Lo Putin đổ, Tập tìm đồng minh mới?

[vuitoichat]

Theo như hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc mới đây đã cam kết một tình hữu nghị và hợp tác “không có giới hạn”, coi nhau là những đồng minh thân thiết nhất trong cuộc chiến lâu dài để xóa bỏ sự thống trị thế giới của người Mỹ. Nhưng giới phân tích chính trị nhận định ông Tập không tin rằng sự hợp tác không giới hạn đó có thể bền vững, nhất là khi tin đồn ông Putin sắp bị đảo chính hoặc bị chết do bệnh tật đang lan rộng trong xã hội Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Moscow hôm 21 tháng Ba 2023, chỉ ba ngày sau khi Tòa Hình sự Quốc tế (ICC) phát lệnh bắt giữ ông Putin vì tội ác chiến tranh. Ảnh Contributor/Getty Images

Một nhà phân tích tiết lộ với báo Business Insider rằng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tìm cách kết nối với một đồng minh thân cận của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong một “kế hoạch dự phòng” nhà lãnh đạo Nga có thể bị lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự hoặc tử vong do sức khỏe sa sút.

Ngay trước khi Putin xua quân xâm lược Ukraine ngày 24 tháng Hai 2021, hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc đã cam kết một tình hữu nghị và hợp tác “không có giới hạn”, coi nhau là những đồng minh thân thiết nhất trong cuộc chiến lâu dài để xóa bỏ sự thống trị thế giới của người Mỹ.

Nhưng giới phân tích chính trị nhận định ông Tập không tin rằng sự hợp tác không giới hạn đó có thể bền vững, nhất là khi tin đồn ông Putin sắp bị đảo chính hoặc bị chết do bệnh tật đang lan rộng trong xã hội Nga. Một nhà phân tích cho rằng, Tập đang tìm cách thắt chặt quan hệ với những người có khả năng thay ông Putin để lãnh đạo nước Nga.

Theo ông Anders Åslund, kinh tế gia và nhà nghiên cứu cao cấp của Hội Đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), Tập dường như đang cố lôi kéo ông Mikhail Mishutin, đương kim thủ tướng Nga và có nhiều dấu hiệu cho thấy như vậy.

Trong chuyến thăm Moscow tháng Tư vừa qua, ông Tập đã có cuộc họp trực tiếp một đối một với ông Mishutin – một điều hiếm khi xảy ra.

Sang tháng Năm, tân Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường (Li Qiang) đã mời ông Mishutin thăm Bắc Kinh và đón tiếp ông này một cách trọng thị tại Đại sảnh đường Nhân dân ở Bắc Kinh theo nghi thức đón nguyên thủ quốc gia, vượt xa thủ tục lễ tân thông thường của Nga và Trung Quốc.

“Tại sao người được mời là Mishutin chứ không phải là Putin?” ông Åslund đặt câu hỏi và cho biết, Putin đã tỏ vẻ không hài lòng và phê phán sự vắng mặt của Mishutin trong các cuộc họp Hội đồng An ninh quốc gia Nga mà ông thủ tướng là thành viên thường trực. “Có lẽ đây là bằng chứng rõ nhất cho thấy Trung Quốc đang bỏ qua Putin và tìm kiếm một mối quan hệ thay thế ở Nga”, ông Åslund nhận xét.

Tuy vậy, Mishutin không phải là cái tên thường được nhắc tới trong các cuộc bàn luận về người có khả năng thay thế Putin. Xuất thân là một quan chức ngành thuế vụ, ông ta có tiếng là một nhà quản trị có năng lực, Theo hãng truyền thông độc lập Meduza của Nga, Mishutin “không có vai trò nào” trong việc thực hiện cuộc xâm lược Ukraine của Putin.

Thủ tướng Nga Mikhail Mishutin (phải) cùng với tân Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường duyệt đội danh dự trong nghi lễ trọng thị khi ông Mishutin thăm Bắc Kinh hôm 24 tháng Năm 2023 vừa qua. Có nhà quan sát cho rằng Trung Quốc đang cố kết nối với Mishutin vì đó có thể là người sớm thay thế Putin trong thời gian tới. Ảnh Thomas Peter-Pool/Getty Images

Trái với nhận định của ông Åslund, có những nguồn tin nội bộ từ Điện Kremlin nói rằng, Putin đã chuẩn bị người thay thế mình là Nikolai Patrushev, 72 tuổi, một sĩ quan an ninh tình báo khét tiếng dân tộc chủ nghĩa, cùng trưởng thành với Putin trong cơ quan tình báo Liên Xô KGB, là Thư ký Hội đồng An ninh Nga từ năm 2008 và trước đó là Giám đốc Sở An ninh Liên bang Nga từ năm 1999 tới 2008. Cùng với cựu Tổng thống Dmitry Medvedev, Patrushev được coi là “diều hâu” cứng rắn nhất của Nga trong các vấn đề đối ngoại với Mỹ và phương Tây.

Trong thế giới khép kín của chính trị Nga và Trung Quốc, hiếm khi có thông tin đáng tin cậy về suy nghĩ của các nhà lãnh đạo chóp bu, cho nên giới phân tích phải dựa vào những “dấu hiệu” nhiều ẩn ý và các mẩu tin lượm lặt rải rác trên truyền thông để tìm hiểu những động lực ngầm đang diễn ra trong vòng bí mật.

Một ví dụ, trong thời đại dịch Covid, ông Putin thường ngồi ở đầu một chiếc bàn rất dài để tiếp các quan chức thân cận – người ta cho rằng đó là dấu hiệu chứng hoang tưởng của Putin nặng đến mức ông ta tự cô lập bản thân, để tránh tiếp xúc với người mang virus hoặc để tránh những tác động bất lợi cho thân thể ông.

Ở Bắc Kinh cũng vậy, các nhà phân tích đọc giữa các dòng chữ để tìm dấu hiệu cho thấy có sự căng thẳng ngấm ngầm trong quan hệ Putin-Tập khi ông Tập từ chối phê chuẩn một đường ống dẫn khí đốt mới từ Siberia của Nga tới Trung Quốc. Do bị phương Tây cấm vận ngặt nghèo, Nga phải trông cậy vào việc bán dầu và khí đốt cho Trung Quốc và Tập đã vin vào đó để chơi trò quyền lực với Putin, cho thấy sự phụ thuộc nặng nề của Moscow lên Bắc Kinh.

Ali Wyne, một nhà phân tích của tổ chức Eurasia Group ở thủ đô Washington, DC, nói với Insider rằng do những tin đồn về sức khỏe của Putin và những thách thức tiềm ẩn đối với quyền lực của ông ta ở Nga, việc Trung Quốc xây dựng một “kế hoạch dự phòng” là hợp lý.

“Trước những tin đồn liên tục về sức khỏe của Putin và suy đoán rằng một thất bại của Nga trước Ukraine có thể làm suy yếu quyền cai trị của ông ta, nhiều quốc gia – bao gồm cả Hoa Kỳ và Trung Quốc – có thể đang hình dung ra nhiều lựa chọn tương lai thời hậu Putin và cân nhắc tác động của từng lựa chọn ấy đối với chính trị đối nội và chính sách đối ngoại của Nga,”ông Wyne nói.

Tuy nhiên, ông cảnh báo, hãy còn quá sớm để cho rằng ông Tập muốn có một tổng thống khác ở Điện Kremlin. “Xem xét số lần Tập và Putin gặp nhau, cường độ ngày càng tăng của những bất bình chung của họ đối với ảnh hưởng của Mỹ và ưu tiên mà cả hai đã đặt vào việc làm sâu sắc thêm quan hệ Trung-Nga, thì có vẻ như còn quá sớm để kết luận rằng ông Tập tìm kiếm một nhà lãnh đạo khác ở Nga,” ông Wyne nói.