Nền Dân Chủ Mỹ có còn vững vàng hay không?

[trungthuc]

Theo dõi những đề tài được tìm đọc trên Google cho thấy trong những ngày mà chính phủ liên bang bị đe dọa có thể đóng cửa thì ít có người Mỹ nào nêu vấn đề đó ra để xem chuyện gì đang xảy ra tại đất nước hùng mạnh này. Nhưng lại có rất nhiều người đi tìm thông tin về "Tuần Lễ Cà Phê 2023!"

Chủ tịch Hạ viện ông Kevin McCarthy đã bị truất phế với tỷ số phiếu 216/210. Đa số các dân biểu Cộng Hòa vẫn tín nhiệm ông, chỉ có 8 người chống đối kịch liệt. Trong lịch sử nước Mỹ, ông là vị chủ tịch Hạ viện đầu tiên bị cất chức.

Dân biểu Cộng Hòa Patrick McHenry, North Carolina, tạm lên cầm chịếc búa đầy quyền lực để lo việc sẽ bầu ra một chủ tịch mới vào tuần sau. Trong khi chờ đợi, coi như Hạ viện đang ngưng hoạt động, sẽ không thể tiến hành biểu quyết bất cứ một dự luật nào. Hai dân biểu Jim Jordan, Ohio, và Steve Scalise, Louisiana tỏ ý muốn ra ứng cử, nhưng họ sẽ phải thương lượng với khoảng 20 dân biểu Cộng Hòa cực hửu cứng rắn, những người đã từng gây khó dễ cho ông McCarthy trong 9 tháng vừa qua.

Tháng Giêng năm 2023, ông Kevin McCarthy, đại biểu California, đã phải trải qua 15 lần bỏ phiếu mới được bầu lên chức chủ tịch, trong khi đảng Cộng Hòa đang chiếm đa số với tỷ lệ là 221/212. Mỗi lần thất bại ông lại phải đi mặc cả với mấy người thuộc nhóm bảo thủ cứng rắn này, sau đó lại hứa hẹn, nhượng bộ một chút, cho bọn họ được thỏa mãn ít nhiều. Nhượng bộ quan trọng nhất của ông là bằng lòng sửa lại nội quy, qua đó chỉ cần ý kiến của một dân biểu đưa ra là cũng có thể yêu cầu bỏ phiếu cất chức vị chủ tịch "đầy quyền lực" này.

Dân biểu Matt Gaetz, Florida, đã sử dụng "miếng võ" này để lật đổ ông chủ tịch và được các đại biểu Dân Chủ sẵn sàng hưỡng ứng cả hai tay. Ông McCarthy từng nói dân biểu Gaetz có thù hằn cá nhân với mình, từ khi Ủy ban Đạo Dức Hạ viện mở cuộc điều tra về ông Gaetz này.

Ngoài Jim Jordan, và Steve Scalise, nhiều dân biểu Cộng Hòa khác cũng có khả năng lên nắm chức chủ tịch, như Tom Emmer, Minnesota hoặc Tom Cole, Oklahoma. Dân biểu Hakeem Jeffries, New York, đứng đầu khối Thiểu số Dân Chủ cũng sẽ ra ứng cử, có thể thắng nếu đảng Cộng Hòa không đoàn kết. Cho nên ông Mr. McHenry sẽ phải mời các đại biểu Cộng Hòa họp kín riêng để chọn trước khi cả Hạ viện tiến hành bỏ phiếu. Dân biểu Troy Nehls, Texas, đã viết trên mạng X (tức Twitter cũ) của mình rằng ông sẽ đề cử cựu Tổng thống Donald J. Trump ứng cử chủ tịch Hạ viện và được Dân biểu Marjorie Taylor Greene, Georgia, ủng hộ. Theo nội quy của Hạ Viện Mỹ, vị chủ tịch không cần phải là một dân biểu (?), nhưng ông Trump có thể bị nhiều dân biểu Cộng Hòa bỏ phiếu chống.(*Ông này mới tuyên bố chỉ nhắm vào chức Tổng thống Mỹ mà thôi!)

Ông McCarthy đã nói sẽ không ra tranh cử nữa, tuy trước đây ông đã từng nhiều lần làm ngược lại những điều đã tuyên bố, kể cả những sự hứa hẹn long trọng, với Tòa Bạch Ốc, với Thượng viện, hay với các dân biểu Cộng Hòa hoặc Dân Chủ khác. Ông có thể mặc cả với ông Jeffries để cho các đại biểu Dân Chủ không bỏ phiếu, lúc đó chỉ cần đếm phiếu các dân biểu Cộng Hòa thì McCarthy có thể vẫn sẽ chiếm được đa số.

Dù cho ai sẽ lên làm chủ tịch, Hạ viện sẽ vẫn "bất trị"(?) như cũ vì các dân biểu thuộc nhóm cực hửu, bảo thủ cứng rắn sẽ không thay đổi thái độ và lập trường. Những người muốn lên chức chủ tịch vẫn phải cần "mặc cả" với họ. Họ sẽ tiếp tục duy trì các đòi hỏi cũ, như cắt giảm tối đa ngân sách chính phủ liên bang, tăng cường kiểm soát biên giới, và cắt bỏ viện trợ cho Ukraine. Họ đang theo đuổi một mục tiêu "hão huyền". Bởi vì, dù cho Hạ viện có thông qua một dự luật ngân sách như vậy, thì đa số các Thượng nghị sĩ trên Thượng viện và Tòa Bạch Ốc cũng sẽ bác bỏ.

Nếu không kịp thông qua ngân sách, tới hạn kỳ giữa tháng 11, chính phủ Mỹ sẽ phải "đóng cửa" thật sự. Một nhóm trên 20 đại biểu trong đảng chiếm đa số vẫn có thể sẽ làm cho Hạ viện và guồng máy chính phủ bị tê liệt. Hậu quả lúc bấy giờ sẽ rất nghiêm trọng nếu không muốn nói là gây ra sự sụp đổ cả guồng máy khổng lồ và sức mạnh của Hoa Kỳ!

Nhiều người lo ngại nền dân chủ ở Mỹ đang gặp cơn khủng hoảng lớn vì những "trò chơi chính trị" này. Những biến cố trước đây thật hiếm họa mới thấy xuất hiện, bây giờ lại xảy ra liên tiếp. Guồng máy chính phủ đóng cửa. đàn hạch. Cựu Tổng thống bị truy tố bốn vụ khác nhau. Hai đảng chia rẽ trầm trọng. Nội bộ mỗi đảng cũng chia ra những phe nhóm kình chống nhau kịch liệt. Bạo loạn tấn công trụ sở Quốc Hội, một chuyện chưa bao giờ thấy xảy ra trong lịch sử Mỹ. Chuyện tai ương này sẽ kéo theo chuyện tai họa khác. Các cử tri không chỉ kết hợp với nhau dựa trên những chính sách, chủ trương mà họ cùng muốn thấy thực hiện và còn đoàn kết mạnh hơn khi họ cùng biểu lộ ra thái độ thù ghét đảng phái.

Đa số dân Mỹ "trầm lặng" tỏ ra dửng dưng, đóng vai trò bàng quan, có lẽ vì đã quen rồi. Chính phủ đã đóng cửa hai lần thời Tổng thống Bill Clinton năm 1995, 96; rồi lập lại thời Barack Obama, Donald J. Trump; Joe Biden thế nào cũng phải sẽ nếm mùi. Thị trường chứng khoán cũng không bị lay động về mối lo chính phủ sẽ đóng cửa, như thể giới đầu tư cũng biết trước rồi mọi chuyện sẽ yên ổn thôi.

Khi hỏi có muốn các chính trị gia phải thỏa hiệp hay không, đa sô dân Mỹ đều nói "muốn". Nhưng người ta lại nghĩ, "đảng bên kia" phải thỏa hiệp chứ không phải là từ đảng của mình! Một cuộc nghiên cứu dư luận của "YouGov", theo báo New York Times tường thuật lại, cho thấy trong tuần trước có 29% người được hỏi, nghĩ rằng cảnh rắc rối ở Hạ viện là do các dân biểu Cộng Hòa đã gây ra, nhưng có 13% đổ tội cho đảng Dân Chủ và 14% coi lỗi này là tại ông Joe Biden.

Những xáo trộn ở Hạ viện không phải là dấu hiệu quan trọng nhất. Một hiện tượng đáng lo hơn về nền dân chủ nước Mỹ, là khuynh hướng dùng bạo lực trong chính trị. Thống đốc tiểu bang Utah, Spencer Cox, nói chuyện tại Salt Lake City với đài PBS News, đã báo động: "Tôi đã bị sách nhiểu, đe dọa. Nhiều viên chức ở Utah cũng bị dọa dẫm".

Ông Cox nêu ra cuộc nghiên cứu của Rachel Kleinfeld, thuộc Trung tâm Carnegie, viết rằng, "Không những các đại biểu Quốc hội bị đe dọa nhiều gấp 10 lần năm ngoái mà các vị Thị trưởng, viên chức địa phương cũng bị đe dọa". Bà nêu ra báo cáo của Tổ chức Liên minh Đô thị (National League of Cities) nói rằng, có 81% viên chức bị đe dọa dùng bạo lực trong năm 2021. Hiện tượng này cũng đang tăng lên ở Âu châu; nhưng không nước nào lại tăng cao như ở Mỹ này.

Bà Kleinfeld cho rằng, người dân Mỹ đang chia rẽ phần lớn vì không hiểu những người bất đồng ý kiến với mình. Người càng lớn tuổi thì càng chia rẽ hơn người trẻ. Nhiều ứng cử viên thấy nếu họ bày tỏ các lập trường cực đoan thì dễ thu hút lá phiếu hơn. Cứ như thế, những ứng cử viên trong cùng đảng sẽ chạy đua xem coi ai sẽ là người cứng rắn hơn.

Thống đốc Spencer Cox đang kêu gọi dân Utah và cả nước Mỹ hãy trở về với tinh thần dân chủ đã tồn tại từ mấy thế kỷ qua. Ông nhắc đến kết quả một cuộc nghiên cứu của Pew Research Center, cho biết chỉ có 4% dân Mỹ nghĩ hệ thống dân chủ của nước Mỹ vẫn hoạt động rất tốt, còn 65% cảm thấy quá mệt khi nghĩ đến chính trị. Ông Cox đang làm một chương trình vận động mang tên "Disagree Better". Cứ bất đồng ý kiến, như thế mới là Dân Chủ. Nhưng hãy Bất đồng Ý kiến theo Cách Tốt hơn!

Có lẽ phần lớn dân Mỹ vẫn còn theo tinh thần đó. Và họ tin tưởng rằng nước Mỹ sẽ vượt qua những xáo trộn gần đây, có thể coi là nhẹ hơn nhiều cuộc khủng hoảng trong quá khứ. Cuộc nội chiến, phong trào đòi quyền bỏ phiếu, phong trào phản chiến, vân vân, còn chia rẽ nước Mỹ hơn nhiều.

Theo dõi những đề tài được tìm hiểu trên Google cho thấy trong những ngày chính phủ bị đe dọa có thể đóng cửa thì không mấy người Mỹ nêu vấn đề đó ra để coi chuyện gì đang xảy ra; nhưng rất nhiều người đi tìm thông tin về "Tuần Lễ Cà Phê 2023"! Nhiều người chỉ muốn biết ai đã trúng xổ số Powerball với hàng tỷ bạc; hoặc ai sẽ thắng trong chương trình "The Golden Bachelor". Người Mỹ cứ thản nhiên không lo Quốc hội không kịp thông qua ngân sách! Chắc vì họ vẫn tin tưởng vào các định chế tự do dân chủ vững chắc, nên chẳng có gì phải lo!

Nguồn: VOA Tiếng Việt