết thúc vào cuối tuần này.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo cũng có mặt tại thủ đô Thái Lan hôm 1/8 để gặp các bộ trưởng ngoại giao ASEAN. Ngoại trưởng Mỹ tới Bangkok vài ngày sau khi Washington cáo buộc Trung Quốc “phá hoại ḥa b́nh và an ninh” với các hành vi quấy rối các nước láng giềng trong khu vực, qua một số tuyên bố trong tuần qua.
Trong khi đó, bất chấp t́nh trạng “đối đầu” với Việt Nam ở Băi Tư Chính, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh rằng “t́nh h́nh ở Biển Đông đă được cải thiện đáng kể” trong những năm gần đây thông qua những nỗ lực chung của các nhà lănh đạo Trung Quốc và ASEAN, và “không có vấn đề ǵ về tự do hàng hải và hàng không ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông)”, theo Straits Times.
Nhưng theo ông Vương Nghị th́ “một số cọ xát có thể tăng lên theo thời gian” do những tranh chấp lịch sử, và những vấn đề này “cần được giải quyết bởi các quốc gia trực tiếp liên quan thông qua các biện pháp ḥa b́nh”.
Trong khi không nêu tên Mỹ, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc nói rằng các quốc gia ngoài khu vực “không nên cố t́nh khuyếch đại những khác biệt hoặc tranh chấp từ quá khứ như vậy” và “chớ cố gieo rắc ngờ vực giữa Trung Quốc và các nước ASEAN”.