USD vẫn là 'vua', vì sao nhiều quốc gia lại 'rủ nhau' rời xa đồng bạc Mỹ?

[Hanna]

Ngày càng có nhiều quốc gia, từ Brazil đến các quốc gia Đông Nam Á, kêu gọi người dân, doanh nghiệp giao dịch bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng USD.

Vị thế của USD
Đồng USD đã trở thành "vua" trong thương mại toàn cầu trong nhiều thập niên, không chỉ bởi vì Mỹ là nền kinh tế lớn nhất thế giới, mà còn bởi vì dầu mỏ-một mặt hàng quan trọng cần thiết cho tất cả các nền kinh tế lớn và nhỏ-được định giá bằng đồng bạc xanh.

Tuy nhiên, kể từ khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bắt đầu hành trình tăng lãi suất mạnh mẽ để chống lại lạm phát trong nước, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đã theo chân Fed, ngăn dòng vốn chảy ra nước ngoài và đồng nội tệ mất giá mạnh.

Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), đồng USD vẫn chiếm ưu thế trong dự trữ ngoại hối toàn cầu, mặc dù tỷ lệ của đồng tiền này trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương đã giảm hơn 70% vào năm 1999.

Dữ liệu từ Cơ cấu tiền tệ dự trữ ngoại hối (COFER) của IMF cho thấy, USD chiếm 58,36% dự trữ ngoại hối toàn cầu trong quý IV/2022. Đồng Euro đứng thứ hai, chiếm khoảng 20,5% dự trữ ngoại hối toàn cầu. Trong khi đó, đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc chỉ chiếm 2,7%.

Trung Quốc là một trong những bên tham gia tích cực nhất trong nỗ lực rời xa USD.

CNBC cho hay, Trung Quốc đại lục là đối tác thương mại lớn nhất của 61 quốc gia khi kết hợp cả nhập khẩu và xuất khẩu. Trong khi đó, Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của 30 quốc gia.

Ông Cedric Chehab, người đứng đầu toàn cầu về rủi ro quốc gia tại Fitch Solutions nhận định: “Khi sức mạnh kinh tế của Trung Quốc tiếp tục tăng lên, điều đó có nghĩa là quốc gia này sẽ ảnh hưởng nhiều hơn đến các tổ chức tài chính và thương mại toàn cầu".

Trung Quốc từ lâu đã nằm trong số 2 quốc gia nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, những năm qua, quốc gia này đã giảm dần việc nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ.

Dữ liệu mới nhất từ ​​Bộ Tài chính Mỹ cho hay, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã nắm giữ gần 849 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ, tính đến tháng 2/2023. Đây là mức thấp nhất trong 12 năm qua.

Những nước nào đang rời xa USD?
Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất đang xa lánh đồng USD.

Trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Bắc Kinh mới đây (từ ngày 12-14/4), Tổng thống Brazil Lula đã kêu gọi giảm sự phụ thuộc vào đồng USD trong thương mại toàn cầu.

Theo S&P Global Market Intelligence, thương mại giữa Brazil và Trung Quốc đạt 150 tỷ USD vào năm 2022, tăng 10% so với một năm trước.

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cũng đề xuất thành lập một “Quỹ tiền tệ châu Á” để giảm sự phụ thuộc vào đồng USD.

Tại cuộc họp của các bộ trưởng tài chính và ngân hàng trung ương ASEAN ở Indonesia vào tháng 3/2023, các nhà hoạch định chính sách thảo luận về ý tưởng cắt giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, đồng Yen và đồng Euro, thay vào đó là “chuyển sang thanh toán bằng nội tệ".

Đầu tháng 4/2023, Bộ Ngoại giao Ấn Độ thông báo, nước này và Malaysia đang bắt đầu giải quyết thương mại của họ bằng đồng Rupee.

Các lợi ích về kinh tế
Các nhà phân tích cho rằng, sự thay đổi động lực kinh tế toàn cầu đang thúc đẩy xu hướng phi USD hóa. Điều này có thể mang lại lợi ích cho các nền kinh tế theo một số cách.

Cựu đại sứ Brazil tại Trung Quốc Marcos Caramuru cho rằng, giao dịch bằng đồng nội tệ “cho phép các nhà xuất khẩu và nhập khẩu cân bằng rủi ro, có nhiều lựa chọn đầu tư hơn, chắc chắn hơn về doanh thu và doanh số bán hàng”.

Ông Mark Tinker, Giám đốc đầu tư tại Công ty quản lý tài sản ToscaFund Hong Kong (Trung Quốc) cho biết, một lợi ích khác đối với các quốc gia chuyển từ việc sử dụng đồng USD làm trung gian trong thương mại song phương là “giúp họ tiến lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu".

Trong khi đó, sự tăng trưởng của quốc gia ngoài Mỹ cũng khuyến khích các nền kinh tế này thúc đẩy việc sử dụng nội tệ. IMF ước tính rằng, châu Á có thể đóng góp hơn 70% vào tăng trưởng toàn cầu trong năm nay.

Mối quan tâm địa chính trị
Rủi ro địa chính trị cũng đẩy nhanh xu hướng rời xa đồng USD.

Theo ông Galvin Chia, chiến lược gia ngoại hối thị trường mới nổi châu Á tại Natwest Markets, rủi ro chính trị đang thực sự góp phần tạo ra nhiều sự không chắc chắn xoay quanh việc USD có thực sự là nơi trú ẩn an toàn.

Ông Tinker cho biết thêm, điều thúc đẩy những lời kêu gọi phi USD hóa là quyết định đóng băng dự trữ ngoại tệ Nga của Mỹ.

Hãng Bloomberg đưa tin, kể từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine bắt đầu, đồng Nhân dân tệ đã thay thế USD để trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều nhất ở Nga.

Cho đến nay, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã đóng băng hơn 300 tỷ USD dự trữ ngoại tệ của Nga và áp đặt nhiều vòng trừng phạt đối với Moscow và các nhà tài phiệt của nước này. Điều này buộc Nga phải chuyển giao dịch sang các loại tiền tệ khác và tăng lượng vàng dự trữ.

Tại Trung Đông, nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn-Saudi Arabia-đã báo hiệu rằng, họ sẵn sàng giao dịch bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng bạc xanh.

Mặc dù các nhà phân tích không dự đoán một sự tách biệt hoàn toàn khỏi giao dịch dầu mỏ bằng đồng USD trong thời gian ngắn, nhưng ông Chehab khẳng định: "Có thể những nhà giao dịch dầu mỏ đang tìm kiếm thêm những lựa chọn khác, ngoài USD".

USD không dễ bị truất ngôi
Nhận định về vị thế của đồng USD, các nhà phân tích cho rằng, đồng bạc Mỹ sẽ không bị truất ngôi trong tương lai gần, đơn giản vì hiện tại không có bất kỳ lựa chọn thay thế nào.

Ông Chehab lý giải: "Đồng Euro phần nào là một liên minh tài chính và tiền tệ không hoàn hảo; đồng Yen phải đối mặt với nhiều thách thức về cấu trúc. Trong khi đó, Nhân dân tệ chỉ chuyển đổi hoàn toàn trong tài khoản vãng lai và được duy trì trong một biên độ hẹp.

Điều đó có nghĩa là sẽ mất nhiều thời gian để bất kỳ loại tiền tệ nào có thể thực sự soán ngôi đồng USD trên thị trường tài chính toàn cầu".

Chiến lược gia Galvin Chia cũng nhận định, hệ thống dự trữ quốc tế “vẫn là một hệ thống do dự trữ của Mỹ thống trị”. Như thống kê của IMF, USD chiếm 58,36% dự trữ ngoại hối toàn cầu trong quý IV/2022 - cao hơn gấp đôi tỷ trọng của đồng Euro (20,5%), đồng tiền được nắm giữ nhiều thứ hai trên thế giới.

Vị chuyên gia này khẳng định: “Chừng nào USD còn chiếm đa số dự trữ ngoại hối toàn cầu thì khó có thể nói rằng đồng tiền này sẽ bị thay thế".