Kết thúc dự án nghiên cứu, đàn ḅ tót 11 con ở Vườn quốc gia Phước B́nh (huyện Bác Ái, Ninh Thuận) bị "bỏ rơi" khiến chúng đói trơ xương, cơ thể suy kiệt.
Trại khảo nghiệm Phước B́nh nuôi 11 con ḅ tót lai trong chuồng rộng 200 m2 ở thôn Bạc Rây, kề cầu Treo bắc qua sông Cái. Mái trại lợp tôn, chuồng ngăn là những khung sắt hàn bao quanh, một số thanh đă bung ra do gỉ sét, được thay thế bằng các cây gỗ, buộc sơ sài.
Thấy người lạ, đàn ḅ tỏ vẻ dè chừng, lùi lại pḥng thủ như động vật hoang dă. Giương đôi sừng cong vút bóng loáng, nhưng chúng không c̣n dũng mănh như trước, bởi cơ thể suy kiệt, ốm yếu. Từng thớ xương sườn và xương bả nhô ra như thể chỉ c̣n da bọc xương. Một số gầy lép đến nỗi chân đi xiêu vẹo.
Ḅ tót lai F1 trong trại khảo nghiệm Phước B́nh ngày 25/9/2020 và tháng 11/2014. Ảnh: Việt Quốc - Nguyễn Thành.
Đàn ḅ tót lai này có nguồn gốc từ ḅ tót rừng của Vườn quốc gia Phước B́nh (Ninh Thuận). Năm 2009, ḅ tót đực nặng gần một tấn liên tục xuất hiện trong khu rẫy ở thôn Bạc Rây, xă Phước B́nh. Cá thể này hung hăn tấn công ḅ đực nhà, rồi giành quyền giao phối các con ḅ cái nhà.
Năm 2014, con ḅ tót đực đă chết. Khi đó, con lai F1 của nó trong các đàn ḅ nhà của người dân xă Phước B́nh đă lên đến hơn 20 con, vóc dáng và đặc tính hoang dă giống hệt ḅ rừng.
Từ 2012 đến 2015, sau khi phát hiện, Vườn quốc gia Phước B́nh phối hợp với Trung tâm Ứng dụng Khoa học Công nghệ Lâm Đồng thực hiện đề tài "Nghiên cứu giám định di truyền và đánh giá khả năng sinh sản của ḅ lai F1 giữa ḅ tót và ḅ nhà tại vùng giáp ranh Ninh Thuận và Lâm Đồng" với đánh giá khả quan về triển vọng phát triển nguồn gen quư.
Tiếp theo đó, đề tài cấp nhà nước "Khai thác và phát triển nguồn gen ḅ quư hiếm tại vùng giáp ranh 3 tỉnh Ninh Thuận - Lâm Đồng - Khánh Ḥa" với kinh phí gần 5 tỷ đồng được triển khai, cuối năm 2015. Đề tài do PGS.TS Lê Xuân Thám, nguyên Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lâm Đồng làm chủ nhiệm.
5 con đực và 5 con cái thế hệ F1 đă được mua lại từ dân để phục vụ nghiên cứu, nhân giống với hy vọng lai tạo ra hàng loạt đàn ḅ tót F2, mở ra hướng đi mới cho ngành chăn nuôi Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay cả 5 con ḅ cái trong đàn vẫn chưa thể sinh sản.
Riêng một cá thể đực F1 khi thả rong t́nh cờ giao phối với một ḅ cái nhà, sinh ra một ḅ cái con. Hai năm trước, con lai F2 này được dự án mua lại, cho nhập đàn vào trại khảo nghiệm, nâng lên 11 con.
Ông Nguyễn Đ́nh Tích, 49 tuổi, người trông coi trại cho biết, đàn ḅ này từng mang về các dự án tiền tỷ, được nhiều tờ báo trong và ngoài nước săn ảnh, nhưng nay đang bị các cơ quan quản lư bỏ mặc, khả năng sẽ chết dần chết ṃn.
Ông Nguyễn Đ́nh Tích, người trông trại nói gia đ́nh ông quá chật vật khi phải bỏ tiền túi lo cho đàn ḅ tót này. Ảnh: Việt Quốc.
Suốt hơn năm qua, chúng chỉ được ăn rơm khô cầm cự qua ngày. Mỗi con chỉ được cuộn rơm một ngày, nay cũng bớt xuống chưa được một cuộn (7-8 cuộn cho 11 con). "Ăn nhín lại, nhưng độ tuần nữa thôi, rơm trong kho sẽ hết sạch, chúng không c̣n ǵ để ăn", ông Tích nói và cho biết, lúc c̣n dự án, đàn ḅ tót được ăn cỏ tươi, có khu đất được thuê riêng trồng cỏ cung cấp hàng ngày.
Chiều 25/9, ông Tích gọi điện lên Lâm Đồng tiếp tục thông báo t́nh trạng ốm yếu của đàn ḅ, rồi hỏi một phụ nữ rằng bao giờ xuống trả tiền công chăm sóc và trả tiền mua rơm cho đàn ḅ. Giọng nữ trấn an: "Vài ngày nữa em sẽ xuống".
Theo ông Tích, đó là nữ cán bộ làm ở Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng, người giao dịch trực tiếp với gia đ́nh ông trong việc thuê công chăm sóc và mua rơm. "Lần nào điện thoại lên, trên đó cũng hứa hẹn như vậy, nhưng 3 tháng nay, họ chưa trả đồng nào, trong khi gia đ́nh tôi rất túng thiếu", ông nói.
Năm 2018, ông Tích được thuê trông coi đàn ḅ tót này, sau khi ông Chuẩn, rẫy kề bên không nhận công việc này nữa. Đàn ḅ được dời qua chuồng trại của rẫy ông Tích sát bờ sông Cái. Mỗi tháng ông được trả 4 triệu đồng. Nhưng từ khi đàn ḅ tót bị bỏ mặc, ông Tích cũng không được thanh toán tiền công, kể cả thuê đất làm trại và mua rơm.
Trả lời *********, ngày 26/9, PGS.TS Lê Xuân Thám cho rằng chưa thể nói ǵ kết quả nghiên cứu v́ c̣n nhiều vấn đề phức tạp, cần chờ thêm các dự án nghiên cứu tiếp theo. Đề tài do ông chủ nhiệm hiện đă kết thúc hơn một năm qua, nay ông không c̣n liên quan ǵ trong việc quản lư, chăm sóc.
Ông Nguyễn Như Chương, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng cho hay, tháng 6/2019, khi dự án nghiên cứu kết thúc, đơn vị ông tạm thời phụ trách chăm sóc đàn ḅ tót lai ở Phước B́nh. "Do chưa có dự án mới, từ đó đến nay, chúng tôi phải tự bỏ kinh phí sự nghiệp ra để duy tŕ, rất khó khăn", ông Chương nói.
Cũng theo ông Chương, tới đây tỉnh Lâm Đồng sẽ bàn giao đàn ḅ tót lai lại cho tỉnh Ninh Thuận, mà đơn vị trực tiếp tiếp nhận là Vườn quốc gia Phước B́nh. "UBND tỉnh Lâm Đồng đă chấp thuận việc này, có thể chúng tôi sẽ tiến hành trong tháng 10 tới", ông Chương cho hay.
Ông Nguyễn Công Vân, Giám đốc Vườn quốc gia Phước B́nh cho biết, dù biết đàn ḅ đang ốm o gầy ṃn, đơn vị không thể làm ǵ được v́ chưa được tiếp nhận trở lại. "Tới đây, nếu bên Lâm Đồng bàn giao lại, chúng tôi sẽ chọn một vị trí khác trong vườn quốc gia để nuôi dưỡng, phục vụ nghiên cứu", ông Vân nói.
VietBF@sưu tập