Cô bạn Sài G̣n điện, nói chuẩn bị đón tui. Mai mốt tui về, ông là chủ xị tập hợp “nhóm xưa” đi ăn bánh bèo. Nói ông biết tui nhớ ông một, nhớ bánh bèo mười đó nghen.
Bánh bèo c̣n có tên gọi khác là bánh chén. Nếu vẽ bản đồ phân bố bánh bèo, tôi tin h́nh ảnh những chén bánh bèo sẽ ngoằn ngoèo khắp nước
Nghĩ, “nghèo ăn bánh bèo lấy no”. Cô bạn là nhà buôn phát đạt, đi đông đi tây. Bao nhiêu món ngon đều nếm qua, hà cớ ǵ mà đ̣i bánh bèo với cái giá 2.000 đồng một chén? Rồi suy diễn, hay là nó... giả đ̣ để né bữa tiệc đăi bạn bè mà nó có “bổn phận” phải làm. Nhưng bụng bảo dạ, ḿnh cũng là tay “cuồng” bánh bèo mà. Từ lúc tóc c̣n để chỏm cho chí tận giờ đầu lốm đốm muối tiêu, cứ đôi ba hôm lại bánh bèo một bữa mà không thấy ớn. Nhứt định bánh bèo là một quyền lực mềm. Nếu không th́ tại sao mười người về thăm quê th́ hết chín người chân vừa chạm đất làng hôm trước, hôm sau đă hướng tâm t́nh về những chén bánh bèo nóng hổi.
Bánh bèo c̣n có tên gọi khác là bánh chén. Nếu vẽ bản đồ phân bố bánh bèo, tôi tin h́nh ảnh những chén bánh bèo sẽ ngoằn ngoèo khắp nước. Đâu đâu cũng có bánh bèo nhưng hương vị th́ mỗi nơi mỗi khác, tùy theo chất lượng gạo và phụ gia đi kèm. C̣n cái “phom” th́ hầu như chỉ có hai dạng: bánh bèo đĩa (hấp trong chén rồi bày ra đĩa), và bánh bèo chén (để nguyên trong chén).
Ở Quảng Ngăi quê tôi, chén bánh bèo giờ “thanh nhă” hơn v́ nó nhỏ nhắn, cầm gọn trên tay. Chứ như hồi xưa, chén nào chén nấy to “bà cố”. Người quê chỉ cần “chén hai chén” là coi như đổ bê tông, xách cuốc ra đồng “chiến đấu” tới tận trưa. C̣n lũ học tṛ mũi dăi tḥ ḷ như tôi, chỉ một chén là no nê, đứng dậy quệt môi liếm mép rồi ôm vở tới trường.
Cái cách ngồi ăn bánh bèo ngày đó cũng... hoàn cảnh lắm. Người bán hay đặt gánh ở ngă ba, ngă tư làng, cạnh gốc g̣n, gốc đa. Người ăn già trẻ lớn bé ǵ cũng “b́nh đẳng” một kiểu ngồi chồm hổm. Nước chan bánh cũng rất “dân chủ” v́ mắm cái, mắm ruốc, mắm trong, x́ dầu, nước tương bày trên mẹt, ai muốn chan nước ǵ th́ tùy. Thêm cái “tự động” nữa, v́ khi chị chủ phục vụ không kịp th́ khách tự tay chọn chén, xoa dầu hành hẹ, tự lấy siêu (thanh tre mỏng) xén bánh, rắc đậu phộng.
Hương vị quê hương: Về với... bánh bèo
Người b́nh dân ở quê, khi có ǵ vui, người ta hay đưa cả nhà ra quán bánh bèo
Mấy chục năm rồi tôi vẫn nhớ như in h́nh ảnh chị Hồng với đôi tay thoăn thoắt, bốc cái ǵ trúng cái đó khi bán bánh cho khách. Người làng hay kêu chị là Hồng “bánh bèo” với hai lư do: Một là chị bán bánh bèo ngon có tiếng. Hai là cặp má của chị phúng phính, rất giống hai... chén bánh bèo.
Giờ th́ bánh bèo chuyển sang một “phân khúc” khác so với bánh bèo chan mắm “tiền nhiệm”. Nhiều quán xá có bảng hiệu với bàn ghế hẳn hoi. Chủng loại gạo khá phong phú nên người đổ bánh lựa chọn loại gạo có lượng tinh bột chuẩn nhất và mùi hương vương vấn nhất để cho ra loại bánh bèo đạt bốn tiêu chí: dẻo, dai, mềm, thơm.
C̣n nước chan bánh th́ ngon một cách... hút hồn bởi được làm từ thịt heo nạc và tôm tươi. Hai thứ “chủ lực” này làm nên thứ nước chan bánh thần thánh. Nếu bánh bèo đạt bốn tiêu chí th́ nước chan bánh cũng đạt bốn tiêu chuẩn: béo, ngọt, mặn, cay. Tưởng tượng đi! Bánh dẻo thơm cỡ đó, nước chan bánh đậm đà cỡ đó, lại thêm một lớp mỏng dầu phi với lá hành lá hẹ nữa th́ chỉ có ngon hết nấc luôn.
Người b́nh dân ở quê, khi có ǵ vui, người ta hay đưa cả nhà ra quán bánh bèo. Chén đă đời cũng chưa hết trăm ngàn. Có những nhóm bạn tiệc tùng ở nhà hàng, trước khi chia tay cũng rủ nhau về với... bánh bèo. Thấy chưa? Vừa ấm bụng, vừa ấm ḷng, vừa ngon, vừa rẻ th́ bánh bèo quê kiểng là một lựa chọn, dẫu không dám nói là “thông minh” nhưng không ai dám bảo là thiếu sáng suốt?