Nghị Đức có là quê hương của tôi hay không? Không c̣n quan trọng. Bởi v́ hai từ “Nghị Đức” đă nằm ở trong trái tim của ḿnh.
Cánh đồng điện gió ở B́nh Thuận /// Ảnh: Đào Ngọc Thạch
Nhà ngoại tôi neo người, chỉ có má và cậu đều ở xa. Nên từ lúc sinh ra tôi đă gắn bó với ngoại nơi miền quê nghèo có tên gọi Nghị Đức, một xă của huyện miền núi Tánh Linh, tỉnh B́nh Thuận. Nơi có những ngôi nhà lợp mái ngói, cánh đồng thơm mùi lúa chín, những con người chất phác… và cái lạnh về đêm do nằm gần chân núi.
Hồi đó, Nghị Đức được chia làm ba thôn riêng biệt. Thôn một là người gốc Quảng Ngăi, thôn hai gốc Quảng Nam và thôn ba gốc Huế. Nhưng mà lạ lắm! Cả thôn cả xă h́nh như ai cũng quen biết nhau để mỗi lần chỉ cần tôi nói tên "con ông A, bà B, cháu bà H..." th́ đều biết và có thể kể vanh vách cho tôi nghe về ngoại tôi, má tôi hay cậu tôi.
Có một miền quê nằm ở trong tim
Đi cáp treo lên núi
ẢNH: THANH ĐÔNG
Hồi đó, nhà ngoại tôi nghèo lại chỉ có hai bà cháu. Nhưng cũng không riêng ǵ ngoại tôi mà cả làng cả xă đều nghèo, họa chăng có vài gia đ́nh khá giả hơn. Sau mỗi buổi đi học tôi lại ra đồng chăn trâu, cắt cỏ c̣n ngoại tôi th́ phải lo mấy sào ruộng cùng miếng đất nằm cạnh nghĩa trang. Ngoại tôi hay nói: “Mai mốt ngoại có chết th́ chôn ở đó”. Tôi lại gườm gườm khó chịu v́ không muốn điều ấy xảy ra, dẫu biết là ngoại tôi đang nói đùa. Nhớ những lần trời mưa lớn. Con suối nằm ở phía sau nhà ngoại dâng lên đầy nước, tôi ngồi đợi măi mà chưa thấy ngoại về. Thế là tôi bật khóc ngon lành v́ sợ ngoại bị nước cuốn trôi. Giờ nhớ lại, tôi bật cười với cái suy nghĩ ngây ngô thuở nhỏ.
Hồi đó, con đường làng được đắp bằng đất sét, để mỗi lần mưa tôi lại ḍ dẫm trong mớ bùn nhăo nhẹt trơn trợt ấy đến trường. Mỗi khi đi học về muộn, tôi vừa bước đi vừa lẩm nhẩm câu thần chú của riêng ḿnh: “Trời mưa tránh trắng, trời nắng tránh đen”. Rồi lại thấy ngoại tôi lụi cụi trong mảnh áo tơi làm bằng bao ni lông cắt đôi đi t́m. Gặp ngoại chỉ nghe câu nói: "Về nhanh kẻo lạnh”. Đơn giản mà nhớ măi không quên.
2.
Rời xa Nghị Đức cũng đă ngót nghét hai mươi năm. Tôi chạy theo cơm áo gạo tiền ít có dịp về lại nơi này. Thế mà mỗi lần về, vừa dừng đầu ngơ nhà ngoại đă nghe tiếng bà Hai gọi với sang: “Việt mới về hả con? Nh́n con răng mà ốm rứa? Chừ mấy đứa con rồi Việt?”, không để cho tôi kịp trả lời. Tôi chào bà Hai, không quên nh́n rơ khuôn mặt nhăn nheo của bà, mái tóc giờ đă bạc gần hết. Vậy mà bà không hề quên tôi, tựa hồ như chẳng có cuộc đi xa nào. Dù bây giờ tôi không c̣n chút ǵ của đứa trẻ ngày xưa. Thân quen đến lạ.
3.
Ngoại già. Tôi không muốn ngoại một ḿnh thui thủi trong căn nhà mái ngói nay đă hư hỏng nhiều bởi thời gian. Tôi nhỏ to cùng ngoại: “Về dưới cậu hay vào má con mà ở. Chứ như ri đau ốm ai lo”. Ngoại cười nhưng đôi mắt lại xa xăm: “Khi mô đi không được nữa th́ ai khiêng đi đâu th́ đi”.
Tôi hiểu ngoại không muốn làm phiền ḷng con cháu và cũng không nỡ xa mảnh đất này. Nghèo đó, khó đó nhưng mỗi lần có công chuyện lại cùng nhau san sẻ. Mệt th́ nằm rồi nhờ cô Chín, thím Năm đi chợ nấu ăn; khỏe th́ sang hàng xóm. Mấy chục năm rồi vẫn như vậy, chưa hề thay đổi. Không như trên phố, cả ngày phải ngồi trong bốn bức tường lạnh ngắt mà ngóng chờ con cháu đi làm về. Ngoại lại tủi thân.
4.
Nhiều lúc ra đường t́nh cờ gặp một người quê Nghị Đức vào đây làm việc. Không biết là lớn hơn hay nhỏ hơn ḿnh vẫn hồ hởi chuyện tṛ, dù rằng trước đó chưa từng gặp bao giờ. Những câu chuyện về xă ḿnh giờ ra sao, người ai c̣n ai mất... cứ vậy tuôn ra. Và câu cuối cùng bao giờ cũng là: “Tết có về quê th́ ghé nhà tui chơi”...
Những người sinh ra, lớn lên và gắn bó cuộc đời ḿnh với mảnh đất Nghị Đức cũng mặc nhiên xem tôi cùng quê với họ. C̣n riêng tôi, Nghị Đức có là quê hương của tôi hay không? Không c̣n quan trọng. Bởi v́ hai từ “Nghị Đức” đă nằm ở trong trái tim của ḿnh.