Will Nguyễn là một công dân Mỹ, gốc Việt, sinh ra, lớn lên tại TP Houston, bang Texas, Mỹ. Will Nguyễn đă được giáo dục và tốt nghiệp tại những ngôi trường đại học lừng danh trên thế giới, sau khi về thăm tổ quốc cố hương và tham gia biểu t́nh, bị Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh chính thức khởi tố, bắt tạm giam do tham gia biểu t́nh tuần hành phản đối Dự luật Đặc khu kinh tế và Luật An ninh mạng. Dẫu vậy, có lẽ đây là bài viết đầu tiên về sự kiện này từ góc nh́n của người trong cuộc. Giọng viết của tác giả đặc biệt ở chỗ, anh dường như không biết xúc phạm bất kỳ ai, kể cả người đă làm hại, hay làm ḿnh tổn thương. Người dịch cố gắng dịch theo tinh thần đó, và có vẻ tiếng Việt mà chúng ta được thừa hưởng từ các thế hệ trên là đủ giàu, để truyền tải tinh thần này.
Ảnh: Reuters
Trong buổi sáng của ngày tháng Sáu đầy sôi động ấy, một người phụ nữ có tuổi lặng lẽ lại gần tôi và khều vai tôi. Mái tóc của bà điểm bạc, cặp mắt hiếng, miệng hơi hở lợi, bà cầm một lon nước đă mở nắp và ra hiệu mời tôi uống, hầu như không nhận thức việc ḿnh đang làm.
Bà không biết rằng vài phút trước đó, tôi đă thoáng thấy bà trong đám mấy người công an, lực lượng bảo vệ an ninh công cộng của Việt nam. Tôi nhă nhặn từ chối. Một người cùng đi biểu t́nh lúc đó, một thanh niên khoảng 20 tuổi, nhanh chóng xác nhận với tôi điều tôi thoáng ngờ vực: "Cẩn thận. Công an có thể bỏ thuốc cho anh đó. Họ rất biết cách."
Lực lượng công an đă rất nhầm khi theo bám lấy tôi như là một trong các thủ lĩnh của ngày định mệnh ấy. Tôi cũng chẳng trách họ. Khi đoàn biểu t́nh từ công viên Hoàng Văn Thụ, gần sân bay Tân Sơn nhất xuống Nam kỳ khởi nghĩa, một trong các con đường chính dẫn về trung tâm thành phố, th́ tôi, từ một người chỉ ghi lại tư liệu về sự kiện, đă dần trở thành một kẻ phá rào.
Tại một số giao lộ dọc theo Nam kỳ khởi nghĩa, công an đă dàn lên các rào cản bằng các nhân viên công lực được trang bị các dụng cụ chống đỡ, trải mỏng ra làm 3-4 hàng mà phần lớn là những người trai trẻ ốm yếu. Tôi lách qua đám đông và đứng thẳng ngay trước họ.
Những người trai ấy có vẻ căng thẳng, họ giữ hàng lối chỉ bởi những người cấp trên lớn tuổi hơn của họ đứng sát đằng sau và quát tháo. Họ bị số đông đang sôi sục biểu t́nh áp đảo.
"Con đường này được xây bằng tiền thuế của chúng tôi! Chúng tôi có quyền đi ở đây!".
"Các em trẻ nên tham gia cùng chúng tôi"
"Chúng tôi diễu hành v́ đất nước!"
"Tại sao các em chống lại người dân?".
Những người biểu t́nh tức giận khi đối diện với họ, nhưng đồng thời, sợ manh động; họ hiểu rất rơ rằng đằng sau các tấm khiên chắn là một bộ máy an ninh đồ sộ và chuyên đi trừng phạt. Từ trên cao, có lẽ nó giống như một con đập sắp nổ tung. Và tôi hiểu rằng với một lượng người đông bên phía chúng tôi như lúc đó, th́ chỉ một châm chích nhỏ là con đập bất công sẽ bị nhấn ch́m.
V́ vậy tôi đă vượt qua. Và tôi đă làm như vậy tại ít nhất là 3 ngă tư. Đó là một quyết định có tính toán.
Lúc chúng tôi tới ngă tư Nam kỳ khởi nghĩa và Lư Chính Thắng, chỉ cách Dinh Độc lập vài khu phố, lực lượng công an đă rút ra được bài học cho ḿnh. Thay v́ sử dụng trái tim của những người trai trẻ, họ quyết định mang các xe tải ra đậu ngang ngă tư.
Một lần nữa tôi bước lên hàng đầu và đề nghị công an cho xe tải tránh đi. Họ từ chối. Thế là tôi nhảy lên sàn một chiếc xe và giúp những người biểu t́nh-đi bộ vượt qua chướng ngại vật. Tôi đă nắm tay rất nhiều người trong ngày hôm đó, kéo cả người trẻ và người già lên sàn xe và qua bên kia.
Hiểu rằng những người biểu t́nh đi xe máy sẽ bị tắc lại, tôi bắt đầu t́m cách để mở ra một lối thoát rộng hơn. Các xe tải đậu ngang đường, nhưng trên vỉa hè, hàng rào cản lại là các xe máy của cảnh sát. Thế là tôi cùng một số những người biểu t́nh bắt đầu nâng những xe máy ra khỏi chỗ và sau khi chúng tôi làm được như vậy, th́ cảnh sát và những người biểu t́nh lại một lần nữa lại đụng độ nhau.
Họ yêu cầu chúng tôi không chạm vào xe của họ, tuy nhiên chúng tôi đáp trả lại rằng chúng tôi không làm trầy xước chúng, rằng chúng tôi chỉ dời những chiếc xe đó ra chỗ khác thôi. Tới lúc những người biểu t́nh đi xe máy bắt đầu t́m cách lách qua lối đi nhỏ đang rộng dần, th́ đó cũng là một ḍng chuyển động, lại một lần nữa, công an không thể ngăn lại. Đám đông reo ḥ mừng rỡ, bởi một nhóm chúng tôi đă nắm lấy tay nhau thành một hàng rào giữa công an và những người biểu t́nh, để họ có thể tiếp tục cuộc tuần hành một cách ôn ḥa.
Thật không may, b́nh yên đó đă không kéo dài được lâu.
"Họ đang tách anh ra để bắt đó. Tôi vừa nghe họ nói. Anh cần ḥa vào với mọi người càng sớm càng tốt", chị ấy hốt hoảng nói nhỏ với tôi. Một người phụ nữ kéo tôi sang bên và cố gắng hết sức ra hiệu để không gây nghi ngờ. Tôi cám ơn chị và bắt đầu lùi lại về hướng đám đông, mắt vẫn thận trọng dơi theo những người công an đằng sau người phụ nữ nọ chỉ vài mét.
Có điều trước khi tôi kịp làm điều đó, một nhóm 5-6 viên an ninh mặc thường phục đă lao vào khóa cổ tôi và giật toang ba lô của tôi (để cướp lấy điện thoại và tiếp cận được các tư liệu của tôi về cuộc biểu t́nh này, như sau này tôi mới biết. Với họ, các thông tin nhạy cảm là chiến lợi phẩm quư giá)
Rất nhanh chóng, một số người biểu t́nh t́m cách giải thoát cho tôi, họ tóm lấy tay tôi mà kéo, c̣n tôi th́ với tất cả sức lực của ḿnh, tôi nhoai về với họ. Trong một khoảng khắc nào đó, dường như chúng tôi đă sắp thắng đến nơi.
Sau đó, một loạt những đ̣n như Trời giáng, nắm đấm và dùi cui phang xuống đầu và hàm tôi. Khi tôi ngă ra đường, lời cuối cùng của tôi với họ là “Tôi là người yêu nước! Tại sao đánh tôi?”.
Về mấy phút sau đó, th́ tôi không nhớ ǵ nhiều. Tôi chỉ ư thức được chuyển động từ dưới đất cho đến thùng xe là một chuyển động rất êm, rồi tôi nằm trong thùng xe, nh́n lên bầu trời và chấp nhận thua.
Video quay cảnh bị đánh do những người biểu t́nh ghi lại, đă cho thấy một diễn biến khác. Quăng đường th́ chẳng thể là êm, khi mà tôi cứ chốc chốc lại tuột khỏi cú chộp của những kẻ bắt cóc, và tôi th́ chống cự suốt quăng đường đó. Họ đă trị tôi bằng cách trùm lên đầu tôi một túi màu da cam, là điều mà tôi hoàn toàn không nhớ. Tới lúc bị ném vào thùng xe tải, tôi đứng dậy, máu chảy trên đầu, và vẫy những người biểu t́nh tiếp tục. Trái tim của Sài g̣n vẫn c̣n đang chờ họ.
II. Bị thẩm vấn
"Người dân Việt nam không cần đến sự giúp đỡ của mày", người đàn ông lớn tuổi tức giận chặn lời tôi. Hai chân bị cùm trong chiếc cùm gỉ sét, tôi ngồi yên trên chiếc ghế kim loại, suy ngẫm về t́nh huống siêu thực mà tôi hiểu đă ḿnh rơi vào. Ông ngồi đối diện tôi bên kia bàn, đeo kính, vẻ nghiêm khắc, nhưng xảo quyệt trên nét mặt. Ông có lẽ ngang tuổi các chú tôi, tôi thầm nghĩ.
Tôi theo dơi với một sự thích thú của người đứng ngoài quan sát, khi ông vặn vẹo về các động cơ của tôi, về các nguồn tài trợ có thể có và các mối liên hệ của tôi với các tổ chức. Sôi người v́ cơn giận không thể giấu nổi, ông không thể tin, hoặc nói đúng hơn, ông không muốn tin rằng tôi đă hành động một ḿnh, với ư nguyện tự do của riêng tôi, bởi muốn giúp người dân. Ông nhận ra chủ nghĩa dân tộc của người Việt khi nh́n thấy cuộc biểu t́nh này - và ông biết ḿnh không thể phủ nhận sự bền bỉ của hàng ngàn năm chống ngoại xâm.
Ông nói, ông tin vào chủ nghĩa cộng sản – và là một trong số rất ít các đảng viên tôi đă có dịp tiếp xúc, mà công khai nói như thế - rồi ông hỏi, liệu tôi đă đọc Marx và Lênin chưa. Tôi trả lời có, thế là chúng tôi đă có một cuộc nói chuyện ngắn về các giai đoạn phát triển của Marx. Ông nói, giai đoạn phát triển tư bản này ở Việt nam chỉ là tạm thời, rằng đất nước này đang trên con đường tiến tới những điều lớn lao hơn rất nhiều.
Có lẽ một quan điểm có cơ sở hơn về chính trị ở Việt nam là của một nhân viên an ninh trẻ tuổi. Lúc đó đă quá nửa đêm, và các nhân viên an ninh phải thay phiên nhau, mỗi người một tiếng, tra hỏi tôi theo một danh sách dài các câu hỏi để cho tôi vào bẫy.
H́nh như em là người thứ 5 hay thứ 6 hỏi cung trong đêm đó. Đến lượt ḿnh, em đóng cửa, bất kể sự phản đối của mấy người đồng nghiệp. Dáng vẻ, thái độ của em nói với tôi rằng em không hề có ư định thực hiện cái công việc mà em được giao phó. Em kéo cái ghế ra ngồi trước mặt tôi, và chúng tôi đă có một cuộc nói chuyện tâm t́nh.
"Thật nực cười. Ở Việt nam, nếu bạn tin vào điều ǵ đó tiến bộ, th́ bạn sẽ bị gắn cho cái mác phản động", em công nhận. Em cũng thừa nhận rằng em có cảm t́nh với những ǵ tôi làm, và bất cứ người Việt nào cũng hiểu tại sao tôi hành động như vậy.
Một cách nào đó Đảng cộng sản Việt nam đă tồn tại trong một t́nh trạng trớ trêu thường trực, vỡ mộng với chính ḿnh và nằm tại chặng cuối của thời gian.
III. Được phóng thích
Buổi sáng ngày tôi sẽ ra ṭa, một trong những người bạn tù - một người Philippines trẻ mà trong quăng đời tự do của ḿnh đă vừa làm đầu bếp và vừa là thợ cắt tóc - đề nghị cắt tóc cho tôi. Chúng tôi dùng một chiếc tông đơ của nhà tù để cạo tóc ở hai bên, chỉ để lại trên đỉnh đầu. Đó là kiểu tóc tôi thường để trong thế giới tự do, và những sợi tóc mọc trong 40 ngày rơi xuống nền nhà tù vào buổi sáng hôm ấy cũng giống như một sự gột bỏ về tinh thần.
Tại ṭa, tôi thừa nhận tức khắc việc gây rối trật tự công cộng - quả thật đó là mấu chốt của cuộc biểu t́nh. Đặc biệt, tôi nhấn mạnh, đối với người dân Việt, điều Luật An ninh mạng thậm chí c̣n nguy hiểm hơn điều luật Đặc khu, và để cho chắc chắn, tôi đă sử dụng một ám chỉ mà tất cả người Việt đều hiểu.
Để mô tả t́nh trạng sai lầm sẽ kéo dài, một khi tự do trên internet bị xiết chặt, tôi đă thưa với ṭa rằng dự thảo luật này không có ǵ khác hơn ngoài "chính sách ngu dân" - và là câu nói đă vang khắp Quảng trường Ba đ́nh trong dịp Hồ chí Minh tuyên ngôn độc lập vào năm 1945. Trong số các tội ác của thực dân Pháp mà ông Hồ chí Minh liệt kê, có cả việc ban hành chính sách nhằm ḱm giữ người dân trong t́nh trạng ngu dốt. Tôi muốn cái trớ trêu này trở nên rơ mồn một, như các song sắt trại giam, nơi mà họ giam giữ tôi trong đó.
Vị công tố viên đề nghị án trục xuất ngay lập tức. Lúc thẩm phán đọc bản án chính thức hôm ấy, tôi chợt hiểu người ta đang mang đến cho tôi một sự mâu thuẫn: một món quà và đồng thời là một sự nguyền rủa. Trong lời cuối, tôi đă thưa với vị thẩm phán rằng, tôi không muốn ǵ hơn ngoài việc được trở về Việt nam trong tương lai để giúp đất nước phát triển.
Tôi được hộ tống ra khỏi ṭa, nhưng lần này đă không c̣n c̣ng tay, tôi được tự do bước và được tránh xa những người mặc quân phục canh giữ ḿnh. Những bước chân chiến thắng xuống cầu thang, rồi đoàn công an hộ tống, cách thức mở cửa bài bản của tài xế, đă trở thành các h́nh ảnh sống động trên internet như một cuộc chơi tạo h́nh mang tính chính trị đối lập, và một chiến thắng dân dă.
Bên trong chiếc xe SUV, tất cả chúng tôi đều thở phào, kể cả công an. Một người đặt tay lên đầu gối tôi, nh́n tôi cười và nói "xong rồi". Tới khi về tới khám, tôi mới hiểu rằng tôi sẽ không được dẫn về pḥng giam để lấy đồ. Những người tự do không được phép quay lại Chí Ḥa.
Đồ của tôi được gửi về, kể cả chiếc kim khâu được mài từ xương heo và hai con cá được tết từ các sợi nhựa - món quà kỷ niệm của những người bạn cùng pḥng giam từ một tuần trước đó đă ngờ ngợ rằng tôi sẽ không c̣n ở lâu trong thế giới của họ.
Mà quả thật, tôi đă chẳng được ở lâu tại Việt nam. Lúc mặt trời lặn là lúc tôi đă ở trên không và đang hướng đến xứ sở tự do hơn. Ngồi trên máy bay nh́n Sài g̣n mờ khuất xa dần, tôi bỗng thấy như ngày 30/4/75 quay trở lại: tự do và lưu vong cùng đến trong cùng một khoảnh khắc.
Tác giả: Will Nguyen
Người dịch: Thanh Mai
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
