Nghe ông bố mắng thằng con "Tính ăn mày!" tôi mỉm cười. Hồi xưa thời di-cư năm năm tư bố tôi cũng dùng câu ấy mỗi khi bực ḿnh mắng các con hay ai đó. Bây giờ nó trở thành tiếng cổ chẳng c̣n mấy ai dùng, nhất là lại tị-nạn bên Mỹ cách quê-hương nửa ṿng thế-giới. Chỉ thấy có ông bạn tôi c̣n dùng, không phải là ông mang bên ḿnh không những bóng-dáng quê-hương mà cả một-thời quá-khứ yêu-thương đó sao!
Nhưng tại sao lại dùng chữ "ăn mày" để mắng chửi? Ăn mày có ǵ là xấu đâu? Thí-dụ mắng: đồ ăn cướp, đồ đầu đường xó chợ, bọn bất-lương, quân giả-h́nh, lũ ăn hại, thằng chó chết, con điếm thúi... th́ nghe c̣n được v́ dễ hiểu, và thấy được cái tính-chất không ra ǵ dính với cái thằng cha, con mẹ nào đó. Chứ ăn mày đâu có xấu. Mấy cụ già, em bé, người tàn-tật nghèo-khó đi ăn mày rất đáng thương. Các Sư bên Campuchia, Thái-lan, Ấn-độ đi khất-thực là một h́nh-thức tu-luyện tính khiêm-tốn, biết cảm-nhận tấm ḷng của bá tánh là quá hay đi chứ.
Tuy nhiên, theo tôi nhận-xét, ông bạn tôi dùng chữ ấy để mắng cũng ... hay lắm, miễn là đừng để cho những người ăn mày nghe thấy. Nói tính ăn mày là để diễn-tả cách hành-sử nhỏ-nhặt, lén-lút, ŕnh-ṃ, nói sau lưng, thù-vặt, lí-sự cùn, không đàng-hoàng ra mặt quân-tử.Tôi bảo "nghe hay" bởi v́ câu mắng không sỗ-sàng, không phải là chửi, người bị mắng không cảm thấy đau quá. Ăn mày th́ rón-rén, rụt-rè chứ sức đâu mà dơng-dạc. Dáng đi c̣n lom khom nói ǵ dám lên tiếng sang-sảng. Đi xin ăn mà nói oang oang th́ ai cho. Chỉ tội-nghiệp cho người ăn mày lỡ họ nghe thấy câu mắng ấy thôi.
Gần đây, ông bạn già nhà quê ấy của tôi lại mắng cả một số nhà "trí-thức" là "lũ ăn mày" mới oai. Chỉ tội tôi là người duy-nhất "được" nghe mắng. Ông mắng bọn bạo-loạn BLM là đồ ăn cướp, bọn Antifa là "Việt cộng" trá-h́nh, nhưng lại mắng đám Dân Chủ qú gối tôn-kính anh tội-phạm GF là "bọn ăn mày!". Tôi hỏi tại sao, ông bảo:
- Không phải là bọn ăn mày phiếu bầu-cử th́ là ǵ? Tại sao lại phải xúi cái bọn vô công rỗi nghề, đầu trộm đuôi cướp đi đốt xe, phá cửa hàng, hôi của, giật đổ tượng đài? Tại sao phải phá-hoại đất nước chỉ v́ một tai-nạn - mà cũng chưa chắc là tai-nạn hay là bày mưu tính kế? Nếu ngon th́ đường-hoàng tranh-luận về đường-lối, chính-sách của đảng ḿnh đi xem. Nếu hay th́ đến ngày bầu-cử dân sẽ bầu cho. Lén-lút, ŕnh-ṃ, tư-thù, mưu-kế... c̣n quá lũ ăn mày!
Ông bạn bực ḿnh nói hơi to. May là ở Mỹ không có ăn mày chính gốc. Lâu lâu chỉ có vài tay homeless cầm bảng xin vài đồng ở ngă tư đường. Đôi khi thật khó hiểu v́ mấy tay này to khoẻ hơn người ḿnh, muốn đi làm th́ có thiếu ǵ việc. Nếu thực không xin được việc th́ chính-phủ cũng cho tiền an-sinh xă-hội. Tại sao phải phơi mặt ngoài đường, làm bộ đau-khổ ch́a cái loong để được thương-hại bằng vài đồng lẻ? Tại sao lại coi thường bản thân ḿnh đến thế? Tại sao lại thiếu tự-trọng đến vậy? Hoá ra cái bọn ăn-mày ở Mỹ mới đáng bị mắng là "Bọn ăn mày!"
Ông bạn tôi chưa dừng lại. Ông c̣n có vẻ bực ḿnh hơn khi kể ra mấy nhà "trí-thức" trong cộng-đồng tị-nạn lên tiếng bênh-vực cho cái bọn Dân Chủ hiện nay. Các bằng-chứng rành-rành rằng chúng ăn hối-lộ của Tầu cộng để làm nước Mỹ kiệt-quệ, để làm tôi cho Tầu. Chúng bán rẻ lương-tâm, bán rẻ đất nước không khác ǵ bọn Việt cộng mà nhóm gọi là trí-thức này lại không chống, chỉ chống Tổng Thống Trump. Họ không đưa ra được bằng-chứng sai trái nào của ông ấy suốt bốn năm nay, mà cứ hùa nhau moi-móc bịa chuyện nói xấu. Hoặc khôn-khéo hơn th́ im-lặng trước mọi thành-quả của ông ấy đă làm cho đất nước giàu-mạnh, rồi chỉ thỉnh-thoảng đánh du-kích vào những chuyện không đâu, thỉnh-thoảng chuyển lên online vài bài nói xấu chẳng đâu vào đâu. Ông bạn tôi kết-luận:
- Trí thức mà thiếu tư-cách là trí-thức bất-lương, trí-thức ăn mày!
Ông bạn tôi bị nhiều người bảo là nhà quê nhưng tôi th́ rất mến ông. Ông ít khi nói được vấn-đề cho rành-rẽ nhưng cái cảm-nhận của ông là cảm-nhận của người lương-thiện. Vấn-đề đạo hay đời, bao nhiêu chuyện tôi ghi-nhận, ông đều không sai. Không những không sai mà c̣n rất sâu-sắc. Câu ông mắng "bọn ăn mày" kia mà không sâu-sắc à ? Dù là áp-dụng cho bọn Mỹ hay bọn Việt trên đất nước này!