Một động thái của Trung Quốc có thể được coi là “ch́a cành ô liu” cho Tokyo nhưng đă bị Nhật Bản từ chối, sau khi hồi đầu năm nay, Bắc Kinh muốn Tokyo biết rằng nước này sẵn sàng giảm sự hiện diện của các tàu hải cảnh ở quần đảo tranh chấp.
Tàu cá Trung Quốc đổ ra Biển Hoa Đông sau khi lệnh cấm đánh bắt hết hiệu lực.
Liu Qingbin, phó giáo sư Đại học Quốc gia Yokohama, Nhật Bản cho biết, trước khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh dự định thăm Nhật Bản vào tháng 4, các tàu hải cảnh Trung Quốc gần như không c̣n xuất hiện ở quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư.
Tuy nhiên, ông Liu nói hai bên đă quay trở lại đối đầu trên biển sau khi tàu cá Nhật Bản xuất hiện ở vùng biển tranh chấp. Bắc Kinh sau đó liên tục huy động tàu hải cảnh tuần tra quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
“Thực tế là Trung Quốc đă thể hiện thành ư trong giai đoạn nửa đầu năm nay. Nhưng kế hoạch đó đă phá sản v́ Nhật Bản cường quyết không nhân nhượng”, ông Liu nói.
“Nhật Bản cho rằng các tàu Trung Quốc giảm tần suất hiện diện ở quần đảo tranh chấp trong tháng 2.2020 là do băo lớn. Nhưng thực tế là không có cơn băo nào trong tháng 2”, ông Liu nói thêm.
Chuyến thăm của ông Tập sau đó bị hoăn lại vô thời hạn, với lư do t́nh h́nh dịch bệnh Covid-19. “Sự kiện trên dẫn đến kịch bản hai bên ăn miếng trả miếng như chúng ta thấy ngày nay”, ông Liu cho biết.
Hôm 23.9, các chính trị gia trong đảng Dân chủ Tự do cầm quyền ở Nhật hối thúc chính phủ tổ chức cuộc tập trận chung với Mỹ ở Biển Hoa Đông, để củng cố quyền kiểm soát đảo tranh chấp.
Các chính trị gia cũng kêu gọi thúc đẩy phát triển máy bay trinh sát, phương tiện chiến đấu trên biển và các loại vũ khí khác để gia tăng khả năng pḥng thủ trên đảo.
Kể từ tháng 4 đến tháng 8 năm nay, các tàu hải cảnh Trung Quốc đă xuất hiện ở vùng biển tranh chấp liên tục 111 ngày. “Dường như Trung Quốc không chỉ muốn phô trương lực lượng. Họ muốn thách thức quyền kiểm soát quần đảo của Nhật”, Alessio Patalano, chuyên gia về an ninh Đông Á tại Đại học King, London, Anh, nhận định.
Tàu chiến Trung Quốc phóng tên lửa trong cuộc tập trận.
Ông Patalano nói Trung Quốc đang áp dụng chiến lược 3 điểm, trong đó b́nh thường hóa sự hiện diện của Trung Quốc ở vùng biển tranh chấp, thực hiện các quyền thực thi pháp luật và cố gắng cạnh tranh quyền kiểm soát.
Trả lời trên SCMP, ông Patalano nói Trung Quốc không thể thực thi chiến lược này một cách toàn diện v́ cạnh tranh quyền kiểm soát có nghĩa là làm tăng nguy cơ đụng độ quân sự.
“Tôi muốn theo dơi hoạt động của các tàu Trung Quốc từ tháng 3, tháng 4 năm sau cho tới hết mùa hè. Lúc đó mới biết Trung Quốc chấp nhận rủi ro đến đâu”, ông Patalano nói.
B́nh luận về khả năng Trung Quốc có thể leo thang căng thẳng với Nhật Bản, Mike Mochizuk, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Washington, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Nhật, nói Trung Quốc càng gây sức ép, Nhật Bản càng có cớ cùng Mỹ cô lập Bắc Kinh.
Ông Mochizuki chỉ ra rằng, sự hiện diện của Trung Quốc ở quanh quần đảo tranh chấp chỉ mang tính biểu tượng, để cho thấy Bắc Kinh sẽ không từ bỏ tranh chấp chủ quyền. “Trung Quốc không muốn đánh cược rủi ro xung đột đồng thời với Mỹ và Nhật Bản chỉ v́ quần đảo nhỏ không có người sinh sống và cũng không có nhiều ư nghĩa chiến lược”, ông Mochizuki nói.
Mối đe dọa thực sự đối với Nhật Bản, theo ông Mochizuki, là sự trỗi dậy của quân đội Trung Quốc. Căng thẳng giữa 3 bên Mỹ, Trung Quốc và Đài Loan đang ngày càng phức tạp, đến mức có thể xảy ra xung đột quân sự.
“Nếu xung đột quân sự nổ ra v́ vấn đề Đài Loan, Nhật Bản khó có thể đứng ngoài, v́ yếu tố địa lư, cũng như sự hiện diện của quân đội Mỹ trên đảo Okinawa”, ông Mochizuki nói.
“Theo quan điểm của tôi, vấn đề Đài Loan c̣n nghiêm trọng với Nhật Bản hơn là tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Vấn đề Đài Loan chính là điểm mấu chốt trong cuộc chạy đua quân sự ở Đông Á”, ông Mochizuki kết luận.