Một ông anh nhà thơ hỏi tôi: “Anh về miền Tây được bà con mời ăn lấy thảo. Ăn lấy thảo là sao em? Mà đi nhà nào cũng nghe câu này…”.
Người dân miền Tây Nam bộ thường mời nhau 'ăn lấy thảo' khi làm đồ ăn biếu hàng xóm láng giềng...
Thật vậy, nếu ai đó về miền Tây Nam bộ mà được mời ăn, mời uống th́ đều nghe mấy chữ “ăn lấy thảo”. Ăn cái ǵ mà ngộ vậy? Đơn giản thôi, “thảo” có nghĩa là thơm thảo, và “ăn lấy thảo” là ăn chủ yếu tấm ḷng thơm thảo của người biếu, v́ có khi món quà biếu nhỏ lắm, ít lắm. Nhưng dù có biếu thật nhiều đi nữa th́ người biếu cũng nói y vậy, cũng mời với tấm ḷng thơm thảo, khiêm tốn, chứ không có kiểu cao ngạo, ban phát. Của cho không bằng cách cho hoàn toàn đúng với người miền Tây.
Tôi nhớ hồi nhỏ, ở trong một xóm đa số nhà nghèo, chỉ vài nhà khá giả nhưng luôn mời nhau ăn theo kiểu ấy. Hễ một nhà làm món ăn là múc ra đem mời cả xóm. Ngoại tôi chưng chuối với khoai lang, nước cốt dừa, một nồi vậy chứ múc ra 7-8 tô bảo tôi đi biếu cả xóm, chỉ chừa lại vừa đủ nhà ăn. Tôi bưng tô chuối chưng qua nhà cậu Hai Nho, nói: “Dạ, ngoại con mời cậu mợ ăn lấy thảo”. Xong, bưng tô khác qua nhà mợ Tư Oanh: “Ngoại con nói mời cậu mợ ăn lấy thảo”. Chạy qua nhà ông Ba Hanh: “Ông Ba ơi, má con mời ông ăn lấy thảo”…
Đến lượt nhà cậu Hai Nho đổ bánh xèo, chị Thủy con cậu bưng qua nhà tôi một dĩa: “Bà Bảy ơi, ba con mời bà ăn lấy thảo”. Và tất nhiên những dĩa bánh xèo từ nhà cậu Hai Nho lại đi giáp xóm. Ông Ba Hanh bắt con vịt làm thịt, thể nào chị em tôi cũng có cháo vịt mà ăn. Vậy đó, có khi tô cháo, dĩa bánh ít thôi, nhưng dứt khoát phải biếu hàng xóm láng giềng ăn kỳ được mới chịu, chứ không bao giờ thích ăn một ḿnh, ăn một nhà. Đúng là “ăn lấy thảo” v́ nó không nhiều, nhưng vui, có t́nh, có nghĩa. Người miền Tây không có thói ăn giấu ăn giếm, hoặc nhà này ăn th́ nhà kia lại ḍm ngó, dèm pha, ganh tị…, bởi cứ bưng mời kiểu đó, sẻ chia đến tận cùng.
Phong vị miền Tây: ‘Ăn lấy thảo’ đậm nghĩa t́nh - ảnh 1
Không chỉ có người miền Tây Nam bộ, người Sài G̣n cũng hay mở ḷng, chia sẻ cho nhau
ẢNH: GIA AN
Nhưng cũng có những món quà rất nhiều vẫn mang tiếng là “lấy thảo”. Mợ Tư Oanh khá giả nhất xóm, mỗi lần thu hoạch khoai chở về cả xuồng. Mợ bưng một rổ to gần chục kư đem cho nhà tôi, nói nhỏ nhẹ với ngoại: “D́ Bảy, con mới giở khoai, d́ ăn lấy thảo với con”. Trời, cả chục kư mà lấy thảo ǵ? Vẫn lấy thảo, bởi mợ biếu mà nhẹ nhàng, không hề tỏ vẻ sang cả so với những hàng xóm nghèo như nhà tôi. Mợ chia nếp, chia cá cho cả xóm mỗi khi tết đến cứ tự nhiên và giản dị như một chuyện b́nh thường. Riết rồi mỗi lần nghe mợ ới lên qua lấy cá, tôi xách cái rổ chạy sang, cũng b́nh thường như cá ấy là…của ḿnh. Thiệt t́nh chuyện ơn nghĩa riết rồi trở thành b́nh thường, cho qua cho lại thấy chả có ǵ phải lớn lao, phải nặng ḷng. Bởi ơn nghĩa đă trở thành nếp sinh hoạt quá đỗi thường xuyên, và tấm ḷng thơm thảo ai cũng có, cũng trao tặng lẫn nhau thường xuyên. Đạt tới mức ấy mới chính thật người miền Tây.
Giờ tôi lên Sài G̣n sinh sống, vẫn thèm cái nếp ấy. Nhưng thực hiện được không? Sài G̣n kín cổng cao tường, nhà ai nấy ở, có khi nhà ḿnh không biết người nào nhà cạnh bên… Nhiều lời “đồn đăi” về Sài G̣n khiến người ta e dè, rồi những cánh cửa khép lại là khép luôn trái tim con người, h́nh như vậy. Nhưng tôi đă thử mở cửa ra, và gơ cửa trái tim Sài G̣n. Th́ ra Sài G̣n nồng ấm vô cùng, Sài G̣n có rất nhiều người miền Tây lên sinh sống, cả những người ở vùng miền khác đến đây cũng nhiễm ngay kiểu sống Sài G̣n, kiểu sống miền Tây.
Tôi làm quen hàng xóm, tôi nấu thức ăn mời hàng xóm, rồi những buổi nấu ăn chung cả 4 block chung cư cùng đến với nhau, chúng tôi cùng chia thức ăn cho nhau, tiếng cười rộn ră. Đến lượt hàng xóm nấu thức ăn bưng qua nhà cho tôi, có người c̣n chăm chút mua cho tôi từng kư ổi organic, từng bịch muối dưỡng sinh, biếu tôi đường phèn nấu chè thanh ngọt, hoặc có mớ tép ở quê gửi lên cũng chạy sang biếu tôi, hoặc tưới hoa giùm khi tôi đi vắng… Ôi trời, miền Tây ở đây, Sài G̣n ở đây, ngọt ngào không thể tả!
Cuối cùng, phong vị miền Tây dù có mai một đi nhiều bởi sự thay đổi về khoa học kỹ thuật, về tiện nghi, về cấu trúc xă hội, nhưng có lẽ cái chất chân thành, giản dị, nhân nghĩa ấy chắc không thể nào phôi pha...
|
|