Nhật Bản tăng cường quan hệ với các nước thuộc nhóm Nam bán cầu

[Hanna]

Chuyến công du tới 4 nước châu Phi của Thủ tướng Nhật Bản Kishida được cho là sự chuẩn bị cho Hội nghị thượng đỉnh G7, trong đó Nhật Bản chủ trương thúc đẩy quan hệ giữa G7 với các nước Nam bán cầu.
Quan điểm của Nhật Bản về vai trò của các nước Nam bán cầu đối với G7

Sách Xanh ngoại giao Nhật Bản công bố vào tháng 3 lần đầu tiên đề cập đến thuật ngữ “Nam bán cầu”, thường được dùng chỉ chung các nước đang phát triển và các nước mới nổi ở khu vực Trung - Nam Mỹ, châu Phi, Nam Á, hay Đông Nam Á.Tài liệu này nêu rõ, điều vô cùng quan trọng là phải hợp tác với các quốc gia mới nổi và đang phát triển theo cách toàn diện để vượt qua những sự khác biệt về giá trị và lợi ích trong chủ nghĩa đa phương. Chuyến công du của Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio đến 4 nước châu Phi là Ai Cập, Ghana, Kenya và Mozambique lần này cũng được cho là nằm trong nỗ lực của nước chủ nhà nhằm thúc đẩy quan hệ của nhóm G7 đối với các nước “Nam bán cầu”.

Về vai trò của các nước “Nam bán cầu” đối với G7, ngay trước chuyến thăm lần này, Chánh văn phòng Nội các Hirokazu Matsuno cho biết, việc xác nhận hợp tác với các nước lớn ở châu Phi để giải quyết các vấn đề toàn cầu là “có ý nghĩa” đối với Nhật Bản.

Ngoài ra, theo giới chuyên gia, các nước “Nam bán cầu” là các quốc gia có nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, nguồn nhân lực dồi dào hay tiềm năng phát triển kinh tế có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp G7 khắc phục các cuộc khủng hoảng hiện nay như giá cả năng lượng, lương thực tăng cao hay gián đoạn chuỗi cung ứng.

G7 mong muốn có thêm các nước tăng cường hỗ trợ cho Ukraine đồng thời tăng hiệu quả của các lệnh trừng phạt đối với Nga. Tại cuộc họp của các ngoại trưởng G7 vào tháng 3, khối này đã cam kết “tăng cường” các biện pháp trừng phạt đối với Nga đồng thời cam kết thắt chặt các “sơ hở” thông qua hợp tác chặt chẽ hơn với các nước “Nam bán cầu”.

Điều này sẽ rất quan trọng vì theo IMF tổng tỷ trọng của nhóm G7 trong tổng sản phẩm quốc nội thế giới đã giảm từ hơn 50% vào năm 1990 xuống chỉ còn dưới mức 30% trong năm nay. Bên cạnh việc làm suy yếu Nga, ưu tiên hàng đầu của các nhà lãnh đạo G7 sẽ là tập hợp sự ủng hộ của 8 quốc gia được mời trong đó có một số nước “Nam bán cầu” để gia tăng đối trọng với Trung Quốc, quốc gia được Nhật Bản đánh giá là ngày càng đặt ra các “thách thức chiến lược” đối với khu vực và hơn thế nữa.

Một trong những nỗ lực là bao gồm cả việc chuyển chuỗi cung ứng sang các nước Nam bán cầu, qua đó góp phần vai trò quan trọng trong các cuộc thảo luận về thương mại, an ninh kinh tế và khả năng phục hồi cũng như chính sách đối ngoại và an ninh.

Kỳ vọng của Nhật Bản

Những năm gần đây Châu Phi đang là “điểm nóng” cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn. Trung Quốc đang là đối tác thương mại hai chiều lớn nhất của châu Phi với 254 tỷ USD trong năm 2021, và cũng là nhà cung cấp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất vào khu vực này. Trong khi đó, Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - châu Phi giữa tháng 12/2022, Mỹ đưa ra cam kết “tất cả vì tương lai của châu Phi” cùng với khoản đầu tư 55 tỷ USD vào châu Phi trong 3 năm tới, với hơn 15 tỷ USD nhằm thực hiện các cam kết thương mại và đầu tư bổ sung trong lĩnh vực tư nhân.

Ngược lại, trong 10 năm qua, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Nhật Bản vào châu Phi đã giảm đáng kể, giảm mạnh xuống còn 6,1 tỷ USD vào năm 2021, gần bằng một nửa số tiền đầu tư vào năm 2013. Do vậy, chuyến công du ngoại giao kéo dài một tuần tới châu Phi của Thủ tướng Fumio Kishida sẽ là cơ hội để tái khẳng định vai trò của Nhật Bản trong khu vực và kích thích đầu tư tư nhân trong bối cảnh ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga ngày càng tăng.
Ngoài ra, với khoản hộ trợ trị giá 500 triệu USD trong vòng 3 năm, Nhật Bản đang cho thấy sự tập trung vào chính sách tăng cường hợp tác với các nước châu Phi hay các nước “Nam bán cầu” nói chung. Nhật Bản kỳ vọng là sẽ khai thác, tận dụng được những tiềm năng trong quan hệ các mặt với Châu Phi ngoài ra qua đó gia tăng sức ảnh hưởng, vị thế và tiếng nói đối với khu vực này, kêu gọi các nước này ủng hộ quan điểm của Nhật Bản trong các vấn đề quốc tế và khu vực.

Thế mạnh của Nhật Bản khi bước vào cuộc cạnh tranh

Trong bối cảnh hiện nay, châu Phi hay các nước “Nam bán cầu” đang có vị trí “địa chính trị chiến lược” và tiềm năng hợp tác rất lớn với những lợi thế như là một khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên và có tốc độc phát triển kinh tế nhanh.

Ngoài ra, một số quốc gia châu Phi được cho là vẫn giữ đường lối ngoại giao “khôn khéo” khi chưa thể hiện rõ quan điểm trong việc có ủng hộ hay không chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine hay có hưởng ứng không các biện pháp trừng phạt Nga và ủng hộ Ukraina. Do đó, khu vực này đang trở thành tâm điểm của cuộc cạnh tranh ảnh hưởng, tìm kiếm sự ủng hộ của nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Nga và châu Âu.

Về thế mạnh của Nhật Bản trong cuộc cạnh tranh tại khu vực châu Phi, trong lịch sử nhiều năm gần đây, Nhật Bản cũng giữ được quan hệ rất tốt với các nước châu Phi. Cố Thủ tướng Abe Shinzo từng nỗ lực rất nhiều để đối trọng với đòn bẩy ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi, ông đã công du tới lục địa này cùng với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và đề cập chiến lược “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở”.

Ngoài ra, năm nay Nhật Bản giữ cương vị chủ tịch nhóm G7, tầm ảnh hưởng của Nhật Bản trong trường quốc tế cũng đang gia tăng mạnh mẽ trong những năm gần đây cũng là một lợi thế trong cuộc cạnh tranh chiến lược tại khu vực này. Những chính sách mà Nhật Bản thực thi đối với châu Phi hay các nước “Nam bán cầu” như hiện nay cho thấy quốc gia Đông Bắc Á này đang nỗ lực tìm kiếm sự ủng hộ, các quốc gia có cùng chí hướng trong cuộc cạnh tranh “chiến lược” đối với các nước lớn./.