Theo như thông tin cho rằng, những trận lũ lụt gần đây tàn phá miền trung Trung Quốc và gây ra nhiều thiệt hại nhân mạng là hệ quả của việc thiếu các sáng kiến từ giới chức địa phương, khiến trong tờ báo có bài viết đề tựa « Tại Trung Quốc, chủ nghĩa tập quyền khiến chính quyền địa phương trơ ́, làm suy yếu đất nước » .
Thành phố Vệ Huy, tỉnh Hà Nam, miền trung Trung Quốc trong những ngày mưa lũ. Ảnh chụp ngày 26/07/2021. AP
Thời sự châu Á trên các trang báo lớn của Pháp hôm nay khá hiếm. Le Monde có bài viết nói về « Nhà độc tài Miến Điện tự phong thủ tướng ». Chủ Nhật, ngày 01/08/2021, đúng sáu tháng sau cuộc đảo chính, lật đổ chính quyền dân sự của bà Aung San Suu Kyi do dân bầu và sau khi thông báo hủy kết quả bầu cử tháng 11/2020, lănh đạo tập đoàn quân sự tự tuyên bố là lănh đạo « chính phủ lâm thời » và chỉ sẽ cho tổ chức bầu cử lại vào tháng 8/2023.
Libération, trong một góc nhỏ « Thảm họa biến đổi khí hậu », cho biết ở Trung Quốc, chỉ trong ṿng có ba ngày, lượng mưa rơi ngang bằng trong một năm, một điều chưa từng thấy trong ṿng 6 thập niên qua. Tại Hà Nam (miền trung phía đông Trung Quốc), số nạn nhân tăng đột biến. Ít nhất có hơn 300 người chết, và 50 người mất tích theo như số liệu do chính quyền công bố ngày hôm qua.
Không chỉ thị, không hành động
Về vụ việc này, tờ L’Opinion, một tờ báo có xu hướng tự do, ủng hộ châu Âu và thân doanh nghiệp, trong mục « Không phải lỗi của tôi » có bài nhận định, những trận lũ lụt đó tại Trung Quốc một lần nữa cho thấy t́nh trạng thiếu sáng kiến từ các chính quyền địa phương.
Tờ báo nhắc lại đại dịch virus corona có thể bùng phát từ Vũ Hán và lan rộng tại Trung Quốc rồi vượt ra cả ngoài biên giới cách nay hơn 18 tháng, một phần lớn là có liên quan đến việc thiếu sáng kiến từ những viên chức quan liêu ở phường xă và tỉnh thành. Và cũng chính thái độ thụ động này mà số người thiệt mạng trong những trận lũ lụt vừa qua ở Hà Nam, nhất là ở Trịnh Châu mới tăng cao như vậy.
Hàng chục báo động đỏ, cảnh báo nguy cơ mưa lớn như thác lũ trong những ngày sắp tới đă được đưa ra từ rất sớm nhưng các quan chức địa phương vẫn không mảy may có sáng kiến nào, chỉ chực chờ nhận lệnh từ cấp trên để đ́nh chỉ các hoạt động tại thành phố có hơn 10 triệu dân. Xe buưt ngưng hoạt động nhưng các tuyến tầu điện ngầm vẫn hoạt động. Hệ quả là ngày 22/7, 200mm nước đổ ập xuống chỉ trong ṿng có một giờ, làm 292 người chết, trong đó có 14 người trong tầu điện ngầm.
Theo tờ báo, sự nhút nhát này của chính quyền địa phương trùng khớp với việc phát hành một tuyển tập cách đó vài hôm, trong đó, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và cũng là tổng bí thư đảng Cộng Sản, bày tỏ sự bất b́nh trước việc giới công chức thiếu sáng kiến. Trong tuyển tập này, người ta có thể đọc : « Một số người chỉ làm việc khi nào họ nhận được lệnh bằng văn bản do ban lănh đạo ban hành và họ sẽ chẳng làm ǵ nếu không có những chỉ dẫn đó ».
Đảng Cộng sản : Phiên bản hiện đại bộ Lễ thời Càn Long ?
Đảng Cộng Sản Trung Quốc, tuy hiện diện khắp nơi, nhưng giờ phải đối mặt với t́nh trạng trơ ́ ở cấp dưới trong hệ thống. Chủ nghĩa tập quyền tại Trung Quốc, được củng cố trong nhiều năm qua dưới thời Tập Cận B́nh, cũng không lạ lẫm ǵ với t́nh trạng này. Chỉ thị bằng văn bản là một trong những phương tiện kiểm soát hiệu quả nhất để ban lănh đạo đất nước quản lư các mối liên hệ với các quan chức địa phương, những người vốn dĩ cũng không muốn liều lĩnh.
Thứ chủ nghĩa tập quyền này vốn dĩ đă tồn tại trong lịch sử Trung Quốc. L’Opinion nhắc lại trong tác phẩm « The Last Embassy » (nhà xuất bản Princeton University Press 2021), kể lại chuyến công du Bắc Kinh của nhà ngoại giao người Hà Lan, ông Tonio Andrade, cho thấy là hoàng đế Càn Long cũng từng cai trị đất nước theo cùng một cách. Vào thời đó, chính bộ Lễ là cơ quan chịu trách nhiệm ban hành các chiếu chỉ. Ngày nay, công việc này do Đảng đảm trách. Trong cả hai trường hợp, cách điều hành này chỉ làm cho người ta trở nên thụ động, chỉ có thể gây thiệt hại trong trường hợp có khủng hoảng hay những sự kiện bất thường.
Trước t́nh trạng này, Tập Cận B́nh kêu gọi giới chức bạo dạn gánh vác thêm trách nhiệm. Nhưng mỉa mai thay, cuộc khủng hoảng dịch tễ đă mang lại cho ông cơ hội thâu tóm thêm quyền lực và gia tăng ảnh hưởng của Đảng. Chiến dịch chống tham nhũng cho phép ông loại trừ mọi tiếng nói chỉ trích, những kẻ xấu xa, th́ giờ đây Tập Cận B́nh phải đối mặt với một sự trơ ́ ngày càng lan rộng, có nguy cơ làm lung lay tính chính đáng của ông và làm suy yếu đất nước.