Ai đứng phía sau sự hỗn loạn chính trị ở Brazil?

[trungthuc]

Khu liên hợp Ba quyền lực (Three Powers Plaza), nơi có tòa nhà Quốc hội, dinh Tổng thống và trụ sở Tòa án Tối cao, biểu tượng của 3 nhánh quyền lực của hệ thống chính trị ở Brazil, đã bị chiếm giữ và đập phá ngày 8/1 vừa qua. Vụ "đảo chính" này đã bị thất bại, an ninh đang được thắt chặt để đề phòng những kẻ cực đoan quá khích có thể quay trở lại để tiếp tục đập phá.

Đúng như sự lo ngại của giới quan sát về những lời tuyên bố không chấp nhận thua cuộc của ông Jair Bolsonaro, những kẻ quá khích ủng hộ ông đã thực hiện hành động tương tự như vụ bạo loạn ở Đồi Capitol của Mỹ hồi tháng 1/2021. Chổ khác biệt là vụ này xảy ra ở Brazil, mang đặc điểm của một cuộc "đảo chính" dùng sức mạnh của đám đông quá khích.


Những kẻ quá khích ủng hộ ông Bolsonaro đã tràn vào Khu liên hợp Ba quyền lực ở Brazil.

Nhiều người tham gia biểu tình phản đối này đã tuyên bố với báo chí rằng ý tưởng trong đầu họ là hành động nhằm lật đổ vị Tổng thống mới nhậm chức ông Luiz Inacio Lula Da Silva. Cuộc "đảo chính" này diễn ra chớp nhoáng, chỉ trong hơn 3 tiếng đồng hồ sáng sớm ngày 8/1/23. Những kẻ quá khích đã bắt đầu tụ tập tại tổng hành dinh quân đội hôm 7/1 để phản đối chính phủ của Tổng thống Lula Da Silva. Khoảng gần 3 giờ sáng, đám đông di chuyển về phía Khu liên hợp Ba quyền lực và lần lượt tràn vào tòa nhà Quốc hội, rồi dinh Tổng thống, trụ sở Tòa án Tối cao. Họ đập phá cửa kính, đồ đạc trong văn phòng làm việc, giật đổ các bức tượng,... Có vẻ những kẻ quá khích không làm gì quá nghiêm trọng mà chỉ muốn chiếm giữ các tòa nhà này để phản đối. Đến khoảng 6h30 sáng, lực lượng an ninh đã kiểm soát tình hình, khống chế đám đông, bắt giữ những kẻ quá khích gây rối.

Bất chấp những sự lo ngại về tình trạng an ninh bất ổn, các thành viên trong chính phủ của ông Lula Da Silva khẳng định họ đang nỗ lực để thiết lập lại tình trạng sinh hoạt bình thường và ngăn chặn các nỗ lực nổi dậy tiếp theo. Hai bộ trưởng mới đã tuyên thệ nhậm chức tại dinh Tổng thống vào chiều 11/1, đó là Bộ trưởng Bình đẳng Chủng tộc Anielle Franco và Sônia Guajajara, người đứng đầu Bộ Phụ trách Về người bản địa.

Lực lượng an ninh đã được triển khai khắp thủ đô Brasilia để phòng ngừa những kẻ quá khích ủng hộ cựu Tổng thống Bolsonaro từ các nơi khác kéo về gây bạo loạn. Giới truyền thông Brazil cho biết thành phần cực hữu Brazil đã triệu tập "một cuộc biểu tình lớn trên toàn quốc để giành lại quyền lực" vào chiều hôm 11/1. Vào buổi tối hôm trước, xe SUV chở lực lượng an ninh công cộng quốc gia đã được triển khai tại vị trí dọc theo lối đi dạo dẫn đến Khu liên hợp Ba quyền lực, nơi vừa bị tấn công.

Ông Ricardo Cappelli, người được giao phó phụ trách an ninh thủ đô sau tình trạng hỗn loạn, đã hứa với người dân rằng ông sẽ không để lặp lại "những sự kiện không thể chấp nhận được" như vậy nếu những người ủng hộ Bolsonaro quay trở lại đường phố Brasilia.

Trong khi đó, cảnh sát liên bang Brazil cho biết đã bắt giữ Ana Priscila Azevedo, một trong những người bị cáo buộc tổ chức cuộc bạo loạn tại một thành phố cách Brasília khoảng 50 km. Azevedo bị cáo buộc đã sử dụng Telegram để kêu gọi hàng chục ngàn kẻ cực đoan ủng hộ ông Bolsonaro đến thủ đô Brasilia để thực hiện cuộc "lật ngược kết quả bầu cử". "Babylon sẽ sụp đổ", Azevedo đã tuyên bố như vậy.

Vụ gây rối này gây ra sự chú ý khắp thế giới bởi tính chất nghiêm trọng về mặt chính trị của nó. Đó không chỉ là biểu tình phản đối nối tiếp với sự đập phá thông thường, mà đằng sau đó người ta nghi ngờ có một "âm mưu đảo chính nhằm lật ngược tình thế sau bầu cử tương tự như cách ông Trump đã làm ở Mỹ đầu năm 2021".

Hiện một cuộc điều tra đang được tiến hành ở Brazil để xác định mức độ phức tạp của kế hoạch đằng sau cuộc bạo loạn này và liệu đó có phải là một phần của một "âm mưu đảo chính có phối hợp hay không?".

Theo các nguồn tin chính thức, ông Anderson Torres, cựu Bộ trưởng Tư pháp của chính phủ ông Bolsonaro, người từng là viên chức chịu trách nhiệm về an ninh ở Brasília, thay vì thực hiện các biện pháp chuẩn bị để bảo vệ các tòa nhà trước những kẻ biêu tình quá khích, lại bay sang Orlando, Florida, nơi ông Trump đang ở, vào cuối tuần xảy ra cuộc nổi dậy. Ông đã bị sa thải và lệnh bắt giữ ông ta đã được ban hành. Torres cho biết sẵn sàng trở lại Brazil để trình diện nộp mình với chính phủ.(?)

Phát biểu tại dinh Tổng thống, Bộ trưởng Alexandre Padilha cho biết ông tin rằng cuộc tấn công của những kẻ cực hữu hôm 8/1 nhằm vào 3 nhánh quyền lực của Brazil là "một hành động khủng bố" được tiến hành nhằm hạ bệ chính phủ mới nhậm chức được một tuần của ông Lula Da Silva.

Hơn 70 nghị sĩ tiến bộ của Mỹ và Brazil đã lên án sự hợp tác lật đổ này và những kẻ theo chủ nghĩa Trump ở Mỹ nhằm lật ngược cuộc bầu cử ở cả hai quốc gia, đồng thời kêu gọi những người có liên quan phải gành chịu mọi trách nhiệm. Trong một tuyên bố hôm 11/1, nữ dân biểu Ilhan Omar của đảng Dân chủ Mỹ lên án hành động gây bạo loạn, cho rằng rõ ràng có sự phối hợp giữa những kẻ cực hữu quá khích ở Mỹ và Brazil. (* Bà này sau đó đã bị chủ tịch Hạ viện McCarthy cấm không cho tham dự vào các Ủy ban của Hạ viện)

Tuyên bố này dẫn chứng các hành động của gia đình ông Bolsonaro tại Mỹ sau khi ông này đã thất cử ở Brazil. Theo đó, con trai ông Bolsonaro là nghị sĩ Brazil Eduardo Bolsonaro đã bay đến Florida và gặp ông Trump cùng các viên phụ tá cũ của ông, Jason Miller và Steve Bannon, và chính những người này "đã khuyến khích ông Bolsonaro phản đối kết quả bầu cử ở Brazil".

Vào ngày 30/12/2022, một ngày trước khi kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống, ông Bolsonaro cũng đã bay đến Florida. Chính phủ Hoa Kỳ cho biết, thị thực A-1, dành riêng cho các vị nguyên thủ quốc gia nước ngoài, sẽ hết hạn sau 30 ngày kể từ khi người giữ thị thực không còn giữ chức vụ cao, ngụ ý rằng thị thực của ông Bolsonaro sẽ bị hết hạn vào cuối tháng 1/2023 và ông ta sẽ bị buộc phải rời khỏi nước Mỹ. Chính phủ cũng cho biết sẽ xem xét bất cứ lời yêu cầu dẫn độ nào của chính phủ Brazil một cách "nghiêm túc", nếu có.