Những khuôn mặt tiêu biểu mà TS Phương Nguyễn mô tả là 'sẽ giữ ǵn văn hóa Việt Nam ở hải ngoại,' rất 'tha thiết với di sản Việt Nam và tích cực trong những sinh hoạt cộng đồng', dường như bị chính quyền Việt Nam liệt vào dạng 'nhạy cảm'. TS Phương Nguyễn theo cha mẹ đến Mỹ tị nạn năm 1977, lúc mới hai tuổi, nên ít có cơ hội học tiếng Việt và không được sinh hoạt nhiều với cộng đồng người Việt lúc c̣n nhỏ.
TS Phương Nguyễn, tác giả cuốn Becoming Refugee American - the Politics of Rescue in Little Saigon, xuất bản năm 2017
Thế mà sau khi tốt nghiệp cao học môn sử học tại đại học USC (University of Southern California), ông đă nghiên cứu và viết về cộng đồng người Mỹ gốc Việt tại Nam California.
Công tŕnh nghiên cứu 10 năm của ông được tóm gọn trong cuốn 'Becoming Refugee American - the Politics of Rescue in Little Saigon', do University of Illinois Press xuất bản năm 2017.
'Becoming Refugee American' mô tả sự giằng co giữa nỗ lực ḥa nhập vào gịng chính và ư muốn giữ ǵn bản sắc của người Mỹ gốc Việt ở Nam California, trong quá tŕnh h́nh thành một cộng đồng khá đặc thù và năng động so với những cộng đồng khác ở Mỹ.
Tác giả viết trong phần kết cuốn sách:
''Ngôn ngữ đặt ra mối đe dọa lớn nhất cho sự tiếp nối của văn hóa. Rất ít kinh nghiệm về người tị nạn được kể lại bằng tiếng Anh.
Các bậc cha mẹ chống cộng người Mỹ gốc Việt [trong cộng đồng] thường nói với con cái là không nên tin vào hầu hết những ǵ đă được xuất bản về Chiến tranh Việt Nam, nhưng lại hầu như không làm ǵ để cung cấp cho thế hệ sau những tài liệu tiếng Anh đáng tin cậy.''
TS Phương Nguyễn (thứ 2, từ trái) trong một buổi sinh hoạt tại Cornell University năm 2016, khi đại sứ Việt Nam tại LHQ đến thăm trường
Tiếp xúc với BBC News Tiếng Việt, TS Phương Nguyễn chia sẻ cảm nghĩ về những người Việt nói tiếng mẹ đẻ như ngôn ngữ thứ hai:
''Người Việt thuộc thế hệ mới phải đối diện với những thử thách, và lựa chọn rất khác với thế hệ trước.
'Rời Việt Nam khi c̣n tấm bé, hoặc sinh ra ở Mỹ, những người trẻ này có quyền lựa chọn bỏ lại văn hóa Việt Nam, và hoàn toàn biến thành người bản xứ. Điều đó có lợi hơn cho họ về mặt xă hội, chính trị, v́ sẽ giúp họ ḥa nhập dễ hơn vào ḍng chính, thay v́ ôm lấy và nhấn mạnh văn hóa Việt Nam. Nhấn mạnh sự khác biệt của ḿnh chắc chắn là điều bất lợi ở những xă hội sẵn sàng và có lẽ sẽ luôn luôn xem ḿnh là 'người ngoài.'
Thế nhưng, cố gắng vượt qua rào cản ngôn ngữ việc họ chọn đón nhận và nhấn mạnh di sản Việt Nam, và t́m ra những phương cách mới để xác định di sản đó, tôi nghĩ thực sự đă cho chúng ta thấy năng lượng và sự tự hào của thế hệ trẻ trong cách họ suy nghĩ và định nghĩa thế nào là người Việt.''
Về rào cản ngôn ngữ, ông nói:
''Ngôn ngữ quan trọng, nhưng không phải là rào cản không thể vượt qua được trong việc t́m hiểu về văn hóa và cội nguồn. Những người trẻ này có điểm chung là họ cảm thấy gắn bó đủ với cộng đồng để bỏ th́ giờ ra t́m hiểu di sản của ḿnh và tổ chức những sinh hoạt để duy tŕ duy sản đó, dù họ chỉ có thể nói được tiếng Việt ở mức trung b́nh.
Măi khi lớn lên tôi mới có dịp và cố gắng học tiếng Việt. Khi phỏng vấn những người ở Mỹ, những người cùng là người Việt Nam, tôi hay nói tiếng Anh v́ tiếng Việt không trôi chảy lắm, và những người này cho rằng chắc tôi lạc lơng với văn hóa của ḿnh, chắc tôi không ăn thức ăn Việt Nam, không có bạn người Việt.''
TS Phương Nguyễn cùng nhóm hợp ca Quintessence sau đêm văn hóa Cafe Sài G̣n do Hội Sinh viên Người Việt tại Đại học Cornell tổ chức năm 2017
''Nhưng đây là một ngộ nhận lớn. Người ta cho rằng thành thạo ngôn ngữ là điều kiện tiên quyết để chúng ta giao tiếp với xă hội chung quanh. Nhưng điều đó có lẽ không quan trọng bằng việc ḿnh có đặt di sản của ḿnh thành một ưu tiên không.
Ở nhà tôi nói chuyện với vợ bằng tiếng Anh cho nhanh. Nhưng hai chúng tôi rất Việt Nam, ăn cơm Việt Nam, sinh hoạt với người Việt, có bạn bè người Việt. Cha mẹ tôi nói chuyện với con gái 3 tuổi của tôi bằng tiếng Việt, và cháu nói bặp bẹ được vài chữ tiếng Việt, như 'kẹo'...
''Không nói được tiếng Việt lưu loát, nhưng tôi vẫn có nhiều bạn là người Việt.'' Ông nói thêm.
''Phải có bạn bè người Việt th́ chúng ta mới có thể chuyện tṛ và rủ nhau tham gia vào những sinh hoạt cộng đồng, mới thấy ḿnh có cảm giác thuộc về, rồi chọn thế nào để là người Việt [ở Mỹ] theo cách của ḿnh.
Vợ tôi là một người lớn lên với nhà thờ, đó là lối vào cộng đồng của cô ấy. Ca hát, tham dự những sinh hoạt văn nghệ của nhà thờ là ch́a khóa để vợ tôi học về văn hóa và học tiếng Việt.
Những sinh hoạt chung này là yếu tố giữ ǵn và phát triển cộng đồng. Khi chúng tôi c̣n đang mới là bạn, vợ tôi chính là người hết sức khuyến khích và sát cánh hỗ trợ tôi trong việc nghiên cứu và viết cho xong cuốn sách.
Giữ ǵn di sản tinh thần luôn luôn là một thách thức với một cộng đồng di dân, nhưng có vẻ thế hệ mới của người Việt hải ngoại đang t́m ra những cách rất sáng tạo để làm điều đó. Nếu có điều kiện viết một cuốn sách nữa về người Việt hải ngoại, tôi chắc chắn sẽ viết về thế hệ mới này.''
Ông giải thích:
''Chúng ta đang sống ở một đất nước mà chuẩn mực là chủ nghĩa cá nhân, nơi hầu hết mọi người đều bận rộn với công việc và trách nhiệm riêng, không có th́ giờ cho những sinh hoạt rất 'bao đồng' đó.
Chúng ta rất cần những con người đặc biệt, biết hướng tới cộng đồng này. Họ gọi là những 'nhân viên xă hội phi chính thức'. Họ tạo ra các sự kiện chung, cơ sở hạ tầng, nơi mọi người có thể tận hưởng không khí chung đó. Họ là nền tảng kéo mọi người lại với nhau, là chất keo gắn kết mọi người, cho phép mọi người xác định ḿnh cùng thuộc về một cộng đồng, thay v́ chỉ là một nhóm người rời rạc đến từ cùng một nguồn gốc.''
Những khuôn mặt 'nhạy cảm'
Những khuôn mặt tiêu biểu mà TS Phương Nguyễn mô tả là 'sẽ giữ ǵn văn hóa Việt Nam ở hải ngoại,' rất 'tha thiết với di sản Việt Nam và tích cực trong những sinh hoạt cộng đồng', dường như bị chính quyền Việt Nam liệt vào dạng 'nhạy cảm'.
TS Phương Nguyễn tiết lộ:
''Khi được một tờ báo trong nước yêu cầu viết một bài về cộng đồng người Việt hải ngoại nhân dịp 30/4 năm nay, tôi đă viết về những người Việt thuộc thế hệ mới này.
Tôi nghĩ bất cứ người đọc nào ở Việt Nam cũng ṭ ṃ muốn biết làm sao mà người Việt ở Mỹ hay ở những nước khác có thể giữ được di sản của ḿnh cho đến giờ. Và khi viết về những người Việt trẻ, tôi cho rằng ḿnh có giúp người trong nước h́nh dung ra được điều ǵ đă xảy ra cho cộng đồng người Việt hải ngoại trong ṿng 46 năm qua.
Nhưng rất tiếc, tôi được thông báo vào giờ chót, là v́ lư do 'nhậy cảm', bài viết của tôi không được đăng.''
TS Phương Nguyễn cho biết những người trẻ này gồm 4 người ở Mỹ và 5 người ở Canada.
Ông tả nhanh về họ:
''TS Thuy Vo Dang, tác giả cuốn 'Vietnamese in Orange County', hiện làm việc với Trung tâm Lưu trữ Đông Nam Á, tại đại học UCI. Thuy Vo Dang là người trẻ tuổi Việt Nam đầu tiên tôi gặp đă chịu khó bỏ th́ giờ ra để nghiên cứu về cộng đồng, v́ sự ṭ ṃ và ḷng yêu thương.''
''Alex Thái Vơ, Tiến sĩ sử học, hiện đang làm việc tại Honolulu, Hawaii. Alex Thái Vơ từng về Việt Nam dạy sử, và cống hiến một phần cuộc đời ḿnh để kết nối với Việt Nam, với con người Việt Nam và văn hóa Việt Nam dù bất cứ ở nơi nào.''
BS Thu Quach và TS Alex Thái Vơ
''Bác sĩ Thu Quach ở Bắc California, là người làm việc không ngừng nghỉ để đảm bảo các viên chức y tế công cộng đáp ứng được nhu cầu bảo vệ sức khỏe của người Việt làm nails và những người châu Á khác.''
''TS Jennifer Tran, Giám đốc điều hành Pḥng Thương mại Việt Mỹ tại Oakland, California. Khả năng lănh đạo của Jennifer trong việc đoàn kết cộng đồng doanh nghiệp Việt tại Oakland rất đáng ca ngợi.''
TS Thuy Vo Dang và TS Jennifer Tran
''Thai-Hoa Le, một diễn viên, hiện sống ở Vacouver, Canada, thể hiện hành tŕnh của một người sinh ra ở nước ngoài nhưng kết nối với di sản của ḿnh qua nghệ thuật tŕnh diễn.''
''Jessica Ly, ở Vancouver, Canada, tận tụy với việc dùng nhạc pop Việt Nam để giúp giới trẻ gốc Việt hănh diện ḿnh là người Việt, và mang lại sự thoải mái và nhẹ nhơm cho người Việt tha hương nói chung.''
''Paul Nguyen, một nhà báo, hiện ở Toronto, Canada, là người tôn vinh và làm nổi bật văn hóa giới trẻ tại thành phố nơi anh sống.''
Paul Nguyen, Jessica Ly và Thai-Hoa Le
''Mai-Nguyen Lim đóng góp cho cộng đồng người Việt tại Toronto bằng cách tham gia vào ban tổ chức những công tác từ thiện.''
''Van Dang, một nhà hoạt động, hiện ở Vancouver, Canada, đang làm một công việc có giá trị là tiếp cận với giới trẻ Việt Nam ở mọi thành phần.''
Mai-Nguyen Lim va Van Dang
Được hỏi ông rút tỉa được điều ǵ về tương lai cộng đồng và văn hóa của người Việt tại hải ngoại, sau khi nghiên cứu về những người trẻ này, TS Phương Nguyễn nhận định:
''Hiện tượng thường thấy là thế hệ thứ nhất của một giống dân nào đó khi đến một đất nước mới sẽ tạo ra cộng đồng để nương tựa vào nhau và cùng sinh hoạt. Nhưng những thế hệ sau sẽ ḥa ḿnh vào ḍng chính, và cộng đồng đó dần dà biến mất.
Với những người Âu châu đến Mỹ định cư, điều này khá đúng. Họ sống tản mát, có thể mỗi năm có một lễ hội nào đó như Oktoberfest của người Đức, chẳng hạn, và chỉ thế thôi.
Với người Việt hải ngoại, với sự gắn bó với di sản tinh thần và tận tụy với sinh hoạt chung của những người trẻ tôi đă gặp, tôi cho rằng dù có thể dần dà sẽ không c̣n nhiều người nói được tiếng Việt, nhưng họ vẫn sẽ là người Việt, vẫn giữ ǵn văn hóa Việt.
Cộng đồng người Việt ở Mỹ theo tôi sẽ tồn tại và lớn mạnh, dù chúng ta có thể sẽ phải chấp nhận là định nghĩa thế nào là người Việt ở hải ngoại sẽ khác với định nghĩa thế nào là người Việt ở trong nước.
Nói một cách khác, văn hóa Việt Nam đang được giữ ǵn và được phát huy ở nước ngoài, đặc biệt là ở Mỹ.
Nó có thể không phải là văn hóa mà chúng ta có ở trong nước hay văn hóa mà thế hệ người Việt tị nạn đầu tiên ở Mỹ đă có, nhưng văn hóa Việt Nam chắc chắn đang hiện hữu và đang được phát triển ở hải ngoại.
Văn hóa có lẽ không phải là thứ mà chúng ta mô tả là thuần túy hay bị pha loăng, mà theo thời gian và tùy không gian nó có thể có những đặc tính cá biệt.
Việc chúng ta có hai nền văn hóa v́ hai hoàn cảnh sống, hai môi trường sống khác nhau không có ǵ là sai, miễn là người Việt chúng ta vẫn nói chuyện với nhau và vẫn giữ được những di sản chung.''
TS Phương Nguyễn hiện là Phó giáo sư môn lịch sử Hoa Kỳ tại Đại học CSU Monterey Bay.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
