Tiến sĩ Tedros: Từ "tiêu chảy nước" ở Ethiopia đến Covid-19 tại Tổ Chức Y Tế Thế Giới

[kentto]

Tiến sĩ Tedros, tổng giám đốc Tổ Chức Y Tế Thế Giới, bị chỉ trích rất nhiều về cách đối phó với dịch Covid-19. AFP/File

Tổng giám đốc Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO/OMS) Tedros Adhanom Ghebreyesus bị công kích "bán mình cho Trung Quốc". Chỉ trích như vậy có quá đáng hay không? Quá khứ thời làm bộ trưởng Y Tế và Ngoại trưởng Ethiopia để lại nhiều dấu tích đáng phải suy ngẫm. Không phải ngẫu nhiên mà "tiến sĩ Tedros" bị rơi vào tâm bão phản kháng kêu gọi từ chức.

"Trong Tổ Chức Y Tế Thế Giới, không có điều gì là bí mật khi nói đến sinh mạng con người". Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc Tổ Chức Y Tế Thế Giới khẳng định như trên trong cuộc họp báo ngày 20/04/2020 tại Genève.

Vị tổng giám đốc da màu, tóc hoa râm, đeo kính trắng gọng đen, từ ngày đó đã trở thành nhân vật nổi tiếng nhất thế giới. Nguyên bộ trưởng Y Tế, Ngoại trưởng Ethiopia, bị tổng thống Mỹ Donald Trump và công luận Tây phương cũng như nhiều nơi tại Châu Á - Thái Bình Dương lên án là vừa thiếu khả năng, vừa thiên vị Trung Quốc, không làm tròn bổn phận quản lý dịch bệnh Corona chủng mới, trì hoãn tuyên bố tình trạng khẩn cấp y tế.

Trong bài phân tích "Tại OMS, Tiến sĩ Tedros và Ông gây tranh cãi", nhật báo Le Temps của Thụy Sĩ cố gắng tìm hiểu vì sao, một tổ chức quốc tế như WHO/OMS, (được 77% dân Mỹ tin tưởng), theo một kết quả thăm dò, lại có thể chậm trễ trong nhiệm vụ của mình. Thay vì hướng dẫn các nước thành viên chống dịch, ban lãnh đạo OMS tập trung ca tụng Trung Quốc và làm mọi cách giảm nhẹ quy mô dịch bệnh, kể cả theo ý Trung Quốc đặt tên Covid-19 để xóa gốc siêu vi phát xuất.

Theo Le Temps, trước cổng trụ sở Liên Hiệp Quốc ở Genève và trên mạng xã hội, những kỷ niệm không mấy vinh dự Hashtag #NOTedros4WHO tái xuất hiện. Cách nay ba năm, trước khi được đắc cử tổng giám đốc OMS, vào tháng 05/2017, tiến sĩ Tedros gặp một làn sóng chống đối. Chính những người Ethiopia tổ chức biểu tình truớc cơ quan Liên Hiệp Quốc tại Genève. Khi đó, ông Tedros bị tố cáo có quan hệ chặt chẽ với chính quyền Ethiopia, cốt lõi là Mặt Trận Giải Phóng Dân Tộc Tigray, một trong bốn liên minh cầm quyền với bàn tay sắt liên tục từ năm 1991.

Trong thời gian 2005-2012, tiến sĩ Tedros là bộ trưởng Y tế. Năm năm trước đó, ông được học hàm tiến sĩ qua luận án y tế cộng đồng trình tại Luân Đôn về miễn dịch học và bệnh nhiễm trùng. Được bổ nhiệm vào chức vụ với bằng cấp tương xứng là chuyện bình thường. Befeqadu Harlu, một nhà hoạt động đối lập nhìn nhận là nghe nhiều người nói "Tedros làm việc tốt". Trong thời gian tiến sĩ Tedros làm bộ trưởng Y Tế Ethiopia thì Befeqadu Harlu ngồi tù 560 ngày. Nhà đối lập cho rằng : Khó mà biết ông ta được bổ nhiệm làm bộ trưởng vì năng lực hay vì ông ta là đảng viên (Cộng Sản).

Trong lý lịch, tổng giám đốc OMS ghi là trong 7 năm nắm bộ Y Tế, ông đã thành lập 3.500 trung tâm y tế, 16.000 bệnh xá, giảm đến 2/3 tỉ lệ tử vong ở trẻ em và 90% trường hợp lây nhiễm SIDA/AIDS. Số nhân viên y tế cũng tăng gấp 7 lần. Một kết quả ngoạn mục !

Mảng tối: Bệnh tiêu chảy nước

Vấn đề là tại một nước nghèo đông dân hạng nhì châu Phi, chỉ đứng sau Nigeria, Ethiopia lại mập mờ trong chính sách chống một bệnh truyền nhiễm thường tái diễn tại xứ nghèo. Không phải một lần mà đến ba lần dưới thời Tedros. Nhân chứng là nhà báo Đức Ludger Schadomsky, phụ trách đài phát thanh quốc tế Đức Deutsche Welle, ông kể lại : Cho dù có bằng chứng lâm sàng xác định là bệnh dịch tả nhưng chính quyền y tế Ethiopia, trong các cuộc phỏng vấn, luôn khẳng định là bệnh tiêu chảy nước. Thủ thuật đặt tên nghe khá quen quen !

Liên hệ Tedros-Bắc Kinh ?

Những người đối lập cũng lên án tiến sĩ Tedros về mối quan hệ ưu đãi với Bắc Kinh khi làm Ngoại trưởng từ năm 2012 đến 2016. Đó là lý do giải thích vì sao Tổ Chức Y Tế Thế Giới có lập trường thiên vị Trung Quốc trong vụ khủng hoảng đại dịch Corona chủng mới. (Theo yêu cầu của Bắc Kinh, dịch viêm phổi thứ hai dù phát xuất từ Trung Quốc, 7 năm sau đợt dịch viêm phổi cấp tính cũng từ Trung Quốc vào năm 2003, được gọi là Covid-19 thay vì SARS-CoV-2. Đài Loan cùng với 23 triệu dân cũng là nạn nhân của áp lực chính trị của Trung Quốc không cho OMS cung cấp thông tin).

Dưới thời Ngoại trưởng Tedros, Trung Quốc đã là một đối tác tầm cỡ của Ethiopia. Bắc Kinh đài thọ chi phí cho toàn bộ trụ sở tổ chức Liên Hiệp Châu Phi tại Addis-Abeba, xây đường xe lửa 2,5 tỷ đô la từ Addis-Abeba đến xứ láng giềng Djibouti, giúp Trung Quốc xâm nhập vào châu Phi từ Hồng Hải, với dự án "một vành đai, một con đường".

Đối đầu với làn sóng chống đối, tổng giám đốc Tổ Chức Y Tế Thế Giới cũng được nhiều lãnh đạo châu Phi và châu Âu lên tiếng ủng hộ. Nhưng kiến nghị trên mạng chỉ thu được 126.000 chữ ký (ngày 23/04), quá ít so với kiến nghị của 985.000 người muốn ông từ chức. Trong số các nhân vật của Ethiopia ủng hộ tiến sĩ Tedros, bộ trưởng Y tế Lia Tadesse khẳng định với báo chí : "Tôi có thể xác nhận là Tedros là một người có lương tâm, tôn trọng nguyên tắc lãnh đạo, làm việc cật lực..."

Thật ra, đây không phải là lần đầu tiên Tổ Chức Y Tế Thế Giới bị tấn công từ mọi phía. Trong hai năm 2014-2015, khi xảy ra dịch Ebolah ở Tây Phi, tổng giám đốc Trần Phùng Phú Trân (Margaret Chan) người Hồng Kông, đã chờ đến 5 tháng mới tuyên bố tình trạng khẩn cấp y tế trên khắp thế giới. Từ khi tiến sĩ Tedros lên thay, OMS được cải tố sâu rộng, thành lập thêm cơ cấu Chương trình khẩn cấp y tế do bác sĩ Michael Ryan lãnh đạo. OMS cũng tăng cường một lãnh đạo nghiên cứu khoa học, vác-xin : nữ bác sĩ Ấn Độ Soumya Swaminathan.

Năm 2017, khi vận động phiếu, tiến sĩ Tedros cam kết : Ưu tư số một của tôi là xây dựng Tổ Chức Y Tế Thế Giới thành một tổ chức có hiệu năng và minh bạch và độc lập. Làm sáng tỏ cội nguồn đại dịch Covid-19 là cơ hội để tiến sĩ Tedros phục hồi uy tín và danh dự. Công việc này không dễ vì mấy ai dám đương cự Trung Quốc, trừ các nhà dân chủ. Mặc khác, như Befeqadu Harlu, nhà đối lập trải qua 560 ngày tù, kết luận bi quan : "Với quá khứ hợp tác với chế độ bạo ngược và che giấu dịch tả, Tedros không phải là người đáng tin cậy".