Trong tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, Điêu Thuyền là một nô tỳ, do loạn Chư lộ đại quân, thoát ra khỏi cung, về sau xin vào hầu trong phủ nhà Vương Doăn. Thực tế có tiết lộ sốc về thân thế đích thực của mỹ nhân Điêu Thuyền.
Điêu Thuyền với nhan sắc tuyệt thế và tài năng khéo léo đă làm cho bánh xe lịch sử phải đổi hướng. Nổi tiếng là thế nhưng Điêu Thuyền có thật hay không và nhan sắc của nàng có mỹ miều như dân gian ca ngợi?
Điêu Thuyền lần đầu xuất hiện trong “Tam quốc diễn nghĩa” được miêu tả là người con gái giỏi ca múa, kĩ năng giường chiếu điêu luyện, và không có điểm ǵ nổi bật nữa. Nhưng không thể phủ nhận nàng ta sở hữu một nhan sắc "chim sa cá lặn".
Nếu không phải là mỹ nhân, sao Lă Bố có thể “nh́n không chớp mắt”, sau này lại tới Đổng Trác phải thốt lên rằng: “Thật đúng là thần tiên”. Chỉ từng ấy chi tiết thôi cũng đủ để hậu thế h́nh dung được vẻ đẹp tuyệt mỹ của Điêu Thuyền.
Trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc cổ đại, nhan sắc kiêu sa của nàng được ví là “bế nguyệt”. Từ những sự tích về Điêu Thuyền, có thể thấy nàng thâm minh đại nghĩa, cơ chí hơn người, là một h́nh tượng nhân vật đẹp đẽ nhất trong “Tam quốc diễn nghĩa”.
Là người phụ nữ nổi tiếng trong lịch sử Tam Quốc, nhưng những câu chuyện về thân thế của Điêu Thuyền lại rất ít. Trong tác phẩm “Tiểu Thuyết cựu văn sao” của Lỗ Tấn có bài văn thất truyền là “Hán Thư Thông Chí” có ghi chép: "Khi Tào Tháo chưa đạt được nguyện vọng, muốn lôi kéo Đổng Trác, đă dùng Điêu Thuyền để dụ dỗ". Nếu như vậy th́ Điêu Thuyền được Tào Tháo dâng tặng cho Đổng Trác, nhưng xét về hành động của Tào Thào với Đổng Trác và người khác th́ giả thuyết này không đáng tin.
Quan điểm phổ biến nhất hiện nay đó là trong lịch sử không có người nào là Điêu Thuyền. H́nh tượng Điêu Thuyền thực chất hoàn toàn là sản phẩm hư cấu nghệ thuật từ thời Tống Nguyên. Có thể nói, đây là ư kiến chung của đại đa số những nhà nghiên cứu Tam Quốc Sử và “Tam Quốc diễn nghĩa”.
V́ xét từ các tài liệu chính sử như “Tam Quốc Chí”, “Hậu Hán Thư”, chỉ có một câu thấp thoáng bóng dáng của Điêu Thuyền, ấy là “Lă Bố và Thị t́ của Đổng Trác tư thông, sợ chuyện bị phát hiện, trong ḷng bất an.” (Tam Quốc Chí/Lă Bố Truyện), ngay cả đến tên họ cũng không có, chỉ gọi là “Thị t́ của Đổng Trác”. Tướng mạo ra sao, xuất thân thế nào, có liên quan ǵ với sự rạn nứt trong mối quan hệ của Lă Bố và Đổng Trác, trong chính sử đều không hề nhắc đến.
C̣n trong “Tam Quốc Chí b́nh hoạt”, Điêu Thuyền mới được nhắc đến đôi chút: “Bần Thiếp họ Nhiệm, tự Điêu Thuyền, gia trưởng là Lă Bố, từ khi đến Triệu Phủ th́ thất lạc, đến nay vẫn chưa gặp lại…”
Trong vở tạp kịch “Liên hoàn kế” thời Nguyên cũng có nhân vật Điêu Thuyền, nhân vật này tự giới thiệu về ḿnh như sau: “Con của người không phải người ở đây, là nhân sỹ ở thôn Châu Mộc Nhĩ. Con gái của Nhậm Ngang, tự Hồng Xương. V́ Hán Linh Đế thay đổi cung nữ, tuyển con gái người vào cung, đưa cho mũ Điêu Thuyền v́ thế đổi tên gọi là Điêu Thuyền.”
La Quán Trung đă sử dụng những tư liệu trong sử sách, b́nh hoạt và tạp kịch, căn cứ vào tác phẩm, đă hư cấu làm mới h́nh tượng “Điêu Thuyền”, xây dựng h́nh tượng nhân vật nữ vô cùng tài t́nh khi thực hiện liên hoàn mỹ nhân kế, khiến cha con Đổng Trác, Lữ Bố trở thành kẻ thù.
Xuất thân của Điêu Thuyền trong “Tam Quốc Diễn Nghĩa” từ thị t́ trong phủ Đổng Trác đă được cải biến thành ca kỹ được nuôi lớn từ nhỏ trong phủ Tư Đồ Vương Doăn, hơn nữa lại là thị nữ thân tín của Vương Doăn, sau này là bước đệm vững chắc cho kế sách mỹ nhân kế của Vương Doăn.
Thử nghĩ xem, nếu không có lai lịch như vậy, chỉ là ca kỹ b́nh thường được mua về, dường như không đủ thuần khiết để khiến Đổng Trác và Lă Bố ghen tuông v́ cô, điều này thật khó tưởng tượng. Điêu Thuyền đă được khắc họa thêm nhiều t́nh tiết để hợp lư hóa sự rạn nứt giữa cha con Đổng Trác, Lă Bố. Đó chính là sự cải biến sáng tạo về quan hệ giữa các nhân vật, khiến cho vẻ đẹp, sự thông minh, sự nhanh trí của Điêu Thuyền đi sâu vào ḷng người, trở thành nhân vật gây sóng gió liên quan mật thiết đến chính trị và lịch sử.