12/05/19
Nguồn: (The Economic)
The art of the shadow deal
How does Donald Trump’s shadow diplomacy on Ukraine compare?
United States
Nov 21st 2019 edition
Presidents have sometimes favoured back channels in foreign policy
https://www.economist.com/united-sta...foreign-policy
Đây là 1 bài viết về Ngoại Giao bí mật mà các Tổng Thống Hoa Kỳ thường xữ dụng. Bài hơi dài từ thới tổng thống , Woodrow Wilson năm 1918. tôi chỉ trích đoạn từ Tonton Nixon. C12 ba
Kissinger
.....
Người Mỹ thường phản đối chính sách ngoại giao bí mật, coi đó là điều phản dân chủ.
Một lư do thứ ba cho ngoại giao bí mật – thường trùng lặp với cách thứ hai – là khi bắt đầu đàm phán với một quốc gia thù địch. Trong những trường hợp như vậy, Nhà Trắng sẽ phải đối mặt với sự phản đối từ các đối thủ trong nước lẫn các đồng minh ở nước ngoài. Ví dụ điển h́nh là việc Richard Nixon muốn mở cửa với Trung Quốc.
Chính quyền Nixon đă thử nhiều kênh bí mật để giao thiệp với chế độ của Mao Trạch Đông, bao gồm cả thông qua Charles de Gaulle ở Pháp, bạo chúa cộng sản Nicolae Ceausescu ở Romania, và nhà độc tài quân sự Agha Muhammad Yahya Khan ở Pakistan. Mao cũng gửi lại những lời mời gần như y hệt thông qua các kênh Rumani và Pakistan, mời một đặc phái viên của Mỹ đến thăm Bắc Kinh. Henry Kissinger, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia của Nixon, cũng mong muốn có một chuyến đi lịch sử đầu tiên đến Bắc Kinh cho chính ḿnh. Khi Nixon đề nghị cử George Bush, đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc, Kissinger đă phản đối: “Tuyệt đối không, ông ấy quá mềm yếu và không đủ tinh quái”.
Mánh khóe che mắt
Vào tháng 7 năm 1971, Kissinger đă bí mật bay từ Rawalpindi đến Bắc Kinh, đồng thời lư giải cho sự vắng mặt kéo dài 49 giờ của ông qua một câu chuyện trên trang b́a các báo rằng ông đang hồi phục sau một cơn đau dạ dày tại một khu nghỉ mát trên đồi ở Pakistan. Chuyến đi của ông đă mở đường cho chuyến thăm của chính Nixon tới Trung Quốc vào tháng 2/1972.
Có một cái giá khủng khiếp về nhân mạng cho Mỹ khi sử dụng kênh Pakistan. Chế độ độc tài Pakistan đă tàn sát người dân Bengali của ḿnh trong một trong những tội ác tàn khốc nhất của thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Trước chuyến đi đầu tiên của Kissinger tới Trung Quốc, CIA và Bộ Ngoại giao đă bí mật ước tính rằng khoảng 200.000 người đă chết. “Các hoạt động bí mật ở Pakistan nhằm thu xếp cho chuyến đi thật hấp dẫn”, Kissinger nói với nhân viên Nhà Trắng khi trở về Washington. “Yahya chưa bao giờ làm ǵ vui như vậy kể từ vụ thảm sát người Hindu lần cuối cùng!”
Bill Clinton cũng phải đối mặt với một vấn đề tương tự trong quá tŕnh làm trung gian cho việc chấm dứt cuộc chiến tranh ở Bosnia. Sau khi các nhà lănh đạo người Serbi tại Bosnia Radovan Karadzic và Ratko Mladic bị truy tố bởi một ṭa án của Liên Hiệp Quốc về tội ác chiến tranh vào tháng 7 năm 1995, chính quyền Clinton đă giữ khoảng cách với họ. Tuy nhiên, Mỹ vẫn duy tŕ một số kênh bí mật: thông qua một phái viên của Liên minh châu Âu, chỉ huy của lực lượng Liên Hiệp Quốc tại Bosnia, và vị thứ trưởng ngoại giao của Nga. Ông Karadzic cũng khoe về mối quan hệ của ḿnh với Jimmy Carter, một cựu tổng thống Mỹ sau này trở thành người trung gian ḥa giải.
Vào tháng 9 năm 1995, khi NATO đang không kích lực lượng Serbi tại Bosnia, Richard Holbrooke, nhà đàm phán ḥa b́nh của Clinton, đă gặp Slobodan Milosevic, tổng thống Serbia, tại một khu đi săn bên ngoài Belgrade. Chính quyền Clinton thích làm việc với Milosevic, người chưa bị truy tố về tội ác chiến tranh. Nhưng Milosevic nói với Holbrooke rằng Messrs Karadzic và Mladic đang ở một biệt thự khác cách đó chừng 200 mét. Holbrooke dù khinh miệt hai người này nhưng vẫn quyết định gặp họ. Để đổi lấy việc NATO ngừng không kích, lực lượng Serbi ở Bosnia miễn cưỡng đồng ư chấm dứt cuộc bao vây Sarajevo. Trong các cuộc đàm phán ḥa b́nh chính thức diễn ra tại Dayton, người Mỹ đă loại bỏ Messrs Mladic và Karadzic và chủ yếu làm việc với Milosevic.
Có một lư do đen tối hơn khiến người ta muốn tránh các kênh ngoại giao thông thường: sự vi phạm pháp luật. Một vài ví dụ nêu lên ở đây không hẳn là ngoại giao bí mật mà là chiến dịch ngầm, nhưng chúng cũng rất thú vị.
Vào tháng 12 năm 1971, khi Pakistan tấn công Ấn Độ, Nixon và Kissinger đă sử dụng các kênh bí mật trong khi hỗ trợ Pakistan một cách bất hợp pháp bằng cách cung cấp các mặt hàng quân sự của Mỹ, đặc biệt là các máy bay chiến đấu do Mỹ sản xuất được gửi từ Iran và Jordan. Các luật sư của Lầu Năm Góc, Bộ Ngoại giao và nhân viên Nhà Trắng cảnh báo rằng điều này vi phạm lệnh cấm vận vũ khí chính thức của Mỹ đối với Pakistan. Như Kissinger đă nói với Nixon rằng “Nói một cách khắt khe th́ điều đó không hợp pháp, nên cách duy nhất chúng ta có thể làm là bảo shah [vua Iran] tiến hành thông qua một kênh bí mật”. Một vài ngày sau, Kissinger nói với tổng thống rằng họ sẽ cử một đặc phái viên bí mật chuyển “những chiếc máy bay chết tiệt đó vào Pakistan”.
Lợi ích quốc gia hay lợi ích cá nhân?
Có lẽ tiền lệ gần nhất với các áp lực của Tổng thống Donald Trump đ̣i Ukraine điều tra ứng viên hàng đầu trong cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ là trường hợp chiến dịch tranh cử tổng thống của Nixon năm 1968.
Năm đó, Nixon, với tư cách là ứng cử viên của Đảng Cộng ḥa, đă thiết lập một kênh cá nhân với chính phủ Nam Việt Nam. Nixon có thể gửi các thông điệp cho Nam Việt Nam thông qua Anna Chennault, một chuyên gia gây quỹ của Đảng Cộng ḥa có nhiều mối quan hệ tốt. Một vài tháng sau, chiến dịch của Nixon hay tin rằng chính quyền Lyndon Johnson có thể sắp tuyên bố tạm dừng ném bom Bắc Việt để thúc đẩy các cuộc đàm phán ḥa b́nh- một bước đi có thể mang lại chức tổng thống cho đối thủ Dân chủ đang suy yếu của Nixon, Hubert Humphrey, lúc đó đang là phó tổng thống của Johnson. Ngay trước cuộc bầu cử, thỏa thuận đó dường như sắp xảy ra, nhưng rồi phía Nam Việt Nam đột nhiên rút lui.
Johnson tin rằng chiến dịch của Nixon đă can thiệp vào. “Hăy bảo Anna Chennault tập trung vào Nam Việt Nam”, Nixon đă ra lệnh như vậy cho H.R. Haldeman, chánh văn pḥng Nhà Trắng tương lai của ông, theo các ghi chép của Haldeman. FBI, nơi đă tổ chức nghe lén Đại sứ quán Nam Việt Nam, nói với Johnson rằng Chennault đă chuyển một tin nhắn từ “ông chủ của bà ấy”, đó là: “Cứ từ từ. Chúng ta sẽ chiến thắng”. Trong nôi bộ, Johnson đă rất tức giận: “Đây là tội phản quốc”. Chính xác hơn, những hành động như vậy có thể là một tội ác theo quy định của Đạo luật Logan, cấm các cá nhân công dân Mỹ tương tác với chính phủ nước ngoài “để làm thất bại các biện pháp của chính phủ Hoa Kỳ”.
Các nhà sử học không chắc chắn như Johnson về những tội lỗi của Nixon, nhưng hai cuốn tiểu sử gần đây, của Evan Thomas và John Farrell, đều kết luận với mức độ chắc chắn khác nhau, rằng Nixon đă tác động để Nam Việt Nam không tham gia vào các cuộc đàm phán ḥa b́nh vốn có thể giúp ích cho Humphrey. Nếu nh́n lại, không rơ Mỹ đă mất bao nhiêu cơ hội để kết thúc chiến tranh, nhưng Nixon có thể đă không biết rằng ông ta đang đánh bạc với sinh mạng của cả người Việt lẫn người Mỹ.
Trong trường hợp Ukraine, ông Trump đă nỗ lực hết sức để đi ṿng qua Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao của chính ḿnh, nơi các chuyên gia có thể phản đối việc gây áp lực buộc chính phủ nước ngoài tấn công một đối thủ trong nước. Rudy Giuliani không phải là một quan chức chính phủ mà là luật sư riêng của Trump. Trong cuộc gọi điện với tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 25 tháng 7, Trump nói “Tôi sẽ bảo Giuliani gọi điện cho ông”.
Không giống như các tổng thống trước đây, Trump không có lư do chính đáng nào để hành động trong bóng tối như vậy. Chính quyền của ông đang đối phó không phải với một kẻ bị truy tố như Karadzic, mà với một nhà lănh đạo được bầu dân chủ. Giuliani không phải là Harry Hopkins, Henry Kissinger hay Richard Holbrooke. Hopkins, Holbrooke và những người khác có thể đă hành động bí mật, nhưng họ đang thực hiện chính sách chính thức nhằm phục vụ các mục đích quốc gia của Mỹ, không phải mục tiêu cá nhân hay toan tính chính trị. Nếu có bất kỳ tiền lệ lịch sử nào cho trường hợp Trump và Ukraine (ngoài các giao thiệp với Nga trong chiến dịch tranh cử của chính Trump hồi năm 2016), th́ đó là việc Nixon tŕ hoăn các cuộc đàm phán ḥa b́nh ở Việt Nam v́ lợi ích chính trị của ḿnh. Tuy nhiên, hồi năm 1968 Nixon chỉ là một ứng cử viên; c̣n Trump đang lợi dụng quyền lực của ḿnh với tư cách là tổng thống, người có thể tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh với ông Zelensky và tŕ hoăn khoản viện trợ quân sự 391 triệu đô la đă được Quốc hội thông qua.
Marie Yovanovitch, cựu đại sứ của Mỹ tại Kiev, đă làm chứng trước Quốc hội rằng “kênh bí mật không chính thức” giữa Nhà Trắng và các quan chức Ukraine tham nhũng đă dẫn đến việc ông Trump sa thải bà. Điều này chỉ ra một sự khác biệt khác. Các kênh ngoại giao bí mật trong quá khứ đă được các tổng thống sử dụng như một cách để khuếch trương ảnh hưởng của Mỹ lên thế giới. C̣n trường hợp này lại theo hướng ngược lại. Kế hoạch của Giuliani đă mang lại cho những người đang chống lại chính sách của Mỹ một đường dây kết nối từ Kiev tới Pḥng Bầu dục.
Nhà Trắng sẽ luôn bị bóng tối cám dỗ. Các tổng thống, kể cả những người cẩn trọng hơn so với vị tổng thống hiện tại, đă bị dụ dỗ dính vào các hoạt động ngoại giao bí mật và các chiến dịch ngầm, từ trường hợp Vịnh Con Lợn cho đến vụ bê bối Iran – Contra. Đủ thứ hành vi bí mật sai trái đă xảy ra trong chính sách đối ngoại. Nếu ông Trump được phép sử dụng các kênh ngoại giao bí mật để tấn công các đối thủ chính trị trong nước, điều đó sẽ tạo ra một tiền lệ khủng khiếp.
Bản dịch:Trần Hùng
Lưu ư: Người dịch Trần Hùng không liên quan ǵ đến tác giả Tran Hung thường viết bài trên Ba Cây Trúc. C12 ba
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
